???йээннэр, номохтор

Таисия Гаврильевна Захарова. Ньурба, Тыалыкы нэилиэгэ. 1994 с. 66 саастааа.

КИИ ТБТН УУОА

Ньурбаттан кстн ордуктаах сир баар. Икки Кндэ: Улахан уонна Кыра Кндэ. Сэргэстээ сыталлар. Ханнык Кндэтигэр эбитэ буолла. Хордоойдоох, тумуахтаах. Урукку Бараыылап холкуос миэстэтигэр.

Онно былыргы ойун ууоа турар . Онтон биир бириэмээ кии тбтн ууоа, клгэ киирэн, уулаан тахсар диэн кэпсиир этэ. Хорулаа сиэстэрэлии сылдьан истибитим. Уйбаныап Арамаан Анисимович бииги дойдубут туунан йээни кэпсиир этэ.

Ити ыалга мин дьуккаах олорбутум.

Николай Григорьевич Петров-Буруулгун. Ньурба улууа, дэй нэилиэгэ. Буокалар аатын ууа. 1994 с. 58 саастааа.

УОТ БУОЛАН КИИРЭР

Макаар эмээххиниттэн, Васильева Анна Михайловнаттан, 86-та буолуо, Акана олохтооо, истибитим. Атын да кырдьаастартан эмиэ истибитим. Ону быйыл сайын чуолкайдаатым.

Сирэ буоллаына былыр-былыргыттан баай дьон олорбуттар, Бэс Арыы диэн. Бэс Арыы Мархалыыр суол трднэн, хаас ттгэр куутуйа алаас оото баар. Онно Алаас диэн сайылык пиэрмэтэ олорор. Ол алаас аар баыгар быытыкай, йэтигэр уолбат клкэлээх. Быыкай. Кус хараын саа. Манна буоллаына, ууоргу кэриитэ србэччэ миэтир кэриэ буолуо. Ууга диэри.

Ол ууор, ойуур иигэр ойун оонньор кмллэ сытар. Аата да ааттаммат оонньор. Ол буоллаына, кусчуттар, куобахчыттар кн дааны, сайын дааны, куобах ороун курдук буолан, клкээ киирэр диэн кэпсииллэр. Харааа кстр дииллэр.

Аана эмээххин эппитэ: «Былыр-былыргыттан, уот буолан, ткнйэн киирэн уулуура », – диэн.

ЫЙЫЛАСТАН ТРТТЭЭХПИТ

Ыйылас Элэмэс – Омуоруйа Тумарча уола. Омуоруйа баай Амма, Таатта рэхтэринэн дойдулаах Сээн Болугур ууун баайа дэнэр кэпсэээ.

Ыйылас срэхтэммит аата лксндр. Сээн кэпсииринэн, Элэмэс диэнэ, хотуннан, илининэн айаа сылдьыбытыттан этин эриэн элэмэс нммтэ дэнэр.

Ээм, кырдьан баран, кэпсиир буолара: «Бииги трттэрбит, Дьокуускай диэкиттэн кэлэн, с бырааттыы Чиллэ Ткэээ тэр трдгэр олоурбуттар. Бу сирдэрин былыргы аата Кубалыда диэн. Кэлин, кинилэр ааларын ууа тэнийбитин кэннэ, Ыйыластар, Ыйылас сирэ дэммит».

Бу дойдуга кэлэн, олоуран, хас сыл олорбуттара биллибэт. Биирдэ йдбттэрэ, с-ас ииттэргэ, бииргэ олорорго сирдэрэ кыараас буолан биэрбит. Биир йээн этэринэн, бу сирдэригэр ким хааларын мккэн, охсуан, улахан убайдара кыайбыт. Онон кини хаалар буолбут. Биир йэээ – сбэлээн, с аы олорорго, аа ууун тэнитэргэ кэпсэппиттэр. Инньэ гынан, улахан убай Кубалыдаа олорон хаалбыт. Орто быраат ээ Блгэ Сургуулук диэн сиргэ олохсуйбут. Сургуулукка кини сыдьааннара Самсоновтар диэн , рэхтээх дьон, скээн сылдьаллар буолуохтаах. Ыйыласпыт дээллэр . Кыра быраат Сунтаарга, Хадаа Ыйылас аатын ууа баар дииллэрэ. Мин истэр этим.

Ээм аата Бтр сэттэ уоллаах, икки кыыстаах эбит. Бары да тура-олоро сылдьалларын саана, ат б, кус быый дьоно . Икки быраат, Семенов Петр Петрович уонна Семенов Софрон Петрович, Аа дойду сэриитигэр баран лбттэр. Уоннааылара дойдуларыгар олорбуттар. Бары уун йэлээхтэр этэ. Мин ээм Тооспой-Семенов Дмитрий Петрович куска, куобахха, балыкка, онтон да атын кыра булка тойон этэ.

Аграфена Николаевна Тимофеева (1932). Сунтаар, Нрктээйи. 1994 с. Ньурба Ньурбачааныгар суруйбутум.

ДЬААРЫН – ОУРУОТТААХ ООННЬОРО

Бу дойдуга 8 саастаахпыттан олоробун. Ити Кураан диэн сиргэ. «Наука» холкуос. Баакаылга олоробун. Убайааа олоробун. рэнэрбэр Ньимискэннээххэ рэнэбин.

43 сыл сайын удаан Баачаанап эмээхсиэ дьуккаах олорбуппут. Аата ксй диир ийэм. Баачаанап т – Туойдаахха, Улахан Оуруоттаах тумус арыы курдук рдгэр, Ньурбачааа кэлэргэ. Ампаар дьиэлээх, хотоно туруорбах, салгыы тутуллан турар этэ.

