Т??л буолан с?т?мэ

– Тугу кэтэбиний? – Лилия бг бырааын-ньыкка хайдах танарын быаарына сатыы олордо.

– Хаартыскаа тхпт, бальнай былааччыйа-ын кэт.

– Эс, сыбаайбалаан эрэр кииэхэ дылы маан тааынан олоробун дуо.

– Олорумуна. Былааччыйа барыларыттан кыра-ыабай этэ. Бээээ маама киэн туттан б. Уолат-тар бары эйигин одуулааллар быыылааа.

– Ол миэхэ наада диигин дуо? Ити сыытарын соо сылдьар дьону этэин дуо? Куораттан булуом, уол оо талыытын, – Лилия былааччыйатын кэтэ-кэтэ клэн сатарытта.

– Чэ, аргыый, улаханнык саарыма. Ыйааы би-лиэ, ким кэргэнэ буоларгын, – Валентина Дорофеев-на э тыынан ылла.

– Маама, эн ыалдьыттаргар бар. Мин сирэйбин-харахпын кннрнэ тэн баран тахсыам, – Лилия туалетнай остуолугар олорон хаалла.

Сотору дьиэ иигэр уу чуумпу буола тстэ. Ийэтэ тахсан дьаайда быыылаах. Лилия тахсыбыта тэлгэ-ээ тардыллыбыт остуолга бары орун-оннуларын булан олорбуттар. Биллэн турар, кии йбэтэх-ахты-батах дьоно бары бааллар. Олохтоох сэбиэт председа-телэ Тарас Данилович кэргэнинээн, совхоз парткома Дмитрий Егорович эмиэ кэргэнинээн, олохтоох врач Елена Викторовналыын иин… Кулууп директора Алла Афанасьевна биэчэри иилээн-саалаан ыытта. Дьон бары тура-тура Валентина Дорофеевна маанылаан улаатыннарбыт, кэрэ сибэкки аатын биэрбит Лилията, кырдьык да хайдахтаах кыраыабай кыыс буола улааппытын, оо эрдэиттэн олохтоох кулууп киэргэлэ буолбут кт кыыс культура лэитин идэтин талара саамай сптн туунан эттилэр. Ким да «оскуола-производство-рдк рэх» диэн девиз тыл-ларын ахтыбата. Бары таайан, билэн олордохторо эбээт, Валентина Дорофеевна туох иин кыыын фермаа ыыппатын.

– Кнд табаарыстар, мин аыйах тылы эмиэ этиэхпин баарабын. Алла Афанасьевна мин баарыа-ыттан илиибин ууна сатыырбын ончу крбт курдук туттар, – дии-дии универмаг сэбиэдиссэйэ Христина Григорьевна, уун ккэгэр моонньун рйэх бэйэ-лээхтик хамсатан, туран кэллэ.

– Бааалыста, Христина Григорьевна. рнэн истэбит, – тамада кллр саата иилиннэ.

– Бииги универмаг дьоус коллектива ообутугар кыра бэлэхтээхпит. Лилиябыт аны улахан кии буолла, кини кэрэтин, кыраыабайын бу кыыл кмс ытара уонна кулон тупсаран, ситэрэн-хоторон биэриэхтэрэ диэн эрэнэбит, – диэн баран Христина Григорьевна Лилияа дьоус бархат хоруопканы туттаран кэбистэ.

Лилия омуннаахтык рэн-ктн хоруопканы аа баттаабыта… рубин таастаах ытара, срэх быыы-тынан ооуллубут кулон килэбэчиэ сыталлар!

– Баыыбалары, универмагтар, – Лилия атыы-ыт дьахталлар олорор сирдэрин диэки туаайан илиитинэн далбаатаата. «Кмм элбээтэ ээ. нр ийэтэ эмиэ уруккуттан аныы сылдьыбыт хас да суол киэргэллэрин бэлэхтээбитэ. Кулгааы ттэтэ охсуохха наада». Лилия улам-улам бу остуолга буола турар кэп-сэтииттэн хайдах эрэ сылайан наар атыны саныыр буолан барда. Барытын этэн-тыынан бттлэр, рс-э-рсэ ону-маны атыны кэпсэтэллэр. Сэбиэт, оннооор партком холуочуйа быыытыйдылар. Лилия саата суох ойон туран дьиээ киирдэ. Кылааын кыргыттара, дьгэлэрэ тугу гыналлара буолла? Саатар аыйах кыыы ыыртаары гыммытын ийэтэ буолум-матаа, «сэлиэнньээ тыл-с тараныа» диэн бобон кэбиспитэ.

Саамай бодоруар Зинатыгар эрийэргэ сананна. Туруупканы аата Павел Николаевич ылла.

– Павел Николаевич, Зинаны ыырыаххыт дуо?

– Лилькаын дуо? Хайа эн тоо олороун, кыыы суола сойбута. Уолаттар кэлэн илдьэ барбыттара, походтуу барабыт диэбиттэрэ дии.

