Чтение онлайн

ЖАНРЫ

Прададзеная споведзь
Шрифт:

Маявер зразумеў, што яго гіпотэза адносна эксперымента можа быць памылковай. Аднак яму хацелася верыць у тое, што ён разважаў правільна і прэпарат ніякага дзеяння не мае і мець не можа. Так ці інакш Маявер ужо прыгрэўся на канапе, супакоіўся і расслабіўся. Ён не хацеў прымаць трывожныя думкі наконт эксперымента і наконт чаго-небудзь увогуле.

Хвілін праз пятнаццаць пасля таго, як Маявер праглынуў таблетку, у пакой зайшоў Даявед.

— Ну, як справы?

Маявер насцярожыўся, бо лічыў, што да канца эксперымента ніхто ў пакой уваходзіць не будзе. Ён сеў раўней, перастаўшы абапірацца на спінку канапы:

— Нармальна.

— Як самаадчуванне? Заўважыў якія-небудзь змены?

— Не, нічога.

Раптам у Маявера ўзнікла нечаканая і шакіруючая думка:

«Гей-бомба! Што, калі прэпарат — гей-бомба?

Пентагон займаўся распрацоўкай хімічнай нелегальнай зброі: хімікаты скідваюцца на варожыя войскі і стымулюць гомасексуальныя паводзіны. І салдатам ужо не да вайны і не да ворага. Такая зброя дакладна распрацоўвалася, але пасля скандалу праграму закрылі. А што калі не закрылі і яна працягваецца вось такімі эксперыментамі?.. Божа мой! Я не гей, я не гей, я настолькі не гей, што нават не гамафоб!.. Цыцкіцыцкі-цыцкі! Думаць пра цыцкі, старыя добр. Так! Не-не-не, не старыя — маладыя добрыя жаночыя цыцкі.»

— Устань і прайдзіся, — сказаў Даявед.

— А? — Маявер быў вельмі заглыблены ў сваю свежую думку, але градус напружання крыху збіла тая акалічнасць, што ён хацеў думаць пра «старыя добрыя цыцкі».

— Устань і прайдзіся.

Маявер устаў з канапы, зрабіў некалькі крокаў.

— Галава не кружыцца?

— Не, здаецца, што не.

Пры гэтым Маявер заўважыў, што адчувае нейкую лёгкасць, быццам бы выпіў крыху алкаголю. Гэта яго здзівіла, бо, пакуль ён сядзеў, насамрэч ніякага эфекту не заўважаў. Думка пра гейбомбу адразу ж здалася яму вялікім глупствам. Маяверу было адначасова смешна і сорамна ад таго, што ён увогуле пра такое падумаў. Ён адчуў, як яго твар пачырванеў і стала горача, і звязаў гэтую акалічнасць менавіта з брыдкай думкай.

— Ну, добра, можаш сядаць, — Даявед сказаў гэта так, быццам і не чакаў іншага адказу, і паглядзеў на гадзіннік на руцэ.

Што было раней: дабро ці зло?

— Ніколі не размаўляйце з незнаёмымі, — сказаў Даявед і паглядзеў на Маявера.

Павісла паўза. Маявер нічога не адказаў і глядзеў на Даяведа, разумеючы, што гэтая фраза не з'яўляецца самастойнай — павінен быць нейкі працяг. І насамрэч Даявед пасміхнуўся і працягнуў:

— Так Булгакаў назваў першую главу «Майстра і Маргарыты». Але якім чынам заводзіць новыя знаёмствы, калі не размаўляць з незнаёмымі?

— Лагічна.

