Сцэнарыст

– Ты ўсё ведаеш. Чаму лятаюць у сне?

Ён пачаў ахвотна і дэталёва, як той ямала-ненец цікаўнай журналістцы, тлумачыць, што заснавальнікі псіхалогіі разглядвалі гэта пад рознымі ракурсамі: Фройд, як заўсёды, звязваў з сексуальнымі памкненнямі, Альфрэд Адлер – з жаданнем прыгнятаць іншых, Карл Юнг – з імкненнем вызваліцца ад абмежаванняў і разарваць рамкі ўмоўнасцяў…

– Не, – перабіла яна. – Мне больш падабаецца, што гэта памяць пра нашы ранейшыя жыцці.

11

Кінастудыя жыла сваёй звычайнай хаатычнай мурашынай мітуснёй, якая называлася творчым жыццём. З кабінета ў кабінет, з курылкі да кава-аўтамата ці проста ўзад-уперад па доўгім калідоры з выцертым паркетам сноўдаўся, як непрыкаяны, творчы люд, у асноўным незанятыя рэжысёры кшталту Скіндзера. Яны з зайздрасцю паглядвалі на дзверы з шыльдамі-назвамі прынятых да вытворчасці фільмаў. У самым кутку калідора, пасля “Здымачнай”, “Аператарскай”, “Агучкі” і “Кастынгу” ішлі запар тры кабінеты сцэнарна-рэдактарскага аддзела. Дамаседы, якія там працавалі, выгодна вылучаліся сярод іншых кінастудыйшчыкаў. Ім заўсёды быў гарантаваны занятак: чытаць, правіць і абмяркоўваць сцэнарыі, якія сцякаліся сюды кожны дзень неперасыхаючымі ручаінамі. Праца хоць і лічылася кабінетнай, была самая што ні на ёсць творчая, бо ў ёй немагчыма было вызначыць, а тым больш спланаваць, аб’ём работы. Усё залежала ад асабістых здольнасцяў рэдактара. Каму, як, напрыклад, Інзе з яе ўменнем прабягаць тэкст па дыяганалі, хапала гадзіны. Іншым, як малодшай рэдактарцы Рыце, мала было і двух дзён. Увогуле ж шлях сцэнарыя быў доўгі і бюракратычна-пакручасты: ад малодшага рэдактара твор паступаў вышэй па інстанцыі – проста рэдактару, ад яго – намесніку галоўнага, Інзе, ад яе – галоўнаму рэдактару Камару, адтуль – мастацкаму рэдактару. На кожным узроўні ішло скарачэнне, адсячэнне, адсейванне. Нарэшце сцэнар дабіраўся да гендырэктара Хрушчанкі, які не чытаў зусім, а накладаў рэзалюцыі: на рэдсавет, вярнуць аўтару, купіць ідэю або, вельмі рэдка – запусціць у вытворчасць.

Інга зайшла ў кабінет, набрала нумар, звыкла пачула “пакіньце паведамленне на галасавую пошту”. Пасядзела ў задуме, апамяталася ад уласнага чыху і зразумела, што сёння не зможа прымусіць сябе нават разгарнуць якуюсь папку. Яна рашуча, нават сярдзіта сабралася і сама паехала да гэтага Лагуна. Каля інтэрната ледзь удалося прыпаркаваць машыну. Во студэнцтва пайшло. У вестыбюлі ёй насустрач з-за стала падняўся вахцёр – адстаўнік, пенсіянер, нібы паўстаў з часоў яе маладосці. Цюцелька ў цюцельку такі ж быў у часы яе вучобы. Калі яны нарэшце перавядуцца, калі ўжо абарвецца іхні род, перапыніцца іх дынастыя. Ёй падалося, што ён з двухсэнсоўнай усмешкай, адкрыта пахабным позіркам акінуў яе з ног да галавы. А калі спытаў: да каго, голас быў ліслівы і ліпкі. Раптам ёй, чаго з ёю не было даўным-даўно, стала лёгка і смешна. Ад таго, што яна, дарослая, адчула даўно забытае студэнцкае трымценне, нібы перанеслася на паўтара дзясяткі гадоў назад і вось прабіраецца сама ў забароненую зону ці хоча незаконна кагось правесці. Вахцёр назваў нумар пакоя. Яна знайшла і пастукала. Маўчанне. Яна піхнула дзверы, якія аказаліся незачыненымі, і ўвайшла. Блочная сістэма пакояў, таму і не чуваць было стуку. Да таго ж жоўты папугай у клетцы спяваў, як умеў. Больш нікога не было. Яна агледзелася. Балкончык, санвузел. Два ложкі, дзве тумбачкі. Не сказаць, каб па-спартанску. Малады чалавек увайшоў у пакой з балкона, трымаючы ў руцэ пачак цыгарэт. Гадоў на пяць старэйшы, чым на здымку з Фэйсбука. Ну, пачынаецца, падумала яна. Абсалютна непадобны. Аватарку іншую паставіў? Усё ж яна, адчуваючы ніякаватасць нязванай госці, паспела вымавіць падрыхтаванае:

