???йээннэр, номохтор

Кэлэн убайыгар уорданар: «Иирэээ-иэдэээ тэпти! Сэриилэиэх буоллубут», – диэн.

Норгуо туран: «Сэриилэстэр да сэриилэиллиэ. гстэн гс охтуо, аыйахтан аыйах охтуо», – диэн хабаана суох тылласпыт.

Сарсыныгар, сарсыарда туран, Онохута: «Бээээ киээ хабаана суох тылласпыты. Тахсан аар эрэ», – диир.

Ыппытыгар, Норгуо саннын тоуйан биэрэр. Ону Оноку саннын кырыытын мас оунан илдьи ытан кэбиэр. «Ити эрээригин хтрг бараары гыммыты дуо!» – диэбит уонна мн биэрбит.

Сол киээ кыра уол, Дыыгыныыр, дьиэтигэр оноос кыстан барар. Онуоха убайа: «Нойоон, бу тугу оостоун?» – диир. Уола: «Оноос кыстабын. хтр эйиигин хайдах ытыалаан лрллрн баран крн туруом», – диэбит. Онтон Оноку: «Бу адьарай эмиэ убайын курдук хтрг хаан тааартараары тыллаа олорор ээ», – диэбит.

Дыыгыныыр сэттэлээх уол. Оноку: «Сэттэ саа усталаах сиргэ тур», – диэбит Дыыгыныырга. Онуоха анарааыта: «хтр эйиэхэ, оонньорго, сир кэмнии туруохтара дуо, чэ, ыт», – диэбит, итиннэ баран.

Ону Оноку мас оунан ыппыт. Ону Дыыгыныыр ырааар кыбытан ылбыт. Уолум аарыыы дии санаан, Оноку тртэ ытан субуруппут. Ону Дыыгыныыр: «Сардаан бастаах оу ¹ кэллэ, сар ттэ тлээх оу ² кэллэ, тойон тлээх оу кэллэ, быыра оу ³ кэллэ», – дии-дии хабан ылан испит.

Оноку ол кэнниттэн: «Чэ сп, барыс», – диэбит.

Хонуктара туолан, дьэ, сэптэрин ыырдынан, барбыттар. Сэтиэнэх диэн сиргэ киирэн баран, Оноку эппит: «Болдьоспут сирбит кэллэ. Кр-истэ ис, сэрэн. хтр куруппааскы курдук, дэлбэритэ ытыалаан кэбиээйэллэр», – диэн.

Утаакы буолаат, кураахтаах саа тыаа «чаап-чууп» буола тспт. Арай биирдэ йдн крбтэ, уолун ата тнэри ктн кэбиспит. Ат сыааар ох хорохолоно тспт. Ат бэйдиэ србтгэр, сырсан, тутан ылбыт. Атын баайан, оноосторун ктн кэлэн иэн крбтэ, уол таба саыйаын ттэ бураллыгас лгэр. хтр ытыалаа да ытыалаа буолбуттар.

Оноку, дьэ, ытыалаар. Саамай атамааннара, кстээхтэрэ х ргдьй диэн Оноку курдук кии баар эбит. Бу маны туран Оноку ытан биирдэ да таппатах. Бэстилиэнэй биир оо хаалар. Мас быыынан биир, атаын р кт-кт, ытар кии баар эбит. Оноку: «Абаккабыан, саатар ити киини хаан тааарбыт кии», – дии саныыр уонна атаын р ктр бириэмэтигэр ытан саайбыт. Тобугун хараынан тэрэн баран, сототун бттнэн хайа ктн тахсыбыт. Онуоха бу кии: «Атахпын ыараа хайа кттм, ча-айа, ча-айа», – дии-дии быарынан сынан барбыт.

Маныаха Оноку инитэ уол туран кэлэр уонна Дьаарыттар охторун мунньубутун ктн аалар. Ону ынарааылар крбттэр. Сэптэрэ аыйаабыт, биир киилэрэ бааырар, онтуларын сгэн барбыттар. Онуоха Оноку алакыылыыр: «Алакыы! Алакыы!» ⁴ – диир. Бу сааны Дьаарын ойоо истэр уонна эрин мр: «ээи уолу сиэбэккэин, алдьархайы оорторду. Тугу арбын туонай ⁵ буолаын ойумсуйаын», – диэн.

Дьаарын туран ойоун: «Эн да удаамсыйан быччайаын, ээи уолу эн да сиэриий», – диир.

Онтон Дьаарын ойууннарын трдгэр кыырар: «Бу киигитин кыайы-хоту, боччуйу. Алдьархайы таааран эрэр», – диир.

Маныаха туран, трттэрэ бэйэтин мллр: «Биир ууттан турбуккут, биир уйаттан скээбиккит. Ити эйиигиттэн биир мутук рдк ойуун. Онтугун кытта иирсэин дуо?» – диэн рэн ыыппыттар. Онон тттр кэбин туонан ⁶ кэлбит.

Кэпсээнньит тылы быаарыыта:

 ¹ Сардаан бастаах ох – модьу тблх ох.

 ² Тлээх охтор – кбс-кнтк барар охтор.

 ³ Быыра ох – тргэнник барар ох.

 ⁴ Алакыы – киргил рэн алакылыырын тктэллэрэ буолуохтаах.

 ⁵ Арбын-туонай – бэйэин рдэтинэин, арбанаын, кэпсэнэин.

 ⁶ Кэбин туонар – кэмсинэр, муадыйар.

ОНОКУ ОЙУУН ЭБИТ

йэтигэр стэ кыырбыт. Бэрт доор киитэ лр гыммытыгар кыырбыт. Ол онно кутун крд сатаабыт . Ону биэрбэтэхтэр: «Кута сытыйан, лн бппт, биэрбэппит», – диэбиттэр.

Дьэ, онтон Оноку: «Мин тылбын ылыммаккыт. Схпэр туран, аны кыырыам суоа», – диэн, дьэ, аккаастанар. Уонна кыырбатах.

Манайгы кыырыыта. Айыыыкка киирэн, оо уйата оорон, оо крдр эбит. Маныаха оо кута диэн крдр эбит оону оонон. Ону: «Сатаммат», – диэбиттэр. Онуоха: «Му саатар тойон баа саанан аалы, – диэн. Онтон: «Му саатар тлээх гр саата», – диэн. Ону: «Сатаммат», – дииллэр эбит. «Мин крдбн ылымматыгыт. Оо кутун киринэн-хоунан биэрэит, онон мин саха ураахайы тугунан да кирдиктиннэриэм суох. Киринэн-хоунан биэрэргит, салгын буолан, ктн хаалар, кылгас йэлээх, лгэс буолар. Ити мин этэрбинэн куту биэрэргит буоллар, уун йэлээх, чэгиэн, кстээх ыччат ск этэ. Сахаа, харахтарыгар крдрн туран, итээттэриэм этэ. Ону миигин итээлбиттэн тааараыт», – диэбит.

Иккис кыырыыта. С Айыыытын туугар Дьгйг киирэн, Ынахсыт тардары сн скэти диэн крдр. Ону ылынаннар, ньирэй сытар буолар .

Оноку онон сиэмээ суох, Айыы ойууна эбит гынан баран, аккаастаппыт.

СЛЭ ЛТЭ

Слэ ойоо, Оноку ийэтэ, Араа рэх диэн сиргэ сылгы крр эбит. Араа рэх Слэ ходуата эбит. Ити кэмэ билии бииги Эбэбит – хара маыттан кл. Слэлээх билии Слэ дэриэбинэтиттэн хоту диэки баар алаастартан биирдэстэригэр олорбуттар быыылаах. Слэ ойоо Араа рэхтэн Орой сиринэн Ньурбачааа кэлэр эбит. Онтон Нымылаынан, Хотооунан дьиэтигэр барар.

Ньурбачааа Кэскил диэн балыксыт кии баар эбит. Эмээхсин киниттэн, сылгы крднэ таарыйа, куруук соболуур эбит. Биирдэ таарыйан: «Хайа, нохоо, собо баар дуо?» – диир.

Кэскил: «Халлаан кыйдаан буолан, собо тахсыбатах. Суох», – диир. Ол кэмэ гэххэ тыас талыгырыыр. Дьахтар ону йн крбтэ, атыйахха тобус-толору собо м сытар эбит. Онтон: «Бачча соболоох эрээригин, мэлдьээ олороун», – диэбит дьахтар. Онтон этиэллэр, лссбттэр ¹. Кэскил эрбээ тостубут уонна: «Слэ эрбэхпин тоутта», – диэн Дьокуускайга киирэн сэр. Онуоха Слэни тутан киирэ кааак тахсар. Слэ киирбэт: «Мин билбэт сирим», – диир. Онтон иккиин икки кааагы тааараллар, боруоста тутан киири диэн. Слэ эмиэ киирбэт.

Онтон биир эмэ кии киириэххэр сп, суут ыырыытыгар диэн й уган биэрдээ дии, онон хойут биир доор киилэнэн, икки ыыыр атынан, тлээх ыырдан киирэр.

Ханна да тохтоомуна, суут дьиэтигэр ктн тэр. Аан дьиэлэрэ кмлк оохтоох буолуо, онно сис туттан, иттэ турбут. Ол турдаына, ынараа дьиэттэн биир нуучча с гыммыт: «Бу хайа киигиний?» – диэбит. Ону: «Кыйаар киитэбин. Слэбин», – диэбит. Бу маныаха: «Кааактар тахса сылдьыбыттарын билэин дуо?» – диэбит. «Билэбин», – диэбит.

Биир кааакка эппит: «Таааран ити киини хаайы», – диэбит. Ону: «Тахсыбаппын. Хоруйдат», – диэбит.

Ол кэнниттэн тойон 12 буолуохтарыгар диэри кааактары мунньубут, Слэни хаайыыга тааартараары. Слэ сис туттан турбута турбутунан, хамсаабат дааны. 8 буоланнар кааактар тэн-анньан кыайбатахтар. Дьиэлэригэр баппаккалар, быалаан баран тардыбыттар. 11 кии тардарыгар бэриммэтэх. 12 кии тардарыгар ат буолбут уонна муннунан, айаынан хаана баран лбт.

Доор киитэ тннэри-кнстэри дойдутун былдьаар уонна Онокуга: «Ааын нууччалар лрдлэр», – диэн этэр.

Оноку, дьэ, Дьокуускайга киирэр. Ыаллартан ыйдарар, ааын оннук сиргэ кммттэр диэн. Ону баран хаар, бр саыйахтаах киини сулбу тардан тааарар. Онтон 3–4 тиити суулларар уонна кэччиктээбэккэ эрэ бтнн аалтыыр. Аалан баран, кэччиктэтэлээн кутаа оттор. Бр саыйахтаах киитин бу уотугар быраар. Маныаха туран били киитэ с тгл аттыы срэн тахсыбыт. Ону урааынан ылан уокка быраан испит. Ону крбт дьоннор, нууччалар дааны, сахалар дааны: «Бу Кыйаар дьоно илэ абааылаах дьон эбиттэр», – диэбиттэр.