Маявер быў досыць замкнёным і некамунікабельным чалавекам. Звычайна кампанія незнаёмых людзей напружвала і скоўвала яго. Але гэтым разам побач з фактычна чужым чалавекам Маявер надзіва хутка супакоіўся і разняволіўся, быццам пасля пляшкі піва. Ён ужо забыўся на свае гіпотэзы адносна эксперымента і нават не спрабаваў разважаць, навошта Даявед увогуле зайшоў да яго ў пакой, калі ўсё і так здымалася на камеру. Маявер зрабіў выснову, што Даяведу сумна і ён проста хоча паразмаўляць. Увогуле, самому Маяверу таксама было не зусім цікава сядзець у самоце рэшту часу, адведзенага на эксперымент, таму ён нават узрадаваўся, што будзе гутарыць з жывым чалавекам замест таго, каб разглядаць інтэр'еры пакоя ці ўласныя шкарпэткі.

Акрамя таго, Маявер падумаў, што размаўляць з незнаёмцам іншым часам больш лёгка і прыемна, чым нават з блізкім сябрам. Бо толькі з незнаёмцам можна весці «свецкую гутарку» — з сябрамі і знаёмымі ўсё звычайна «скатваецца» ў празаічныя тэмы быту і нейкіх праблем. І, як пісаў Кастанеда, чым больш людзі, якія вас акаляюць, ведаюць, што вы сабой уяўляеце і чаго ад вас вар­та чакаць, тым мацней гэта абмяжоўвае вашу свабоду. Разам з блізкім нярэдка больш прыемна проста памаўчаць. А побач з незнаёмым маўчаць неяк няёмка, таму лепш паспрабаваць завесці гэтую самую «свецкую гутарку». І хоць сам Маявер звычайна такіх гутарак не пачынаў, цяпер яму было нават прыемна паразмаўляць з Даяведам.

— Чытаў? — спытаўся Даявед.

— Не. Я ўвогуле мала чытаю мастацкай літаратуры. Але ведаю ў агульных рысах. Я памятаю, што там у якасці эпіграфа ўрывак з «Фауста» Гётэ: « — Хто ты? — Я частка той сілы, якая заўжды прагне зла, але заўжды стварае дабро». Ну, ці неяк так. І ведаю, што Булгакаў быццам бы паказаў Воланда амаль як станоўчага персанажа. Гэта даволі цікава, бо аднойчы я задумаўся: а што ў людской свядомасці з'явілася раней — Бог ці Д'ябал? У сэнсе, добры пачатак ці злы?..

Маявер

паглядзеў на Даяведа і працягнуў сваю думку:

— Ведаеш, як кажуць: «чорт паблытаў»? Насамрэч, гэта ж ніякі не чорт — гэта ты сам зрабіў нейкую лухту. І вось я, напрыклад, ніколі не чуў, каб чалавек зрабіў нешта добрае, і сказаў «Бог наставіў». Маўляў, гэта не я такі малайчына, гэта ўсё — і так асцярожна пальцам у неба — Ён. Не, магчыма, у пэўным асяродку якія-небудзь рэлігійныя фанатыкі так і робяць, магчыма, гэта было мод­ным у якія-небудзь сярэдневяковыя ці барочныя часы, але звычайныя сярэднестатыстычныя людзі сёння так не кажуць. У лепшым выпадку могуць сказаць «з Божай дапамогай» ці «з Божай літасці», ці нешта такое, маўляў, Бог — так, на падхваце, а ўсю асноўную працу зрабіў я сам. А вось калі ўчынак дрэнны, дык адразу ж — «чорт паблытаў». Вельмі зручна. Дык вось, хто яго ведае, магчыма, тысячы год таму менавіта так і ўзнікла вера ў нейкія звышсілы. Напрыклад, не вельмі сумленны прадстаўнік старажытнага грамадства ў адну зяпу сажраў агульны запас ежы ці зрабіў яшчэ нешта падобнае. Астатнія за такую справу вырашылі сжэрці яго самога, злыя, абступілі «пацука» з дзідамі, а ён і кажа — «Гэта не я!». А злыя і галодныя людзі ў адказ: «Што ты, псячая морда, брэшаш? Вунь, у цябе яшчэ ўвесь твар нашай ежай запэцканы!». А гэты несумленны, але хітры і знаходлівы чалавек адказвае: «Дык гэта ўсё злы дух! Я з ім змагаўся-змагаўся, ды ён мацнейшы: засяліўся ў мяне і з'еў усе нашы запасы!». Ну, не проста так, канечне, а больш прыгожа і пераканаўча. З іншага боку, калі б людзі паверылі ў яго байку, яны маглі б забіць гэтага чалавека ўжо не за ежу, а за сувязь са злымі духамі. Але маглі б і абраць якімнебудзь шаманам ці аракулам. Гэта ўжо значна пазней нехта разумны здагадаўся назваць абжорства і іншыя тыповыя хібы чалавека «грахамі», каб у рэшце рэшт перакласці адказнасць за іх на ўласна чалавека, а не на нейкага абстрактнага «чорта». Таму, хто яго ведае, магчыма, у чалавечай культуры, міфалогіі і гэтак далей адмоўныя персанажы з'явіліся раней за станоўчых.