Ол эмээхсин кэпсииринэн, ити былыргы бгэбит Дьаарын ойун диир этэ. Оуруоттаах тулатыгар олорор ыалларга кинээс . Кини этэринэн.

Дьэ, киээ кн киириитэ, кугас сукуна дуу, суппуун дуу сонноох , онто кытаран кстрн крллр дьоннор. Уонна сэлээппэлээх . Дьэ, ол Быччайар рднэн, икки Оуруоттаах ыккардыгар киээ кн киириитэ хаамар . Дьэ, ону крннр, тула олорор оонньоттор: «Тойон ыырар», – диэннэр бараллар . Мунньахтыыр буолаллар . Араас улахан дьыалаа. Баачаанап удаан кэпсиир этэ ити курдук диэн. Уонна этэр этэ биир дьиктитэ – бу Бл снньгэр ити хара ыарыы турарыгар баарбатах. Ону, ытыыгар тутан илдьэ иэн, ырааын быыынан Мастаахха тэн хаалбыт сороо. Онон итиннэ ол хара ыарыы скээбит.

Ол эмээххин итиэрдик кэпсиир этэ. Уончалаах сылдьан итини дьиктиргиир этибит. Киээ буолла да кэпсиир. Араас ойуну, удааны, абааыны, кими эмтээбитин. Итинник сирдэргэ сылдьыма, маын-отун тыытыма. Мин маспын тыытыма диэн боботтуур этэ.

Хааах эмээххинэ диэн иккис эмээххин баар. рнэ диэн аата. Эмиэ ичээмсийэр эмээххин. Дьэ, ол Быччайарга Дьаарыны, ат тбт буолан киирэн, уулуур диэн кэпсиир этэ. Ол Быччайарга араастана сытар ууоа – алдьархай аарыма тиит. Тыал суулларбыт. Трд турар билигин дааны. Ол мутуга бэйэтэ тиит курдук суон, икки салаалаах. Онон тиит трднэн стэр. Аыйах сыллаахха крбтм. Сэрии саана буобардар, итиннэ кии ууоа баара, ону оттубуттар. Тоус устуука остуолба кириэстэрэ туралларын крр этибит. Дьэ, ол Дьаарыны дьаарбайар сирэ. Ол тумул.

Кыыны быа малатыылка лэлиир, бурдук сынньар. Оуруоттаах бурдуктара ынырыгын нэллэр. Ону, мас кыайан булбакка, оттубуттара буолуо. Соруйан оттубаттар. Ону кырдьаастар сблээбэттэр, абааы крр этилэр. Ким сблэй. Кии ууоун оттору. Оонньор тиитин мутугуттан буобар кыыс уот оттубута буолуо диэн кэпсиир этилэр. Ол кыыс, тбтнэн ыалдьан баран, трбэтээ, Мэгэдьэккэ таххан лбтэ. Ити Тамаара эмээххин бииргэ трбт балта.

Дьаарын ол баын ууоа мээнэ кстбэт . Туох эмэ муокас буолаары гыннаына кстр . Ити рнэ эмээххин мээнэ аата ааттаммат, билигин аата ааттанар диир этэ. Оуруоттаах Оонньоро диирэ. Инньэ диэн ааттыыра.

Вера Федотовна Кононова (1910). Ньурба, Тыалыкы нэилиэгэ. 1994 с. кэпсэппитим.

САССЫАРДА ЭРДЭ…

Кндэ диэн сиргэ ойун кмллбт. Хордоойго. Ону кэпсииллэр, сассыарда эрдэ, кн тахсыыта ууну киирэн чыпчырыйан иэрэ . Сыыллан киирэн. Сыыллан киирэр суолугар орох курдук суол хаалар эбит. с сайын уот бааара буолбут да кини эрэ ууоун тумнубут. Онтон хойут умайбыт диэбиттэрэ.

Владимир Иванович Саввинов (1941). Ньурба, Кугдаар. Лесхоз лэитэ. 1995 с. суруйбутум.

ААТЫРБЫТ УДААН КМЛСПТЭ

Лаппаакы Борокуоппай Мэлэкээ олорбута. Ийэтэ аатырбыт удаан этэ. Быыттаах диэн сиргэ дьиэлээхтэрэ.

Ыт Бастаах рэин баыгар улахан ойуур уота турбут. Сааскы ртн. Сайын, атырдьах ыйын чугаыгар, Мэлэкээ чугааан кэлбит. Ходуаларга бугуллары сиэтэлээбит.

Быыттаах оонньотторо, сбэлээн баран: «Эмээхсинтэн крдн крбт кии», – дэспиттэр. Кинилэр баалара – ардаы тэртэрии. Кини кыра туруорбах балааа олорбута. Кэлэннэр: «Дьэ, иэдээн буолла. Эмээхсин, сааран крдргн хайдах буолуо этэй?» – диэн крдспттэр. «Крдгтн толорон крххэ», – диэбит. Уонна эппит: «Срктээх уута икки ыаайата аалы». Балаантан Ыгыатта 3–4 килэмиэтир эбит. Дьалкыйыа диэннэр, трт ыаайа ууну баан тааарбыттар. Икки кии. Эмээхсин рнэ сылдьар баттаын ыан кэбиспит уонна, тб ааарын биир ыаайаа уган ылан баран, илгистибит. Онтон кутуран турбут. «Самыыр буолан саккыраа! Ардах буолан таммалаа!» – диэбит. Тула крн олорооччулар таастара-саптара дэлби сытыйан хаалбыттар. «Сарсын киээээ дылы кыра ардах кэлэрэ дуу», – диэн саа тааарбыт.