Т??л буолан с?т?мэ

Дашалаах хосторугар билиитэ ким да тапталтан дьолломмута, эрэйдэммитэ да биллибэт. Арай, трдн тугу эрэ бтэйдии ктэллэрин бэйэ-бэйэлэригэр билинэн ылар тгэннэрдээхтэр. Даша бииргэ олорор кыргыттарыгар эмиэ табыллыбытыттан астынар. Икки кыыын Марианнаны, Аняны кытта бииргэ рэнэл-лэр, арай, хосторугар трдс киинэн эбии киирбит Варялара трдс курска рэнэр. Син бары тус-туспа майгылаахтар, ол эрээри чэпчэкитик йдн клэ-рэ, дьээбэлээ-хаадьылаа олороллор.

Даша Анялыын эт саастыылар. Аня куорат таы-нааы улуустан сылдьар, оскуоланы эмиэ саа бтэр-бит. Марианна оскуолатын кэнниттэн Бл педагоги-ческай училищетыгар рэммит, туохха барытыгар бэрт сэргэх. Варваралыын саастыы соустар.

Онон хосторугар кыра, улахан блхтх курдуктар. Кыралар, Дашалаах Аня, эдьиийдэрин тылыттан тахсы-баттар, барыга бары сбэлэтэн сылдьаллар. Улахаттар, Марианналаах Варя, кинилэрдэээр олоу крлэрэ атын, арааа, таптал да диэннэрин тугун-ханныгын бэйэлэрэ быктаралларынан «быаара» сыспыттар бы-ыылаах.

– Дьиэбин нааа да ахтыбыт эбиппин. Дьоммуттан сурук ыллахпына онтум бэргиир эбит, бгн быаар-дым, – Даша бгн сыта мээрик буолла, сибилигин да оронуттан хонуон баарбат.

– Эн сурук бтн тутаын дии. «Бу тоо миэхээ кимим да суруйбат, сурук суох, суох да суох» диэн ырыа баара дии. Инньэ диэн ыллыырым эрэ хаалла, – Аня э тыынан ылла.

– Эн дьиэ чугаа бэрт дии.

– Оннук буоллаа. Уолум суох, армияа кими да атаарбатаым. Даша, хата, мин ити историк уолу нааа сблээн эрэбин. Куукунаа арыт крсбт ээ.

– Виталийы диэ? чгэй уол. Ол эрээри улахан курска тахсыар диэри соотохсуйбатах буолуохтаах. Инньэ дии санаабаккын дуо?

– Диибин. Оннооор бииги кыра курспутугар бэйэ-бэйэни крс баар дии. Эйигин Рома сб-лээбит, сс практикаттан биллэр этэ. Мин бэйэбит биэс уолбутун убай, быраат курдук крбн. Нааа кндлэр, чугастар, – Аня дьууурунайдыыр эбээи-нэстээх кнэ буолан остуолу бэрээдэктиир, ас бэлэм-нээри тэринэр.

– Аанчык, эиги тоо Романы дьээбэлиигит. Бэйэит холбуугут, туох да суох.

– Оо, дьэ, кстр ээ. Саа-иэ буола олорон эн киирэн кэллэххинэ чуумпуран хаалар, барыах-кэлиэх сирин булбат. Марианна аынан биэрэр дии. Эн кытаанах баайытык туттаын. Уой, чаы ырааппыт. Эдьиийдэрбит кэлэллэрэ чугааабыт. Аыы охсон баран тугу эбит суруммут кии.

– Этимэ дааны. Марианна кэлэн э-аллара туруортуор диэри сыттахпыт-олордохпут. Сарсын биб-лиотекаа барыллыа этэ, дьиинэн конспект мунньул-лаары гынна.

– Чэ, Даша, мин куукуна диэки хаамтым. Ас астаа-быта буола-буола, историк Виталийы крн астыныам…

– Кытаат, ситииилээхтик сырыт!

Даша оронуттан ойон туран гэинэн тннккэ чугааата. Халлаан тымныйаары гыммыт быыылаах. Бачымах сулус б тахсыбыт. Сэргэлээх киэээи уоттарыттан киэркэйиэинэн киэркэйбит, кэлии-барыы элбээбит. Устудьуоннар библиотекаттан, куо-ракка араас наадаларыгар сылдьан баран тннллр быыылаах. Сорохтор трт-биэстии буола-буола тттр автобус тохтобулун диэки тиэтэйэ-саарайа хаамаллар. Киинэлээн, театрдаан эрдэхтэрэ. Оттон пааралар… Киэээи Сэргэлээх устун сиэттиэн хаамар уолаттары, кыргыттары кини долгуйа, кыратык ымсыыра дааны крр! Дьоллоох да буолуохтара, эмискэ бэйэ-бэйэлэрин булсубут, харах кртнэн хайаспыт, срэхтэрэ тардыалларын билбит эдэркээн срэхтэр… Чэ, бэйи, этэргэ дылы, бииги да уулус-сабытыгар кн тыгар, бырааынньык кэлэр ини?! Кинилэр да 57-с хосторун аанын долгуйа тосу-йуохтара, крсгэ ыырыахтара. Тохтуу тэн баран ол барыта кэлиэ!

– Хайы-ы, бу кыыс тннг одуулаан хооон суруйа олорор дуу? – Марианна тоон-хатан, омун-нуран киирэн кэллэ.

– Абыраммыт киигин, уруок бтн ааан! Сарсын эйигинниин барсыам этэ. Бгн срээлдьээн сыт да сыт буоллум. Хайа, бу туох кумааытай? – Марианна остуолга уурбутун кр охсон ыйытта.

– Дьэ бииги да хоско «Держать в холоде» кэлбит. Варяа баыылка.

– Ур-раа! Субуотаа тэринэн аыыр эбиппит. Варя р дии.

– Уолаттарбытын ыырарбыт дуу, Рома барахсаны иин, – Марианна дьээбэлэниэх санаата кэллэ.

– Оок-сиэ, бииги дьоммут бэиэн аччыктара ср буолуо, тугу да ордорбот буоллахтара дии. Варя – хааайка бэйэтэ билиэ, баар, бэйэтин курсун уолат-тарын ыырыа.

– Оннук ээ. Чэ син биир 57-с хоско дьоро киээ, астаах-ллээх кн буолсу! Бастаан баыылканы хоско киллэриэххэ наада, – Марианна баыылка кэлбитин туунан биллэриини Варя оронугар ууран кэбистэ.

* * *

Сэргэлээххэ, субуота кн буолан, сарсыардаттан туох эрэ ураты спсгр, р ктлл баар кур-дук. Дашалаах бгн эмиэ хаааытааар да сэргэх-тик уугуннулар, сс ороо сытан ким туох былааннааын ырытыыы буолла.

– Аня, бгн дьиэлээмэ эрэ. Биирдэ баас хоунан кгэ т, – Марианна улахан кии быыы-тынан киэээи былааннарын иилиир-саалыыр са-наалаах сытар.

– Барбат ээ. Бээээ киээ тылын биэрбитэ. Варя барыбытын ханна эрэ илдьиэх буолбатаа дуо? – Даша ойон туран танан барда.

Варялара аанньа уукта илик быыылаах, саарбат.

– Даа-даа, салайар кадрдары бэлэмниир техникум-а кл барыах буолбуппут. Айыкка, мин манна хаалар буоллаххытына дьиэлиибин. Эмиэ акаары баа-йытык истиэнэни йн тураары. Хаста да сырытты-быт, наар биир хартыына дии. Саатар атын дьону киллэрбэттэр, – Аня кыргыттарын кытта хаалар са-наалаах сытар эрээри, кыратык «атаахтыыр».

– Чэ, туруоу эрэ. кн саныы сытан хойу-таары гынныбыт. Бастатан туран рэх! Варвара – краса, уугу-ун! – Марианна крх бэтэрээ ттгэр тура охсон, суунар тэрилин, чаанньыгын туппутунан крдргэ таыста.

Кыргыттар, чэйдии, сирэйдэрин-харахтарын оос-то охсоот, рэнэр корпустарын диэки хаамыстылар.

– Даша-а! – Даша эмискэ бэркэ билэр куолаын истэн тохтуу тстэ.

– Оо, Оля, хата, хайаан крстбт! – Даша р-тттэн дьгэтин кууспаалаан ылла.

– Этимэ дааны, сарсыарда аайы эйигин харах-пынан крд сатаабытым ыраатта. Доо, бгн киээлик тётя Идаа бара сылдьабыт дуо? Маамам ончу суругун аайы мн бтэрдэ. Соотох олорор ээ, уола практикаа .

– Оо, оччоо кэргэнэ кэлбэтэх дуо…

– Хантан кэлиэй… Чэ, этэ оус, барабыт дуо? – Оля чаытын крннэ.

– Барыахха, рэх кэнниттэн тута барбыт кии, – Даша киэээи тэрээиннэрин саныыр.

– Чэ, оччоо, мин бттм да, эйиэхэ киириэм, с чааска диэри.

– Сп, Оля, – Даша, бара турбут кыргыттарын ситээри, хаамыытын тргэтэтэ сатаата.

Хаан баар, субуотаа буоларыныы, пааралар да хаамыылара сыыдамсыйбыт курдук. Кэпсэтэр кэпсэ-тиилэрэ киээ ким ханна барарын туунан. Дашалаах хоунан туспа куомуннаах курдук сылдьаллар. Варя-лара «биир дойдулааым баар, салайар кадрдары бэ-лэмниир техникума барыаы» диэн этиитин р-нэн ылынан, сэмээр тэриммиттэрэ ыраатта.

рэнэн бтэн хосторугар кэлэн чэйдии олорон ким тугу кэтэрин, баттахтарын хайдах оостоллорун кэпсэтиитэ буолла.

– Чэ, кытааты, эдэрдэр. Баар, биригэдьиирдэр, управляющайдар, совхоз директордарын хотуттара буолар аналлааххыт буолуо. чгэйдик оосту, – Варялара мэлдьи буоларыныы холку, киниэхэ эрэ сыыана суох биэчэргэ барар курдук саарар-иэрэр.

– Варя, эн дьону дьаайа олорума, хата, эн биик-ки биир саастыылаахтарбыт бааллара буолуо. Бу кыр-гыттар аналлара манна Сэргэлээххэ хаама сылдьар ини, – Марианна Варятын сэргэхситэ сатаата.