– Добры дзень, я вам званіла, чаму вы не прыходзіце?

І толькі тут да яе дайшло, што гэта можа быць не ён, не адзін жа ён жыве ў пакоі.

– Мне ніхто не званіў, – неяк развязна і разам з тым ветліва сказаў малады чалавек. – Але я быў бы не супраць. Сядайце, калі ласка.

Яна адчула палёгку ад памылкі. Неўзабаве ад гаваркога суседа пад чырыканне папугая яна даведалася пра гэтага Лагуна ўсё, што трэба: ціхоня, сірата, падпрацоўвае, апошні час мала жыве ў інтэрнаце, што справы яго дрэнь, ледзь ліпіць, бедны, але ганарысты, вучобу заваліў, але армія на носе, гэта разумеюць, таму і цягнуць яго, каб не псаваць хлопцу анкету і жыццё. Любіць кіно, здымаўся ў масоўцы, хваліў рэжысёр.

– Я вас вельмі папрашу, – на развітанне сказала яна, – перадайце яму, каб сам патэлефанаваў абавязкова.

– Без праблем.

Не паспелі зачыніцца за ёю дзверы, як сусед набраў Лагуна: “Ну, ты малайчына, – заявіў, прыцмокваючы. – Дабіўся-такі свайго. Такая дама прыходзіла… З самой кінастудыі!”

Лагун быў на сваіх кошыках у дзённую змену. Навіна ўжо не застала яго знянацку. Пара, вырашыў ён і, папрасіўшы начальніцу падмяніць яго, пайшоў на кінастудыю. Калі Інга вярнулася, ён стаяў каля дзвярэй яе кабінета. На гэты раз яна, яшчэ не сказаўшы ні слова, адразу пазнала, хто гэта. Хлопчык-анёл, з саламянымі валасамі, блакітам у вачах, вушаты, худы, хоць і па-падлеткаваму выцягнуты, з чыстым нявінна-наіўным тварам, з па-вясковаму апушчанымі рукамі, як у людзей, якія фізічна працуюць.

– Чаму вы не адказваеце на званкі?

– Нумар памылкова апынуўся ў галасавой пошце, – хрыпатым падлеткавым баском адказаў ён, падняў на яе вочы і – пачырванеў. Ён ўмеў чырванець! “Сцоцкі класненькіе”, – успомніла Інга ранішняга ямала-ненца і ледзь стрымала смех, адвярнулася. У кабінеце запрасіла яго сесці, стараючыся непасрэднасцю раскаваць яго.

– Сядайце. Не трэба быць такім сарамлівым.

Ён прысеў. Усе прыгатаваныя ёй словы вылецелі з галавы. Надта ж ён быў не падобны на хітрага, закаранелага плагіятара.

– Вы ж гэта самі напісалі? – не столькі спытала, колькі сцвердзіла яна.

– Напісаў? Сам.

Вушы ў яго на святле пунсавелі.

– Вы былі на моры?

– На жаль, не. – І дадаў. – Не меў матэрыяльнай магчымасці. Я сірата.

– Гэта я ўжо ведаю. Аднак вы, ніколі не быўшы на моры, здорава яго апісваеце. І ўсё астатняе. Скажыце, а як вам прыйшоў у галаву сам сюжэт? Адкуль у вас такі вопыт?

Ён дастаў з кішэні смартфон.

– У асноўным з інтэрнэту. Усё ж гэта даступна. Цяпер нават лепш нідзе не бываць. Вастрэй будзе адчуванне.