– Походтуу?! – Лилия соуйан олоро тэ сыста.

– Эн бараргытын билбэтэи дуо? Зина сарсыар-даттан алаадьылаан турбута дии.

– Ээ, билэбин-билэбин. Чэ, бакаа, – Лилия кы-ыытыттан-абатыттан сирэйэ кубарыс гынна.

Даа, собус-соруйан хаалларан барбыттар. Бгн да буолбакка, сарсын походтуохха эмиэ сб. Староста Лида собус-соруйан, санаатыгар Владиктан кнн биллэрбэтэх. Зина дьгэ да буолаахтаан, эппэккэ эрэ барсан хаалбыт. Телефоннуу сатаабыта буолуо да, дьоно «утуйа сытар» диэн биэрбэтэхтэрэ чуолкай. Бээээ шампанскайга мрэллэрин саана албыннаан дьикти этилэр. Чэ, сп, куорат кыыа буолан кэлэн кыын иэстэиэм! Сорох-сорохторгутун кытта дороо-болоорум да саарбах. Хотон сытынан аылыйан крсххт буоллаа! Лилия дьиинэн ис-ииттэн кыыйан-абаран, хараын уута халыс гыммытын йдбкк да хаалла. Ол эрээри бэйэтин илиитигэр ылан, туох да буолбатаын курдук туттан-хаптан, таырдьа ыалдьыттарыгар тнннэ. Дьоно кинини эрэ умнубуттар быыылаах, партком аан дойду полити-катыгар тугу эрэ куолулуурун истэ ахан олороллор. Сорохтор дьиэлээбиттэр, биллэрдик аыйаабыттар.

Лилия убайдарыгар Антоа, Никитаа чугааата. Уолаттар тугу эрэ омуннаахтык кэпсэтэ олорон балтыларын диэки хайыа тстлэр.

– Хайа, Лилька, санаа тоо тстэ, – улахан убайа Антон балтын диэки тургутардыы крн ылла.

– Тоо инньэ дии санааты, Антоша, нааа чгэй настарыанньалаахпын, – Лилия убайа т кр охсорун с саныы-саныы мэлдьээ сатаата.

– Ким билэр, мин крдхпнэ наар атыны саныы-гын, мантан ыраах бааргын. Бииги эмиэ крхптн саныы олоробут. Бу кии «Кырдалга» кыыска бара сатыыр, – Антон быраатын Никита диэки тбтнэн инэх гынна.

– Ээ, сымыйата, – Никита кэтэин тарбанан ылла.

– Уолаттар, ханна эрэ барабыт дуо? Хатааылыы. Никитка, мотоцикл ооуллубута дии? Танцылыы барыаы, Крлээххэ! Кинилэргэ нэдиэлэ ортотугар буолар, мин билэбин! – Лилия бэйэтин былааныттан омуннурда, устудьуон убайдарыгар атаахтаан крд-тн хайаан да толотторор санааны ылынна. Кылааын оолоро киниэхэ эппэккэ эрэ походка барбыттарын кэпсиэн баарбата.

– Маама эйигин кллр дуо, Крлээххэ буола-буола, – «Кырдал» фермаа бараары олорор Ни-кита былаана тохтон эрэриттэн хомойдо быыылаах.

– Ыйытыллыбат дааны, истибэтигит дуо, балты-гыт аны улахан кии! Чэ, чэ, Антоша, Никитка, ба-рыаы-ы, – Лилия убайдара киниэхэ аккаастаа-баттарын билэр.

– Чэ, баран таын. Тн срн, кумаардаах да буолуо, – Никита туран, сиэбиттэн гараын клн хостоон барда.

– Ур-раа, нааа да чгэй убайдардаахпын! – Лилия дьиэтин диэки срдэ. Хоугар киирэн танан барда.

Кинилэр да илдьибэтэхтэрин иин, убайдарбын кытта биир сырыыны сылдьар инибин! Бииги, Уна-ровтар, сибилигин Крлээх кулуубун ылан кэбииэх-пит. Убайдара Никиталаах Антон мэлдьи дааны «по-пулярнай» уолаттар. Армияа сулууспалаан кэлэн баран хаамыталаан кэбиспиттэригэр кыргыттар таптаан му-наммыттара ахан. Билигин устудьуоннар, Антон СГУ физико-математическай факультетын иккис курсун бтэрдэ, Никита Свердловскайга юридическай факуль-текка рэнэр. Бастакы сылын бтэрэн, иккис курска таыста. Кр, уонна итиччэ улахан куоракка рэнэ сылдьан, ферматтан быга илик ханнык эрэ ыанньыксыт кыыска бара сатыыр. Тбтттэн тспэт, санаатыттан арахпат манайгы таптала .

Лилия танан-саптан тахсыбыта убайдара мото-циклларын тиэргэн тас ттгэр таааран эрэллэр. Биллэн турар, ийэлэрэ билэ-кр охсубут. «Сэрэнэн сылдьаары эрэ», – дии-дии уолаттарын тула ктр.