— Цікавая тэорыя...

— Але ж я не кажу пра тых істот, якіх лічылі багамі — стваральнікамі Свету. Здаецца, яны заўсёды былі досыць абстрактнымі. Затое ўсе тыя «духі», «дэманы» і іншыя, якія быццам бы маглі ўзаемадзейнічаць з жывымі людзьмі, былі больш канкрэтнымі. Магчыма, пакуль прыродныя з'явы «спісваліся» на багоў, асаблівасці чалавечых паводзін, якія выступалі за межы нейкіх норм, «спісваліся» на духаў ці дэманаў, ці яшчэ нешта такое.

— Ну, дык так і ёсць. У Сакрата было паняцце «даймоній», якое абазначала «ўнутраны голас» і тое, што ў наш час называецца сумленнем. Іншымі словамі, тады гэта паняцце мела станоўчую канатацыю.

— Значыць, цёмныя сілы ў самім чалавеку перамаглі. Увогуле, здаецца паказальным, што злых духаў пералічыць значна прасцей, чым добрых. У міфалогіі, фальклоры. Я нават зараз ніводнага станоўчага духа і не згадаю. Вось і ўся сутнасць чалавечай натуры: як зрабіў нешта мала-мальскі станоўчае — адразу я, а як зрабіў нешта кепскае — не я. Нехта іншы, у крайнім выпадку — злы дух. Даказаць немагчыма, але і абвергнуць таксама. Вельмі зручна. Дарэчы, цікавая акалічнасць: у тытуле манарха звычайна пазначалася «З Божай міласці» ці нешта такое. Маўляў, я не проста так манарх, а «з Божай міласці». Хоць невядома якім чынам ён стаў манархам. Нямала ж выпадкаў, калі чала­век прыходзіў да ўлады праз разнастайныя злачынствы, нават забойствы. Забіў чалавека — «чорт паблытаў». Забіў чалавека і праз гэта стаў манархам — «з Божай міласці кароль», «памазаннік Божы».

— Ну, дык звычайная рэч. Народу патрэбны вобраз станоўчага лідара.

— Народу патрэбны станоўчы лідар, а не вобраз, не?

— О-о-о. Ну, ты захацеў. Перамагае больш моцны, а не больш станоўчы. Стварыць вобраз станоўчага лідара значна прасцей, чым прывесці да ўлады сумленнага і шчырага чалавека. А так — бярэш любога, хоць нават бандыта, падключаеш адміністратыўны рэсурс, грошы, каманду добрых піяршчыкаў — і станоўчы вобраз будзе гатовы. Бо галоўнае не тое, кім насамрэч з'яўляецца лідар, галоўнае — як яго ўспрымае народ. Можна вярнуцца да таго ж эпіграфа з «Фауста»: калі нават чалавек першапачаткова прагнуў улады, грошай, асабістых бонусаў ці нечага такога, што ў дадзеным кантэксце можна назваць «злом», для захавання ўлады яму ў любым выпадку будзе неабходна ствараць «дабро».

Поделиться с друзьями: