Учебник языка эсперанто. Основной курс
Шрифт:
klera ‘образованный’, ‘просвещённый’,
konservi ‘хранить’, ‘сохранять’,
korekti ‘исправить’,
kruela ‘жестокий’,
majstro ‘мастер’, ‘знаток’, ‘учитель’, ‘маэстро’,
modesta ‘скромный’,
neta ‘чистовой’, ‘чистый’, ‘чёткий’,
nobla ‘благородный’,
pa^go ‘страница’,
pendi ‘висеть’,
re^gimo ‘режим’, ‘государственный строй’,
sagaca ‘проницательный’,
skulpti ‘ваять’, ‘лепить’, ‘делать
sorto ‘судьба’,
titolo ‘заглавие’, ‘титул’,
tu^si ‘касаться’, ‘трогать’, ‘затрагивать’,
UneskoЮНЕСКО (Организация Объединённых Наций по вопросам образования, науки и культуры),
venki ‘победить’, ‘одержать победу’,
vico ‘ряд’, ‘очередь’ (vicdirektoro ‘заместитель директора’, vicpeco de ma^sino ‘запасная часть машины’),
Vieno ‘Вена’.
Без перевода: bareliefo, bronzo, caro, demokrato, enciklopedio, gimnazio, intuicio, krestomatio, politiko, psedonimo, publiko.
18-1. Приставка bo- обозначает родство в результате брака: bopatrino ‘тёща’, ‘свекровь’; bofrato ‘шурин (брат жены)’, ‘деверь (брат мужа)’, ‘зять (муж сестры)’, свояк (муж свояченицы); Neamata bofilo povas esti amata filo; Ne valoras bofilo, kiam mortis filino; En ^ciu bofilino estas peco de bopatrino.
18-2. Приставка fi- означает отрицательное отношение к кому/чему-либо, т. е. «мерзкий, презренный за моральные качества» (в этом значении иногда употребляется и суффикс – a^c-, который означает презрительное отношение из-за физических качеств): fifama ‘пресловутый’, firi^culo ‘толстосум’, fiinterkonsento ‘сговор’, fimilitistaro ‘военщина’, figazetaro ‘жёлтая пресса’; Fi al vi! Позор тебе! Как тебе не стыдно!‘; fiulo ’мерзавец; Fia homo a^can vorton ^ciam kun plezuro diras (^S. Rustaveli).
18-3. Приставка pra- означает «давний, первоначальный, первобытный; следующая восходящая или нисходящая степень родства»; «пра-»: praavo ‘прадед’, pralingvo ‘праязык’, prahomo ‘первобытный человек’; La tero de prauloj; Tia^jon e^c mia praavo ne vidis!
Lazarj Markovi^c Zamenhof [11] naski^gis la 15-an de decembro (de la jaro) 1859 en la multlingva urbo Belostoko (Pollando – tiutempe parto de Rusio). Lia patro Mark Fabianovi^c Zamenhof estis instruisto de fremdaj lingvoj kaj kleriganto.
11
Традиционная польская форма – Ludwik, традиционные
эсперантские формы – Ludoviko, Lazaro, Ludoviko Lazaro, Lazaro Ludoviko. Официальная форма по документам – Лазарь Маркович Заменгоф.La kruela nacia politiko de la cara fire^gimo afliktadis la impresi^geman knabon. Jam dum la infaneco ^ce li aperis la penso pri tio, ke unu komuna lingvo helpus al popoloj pli bone komprenadi kaj pli multe estimadi unu la alian. Poste Zamenhof venis al la ideo, ke la homojn disigas ne nur lingvaj, sed unuavice sociaj, klasaj baroj. Li skribis: «Eble, por neniu en la mondo nia demokrata lingvo havas tian gravecon, kiel por la laboristoj, kaj mi esperas, ke pli a malpli frue la laboristaro estos la plej forta apogo de nia afero».
Ludoviko Zamenhof havis bonegajn lingvajn kapablojn kaj, estante ankora lernejano, li studis plurajn lingvojn. Poste li entreprenis la plej malfacilan: kreadon de la nova lingvo, kiu apartenus al neniu popolo, tu^sus nenies naciajn sentojn, estus tre facila por lernado, sed samtempe ne cedus al la naciaj lingvoj en ri^ceco, fleksebleco kaj esprimeblecoj. Ne estante profesia lingvisto, Zamenhof, tamen, posedis mirindan lingvan intuicion. Anta la fino de la gimnazio la praprojekto de la internacia lingvo estis malnete preta. Sed pasis ankora multaj jaroj, anta ol ^gi, elprovita praktike, korektita kaj perfektigita, ekvidis la mondon.
Zamenhof studis la medicinon en la Moskva kaj Varsovia universitatoj, poste li laboris kiel kuracisto-okulisto. Zamenhof-kuracisto akiris grandan popularecon en malri^caj kvartaloj de Varsovio, Grodno, ^Hersono, ^car ofte li sanigadis malri^culojn senpage. Li estis sagaca kaj neordinare modesta homo, kies sorto estis malfacila.
Por eldoni sian projekton de la internacia lingvo Zamenhof ne havis monon. Ver^sajne, la plej feli^ca tago en lia vivo estis tiu, kiam lia estonta bopatro Aleksandro Zilbernik el la urbo Kovno (Kaunas) proponis al li uzi parton de la doto por eldono de la libreto. Finfine, la 40-pa^ga verko («La Unua Libro») kun la ruslingva titolo «Internacia lingvo. Antaparolo kaj plena lernolibro. Por Rusoj» estis publikigita en Varsovio la 26-an de julio (de la jaro) 1887. Tiu dato estas la naski^gdato de Esperanto. Zamenhof subskribis la libron per la psedonomo «Doktoro Esperanto», t. e. (tio estas) homo, kiu esperas. Iom post iom tiu psedonimo transformi^gis en la nomon de la lingvo.
Pri la plua agado de Zamenhof atestas la Granda sovetia enciklopedio: «Pli malfrue li publikigis vortarojn de Esperanto, krestomatiojn kaj apartajn eldonojn de siaj originalaj verkoj kaj de Esperantaj tradukoj el la monda klasika beletro. En la jaroj 1959-1960, la decido de Unesko, oni vaste celebradis la centjaran datrevenon de la naski^go de Zamenhof».
Kiel multe da laboro staras post tiuj du frazoj! Estis multe da homoj – atoroj de famaj inventoj. Sed estis nur unu homo, majstre kreinta la projekton de lingvo, kiu evoluis en la socio la la samaj ^generalaj le^goj, la kiuj evoluas la naciaj lingvoj, kaj fari^gis vivanta lingvo, la lingvo kun centmiloj da parolantoj, kun sia literaturo kaj kun siaj tradicioj. La dis^ciploj de Zamenhof, iniciatinto de Esperanto, vivas en la tuta mondo!
En mia labor^cambro pendas bronza bareliefo de Zamenhof, kiun donacis al mi la skulptisto N. V. Bla^jkov el Odeso. La sama bareliefo estas konservata en la Internacia Esperanto-Muzeo en Vieno. Mi kun fiero montras al miaj amikoj kaj konatoj la skulptitan portreton de tiu ^ci rimarkinda internaciisto, kiu servis dum sia tuta malfacila vivo al la nobla afero de la paco kaj interkompreni^go inter la popoloj, kiu per sia senmorta krea^jo venkis la Tempon.
Ho, mia kor'