Падобнае раніцаю казаў яе муж. “Так і ёсць, – падумала яна. – Не свае словы кажа. Навучыў нехта”.

– Скажыце шчыра: нашто вам гэта?

Ён падняў на яе сінія нявінныя вочы.

– Навошта вам быць сцэнарыстам? Вам хочацца перамог, прэмій, фестываляў, славы, лёгкага жыцця? Я таму захацела пазнаёміцца з вамі, каб вызначыць, у вас гэта сур’ёзна, ці так сабе?

– У сэнсе – ці сур’ёзна гэта ў мяне? Так. Сур’ёзна.

Яго няспешная, крыху тармазнутая рэакцыя падабалася ёй. Калі гэта і не ён напісаў (а гэта не ён, канечне), у плюс яму, што даволі ўдала маскіруецца.

– Вы ж разумееце, што ваш сцэнарый наўрад ці можа перамагчы на конкурсе.

– Разумею.

– І вы так лёгка з гэтым згаджаецеся? Не збіраецеся змагацца?

– Я не чакаў, што будзе так складана.

– А чаго вы чакалі?

– Не ведаю.

– А вы не спяшайцеся так адразу здавацца. – Ёй нават неяк прыкра стала. – Чаму вы не хочаце спрачацца, адстойваць? Яшчэ раз паўтару: у вас харошы сцэнарый! Цікавая прырода! Жывыя дыялогі. Можна сёе-тое абдумаць, падправіць, пагаварыць. Не будзьце такім кісялём!

Ён маўчаў. Яна змяніла тон і нечакана для сябе спытала зусім не тое, што хацела:

– Раскажыце пра сябе. Я з Фэйсбука ведаю, вы з Акцябрскага родам? Я прыязджала ў вашыя мясціны. Мы не маглі бачыцца?

– Маглі. Я здымаўся ў эпізодзе.

– Цяпер зразумела, адкуль у вас любоў да кіно. Такая рэч, што ўцягвае. Альбо любоў на ўсё жыццё, альбо нянавісць.

Яна казала ўсё гэта і адначасова прыслухоўвалася да сябе. З ёю, як толькі яна яго ўбачыла, пачало адбывацца тое самае, што і пры чытанні яго сцэнарыя, і пры паездцы яе ў інтэрнат – нібы працягваўся той дзіўны настрой лёгкага суму, развітання, настальгіі па нечым далёкім, даўно – так даўно, што яна думала, назаўсёды – страчаным. Ён усё больш падабаўся ёй менавіта сваёй закамплексаванасцю, сарамлівасцю, старамоднасцю, нібы не з гэтага веку ўзяўся, а з мінулага; падабалася яго ўменне чырванець, яго ветлівасць, несапсаванасць, наіўнасць; было ва ўсім гэтым нешта звычайнае, чалавечае, і ад таго надзвычай сімпатычнае, якое так не вязалася з кіношнай атмасферай, дзе не было нічога натуральнага, сапраўднага, а была адна гульня, акцёрства, бутафорыя, панавалі падхалімства, нахабства і барацьба за выжыванне. Гледзячы на гэтага хлопчыка, размаўляючы з ім, Інга з сорамам разумела: яна не тое што адвыкла – яна ўжо нават забыла, калі апошні раз сутыкалася з такім. Ёй нават не хацелася з ім развітвацца. Акрамя таго яна бачыла, што ён не надта верыць ёй і не збіраецца нічога даказваць і адстойваць.

– Дайце мне слова, што вы не расчаруецеся.

Інга да гэтага сядзела нага на нагу, прасачыла за яго вачыма і прыбрала ногі пад стол.

– Заўтра… не, лепш паслязаўтра я вам пазваню. Дамовіліся?

Лагун выйшаў з кабінета бокам, з апушчанай галавой. Але паспеў уважліва разгледзець яе. І ў сваю чаргу падумаў: “Дык вось ты якая, палюбоўніца бацькі! Але як жа яна так здорава трымаецца! Ну і вытрымка ў яе. Нібы нічога не ведае. Яна ж ні рысачкай сябе не выдае”. Мог бацька ў такую закахацца? Здраджваць з такой? Мог. Магла такая пазваніць і тым самым забіць? Магла. Ці… не магла?