– Мин коляскаа олорбоппун, Антошка олор, – Лилия кинини мотоцикл коляскатыгар олордоору тэринэллэрин крн аккаастана турда.

– Суол нааа куаан ардах кэнниттэн. Сахсыллан иэдэйиэ, – Никита балтын сэрэтэ сатаата.

– Чэ, чэ, олордун кэннигэр. Бэйэтэ кээйиэ, – Антон коляскаа олорунан кэбистэ.

Уолаттар р гыныахтара баара дуо, отучча мн-тэнэн Крлээх кулуубун иннигэр баар буоллулар. к гэннээбит. Таырдьа тахсан срк, табах-тыы турааччылар эмиэ бааллар. Антоннаах Никита билэр уолаттарын крсн уруйдаыы-айхаллаыы б буоллулар. Аан аттыгар тугу эрэ клсэ-клсэ кэпсэтэ турбут кыргыттар чуумпуран Сардаа уолаттарын батыыннара кр турдулар. «Били, били Сардаалар кттэрэ Лилия Унарова диэн кыыс дии», – диэн биир кыыс сибигинэйбитин Лилия кулуупка киирэн иэн ииттэ. Тргэн к буола турар эбит. Элбэх ыччат «эркини йн» тураллар. Унаровтар киирбит-тэрин бары бэлиэтии крдлэр. Уолаттар манна чугас табаарыстара элбэх буолан эрэллээхтик тутталлар. Лилия кыргыттартан кими да билэ охсубата, онон убайдарын кытта турда. Сотору, кыргыттар сайаапка-ларынан быыылаах, «объявляется белый танец» диэн буолла. «Белый танец» ырыаны холбуу оустулар. Ол икки ардыгар Лилия убайдарын кыргыттар эр-биир илдьэ баран хааллылар. Лилия онон «эркиэ сыс-тыбыттар» кэккэлэрин хаатарга тиийдэ, уолаттары бэйэтэ ыыран бэрт. Кыргыттар ыырыыларынан кл сылдьар хас да уол кинини бэркэ интэриэ-иргээбиттии крбттэрин-истибиттэрин биллэ. гэ-инэн тбтн сс кынтаччы тутунна, хойуу кыла-маннарынан сапсынан э-аллара крбхтн ылла. к саланна, биир да бытаан кгэ турбатылар. Убайдара да сытыылара ср, эгэ, Лилияны уолаттар таах туруоруохтара дуо.

– Дьиэбитигэр барыаы, – Никиталара чаытын крн да крн буолла.

– Бу уол ончу тэийбэт, «кырдал, кырдал кыыа, кылбардыырым сыыа» диир. Онтубут утуйдаа дии, сарсыардааы ыама турара чугааатаа, – Антон быраатын дьээбэлиир.

– Айыкка, барыаы дааны. Крлээх уолаттара нааа эрийсиик эбиттэр. Сылаттылар, – Лилия эмиэ тннр санаалааын биллэрдэ.

* * *

Лилия бииргэ рэммит кылааын оолоругар кыыырбыта ааспат. Кыргыттар телефоннаатахтарына «Лилия дьиэтигэр суох» дэтэр. Зина, буруйданан быыылаах, кэлэ сылдьыбат. Сураа, фермаларынан тараан эрэллэр . Сотору совхоз комсомольскай тэрилтэтин секретара Андрей Лилияа да телефоннуур буолуохтаах. Онон тргэнник тэринэн куораттыы ох-суон наада. Бу кннэргэ направлениетын оройуон кииниттэн аалыахтаахтар . Райкомол лэитэ кыыс кэлиээ, «путевка булбутун иин кырса саалаах сон талан ылыахтаах» диэн ийэтэ эппиттээх.

Лилия бгн универмакка бара сылдьыахтаах. Та-баар кэлбит, уочаракка таааран атыылыы иликтэринэ икки-с суол сайыы тааы ылыныахтаах. От лэтэ сааланан эрэр буолан, сэлиэнньээ кии аыйаан, уу чуумпу буолан эрэр. Лилия дьиэтигэр эмиэ тэийбэт буолла. Убайа Антон Дьокуускайга барбыта. Тутар этэрээккэ ханнык эрэ оройуоа лэлии барыахтаах. Никита сыл аайы с крдрр аймахтарыгар оттоо барбыта. Таас-сап бэлэмнэнэн, айаа тэриммит кии диэн сырыттаына, телефон р тырылыы тстэ.

– Лилька, быыаа-абыраа. Араастаахха улахан клэй буолар. От охсуутугар хас да отделение киир-сэр. Агит-биригээдэтэ тэрийэн тахсан концертаа диэн буолла. Бааалыста, барыс, кбт ончу суох, – кулууп директора Алла Афанасьевна ыксаабыт куола-ынан кутан-симэн кэбистэ.