Бастан кешкен, кµз кµрген

Тлкібас ауданы, Т. Рыслов ауылы).

з ойымен сйлескен адам

–

Адам ішінде жасырын сыры тра ма? – деді ойы.

–

Жо, - деді адам.

–

Неге? Длелііз айсы? – деді ойы.

–

Онда тыдаыз, - деп бастап кетті адам:

1) аза атаулыда та трмай алмайтын ділет иесі

саналатын билерден Тле би мен аз дауысты азыбек

биді де айтпаан сыры болыпты. Мен соны “Тп

жиянымнан зіме шейін” деген азыбек бек

Тауасарлыны кітабынан оыдым.

А) ... Арын уанды ішінде Тимеш руында Нрожа би тымы

арымса йелі баланы туады да, дние салады. лды атын

Жолбарыс ойды. Жолбарыс есімін берген – азыбек бек.

арымса та леді. Баланы рлатып алып, Абдоллаа жеткізеді

(Тре тымы, білхайыр ханны кесі). Тумай жрген йелі

емізгенде, емшегінен ст шыады. Бір жылдан со, сол йелі

жкті болып, л туады. Атын білхайыр ояды (кейін хан

болан). Жолбарыс тре тымы емес. Кейін Тле би

Жолбарысты хан ктерген (Абілхайырдан брын).

) ... алматы олына тскен 200 – дей балалар бір жылдан

со

айтарылады.

Соны

Жздейіні

егесі

табылмайды(Жаугершілікте аза бола ма, баса да жадай бар

ма, ол жаы айтылмайды); Соны ішінен 11 жасар ызды

Секібайды арабайы асырап алады. Аты – Аршын (Жиренше

ызы екен). ысартып жазып отырмын, толыын тпнсадан

оуыыза болады. Аршыны екіабат екенін Тле би есітеді.

107

Осыдан туан л бала - білмнср. Екі жылдан кейін Тле би

Абылайды Улиімен келісіп, соны йеліне табыс етеді (бедеу

йеліне). Бала алтыа шыады. Ули де, йелі де індеттен

айтыс болады. Баланы Тле би зі айтып алады. Кейін сол

баланы хан сайлайды. Бл сырды Бхар жырау, азыбек бек,

Тле би, аз дауысты азыбек би жне арабай мен оны

йелі – алты адам ана біледі(сол кітапта, 295 – 302 беттерде).

2) Маыстау тбігінде 362 улие бар крінеді. Сол елде бір

йелді баласы жасына жетпей дниеден те береді. Зарыан

йел тарыып, бір улиеге барып, олындаы бір ыз

перзентімен тнейді. Ол улиені басында ешкімге крінбей,

дниеден ткен бір ызы ктеді екен кесін. Бір блмеде

салулы крпеше бар крінеді. Алыс жерден шаршап келген

йел тнде йытап кетеді. асындаы жас нрестесі крпешеге

кіші дретін жіберіп ойыпты. Жааы улиені ктуші ызы сол

крпешені жуып, айтадан салып жатан кезде, жас йел оянып

кетіп, бейтаныс ызды байап алады. Сонда ыз: “Егер мені

крдім деп айтатын болса, бала да, зіде мір срмейсі”, -

дейді. Зиянат жасап, йел еліне келеді. Жыл теді, перзенті ер

жетіп келеді. Таы да уаыт те береді. Сол йел сырын

ешкімге айтпай жре береді. Сыр ішін жарып бара жатандай,

енді ешнрсе етпес деп, бір кні е жасы деген бір рбасына:

толанады. Ол йел де ешкімге айтпауа уде береді. Айтуы

м екен, жааы йел днйе салыпты.

3) “ран хикаялары” деген кітапшаны 216 бетінде Мхаммед

Хафизаны отауында болады. Хафиза еріне тркінін

саынанын айтып, барып келуге рсат алады. Бір кні

тркінінен келсе, Мухаммед Айша бибісімен Хафизаны

отауынан шыып келеді екен. Оан Хафиза ренжиді. Мухаммед

осы уаианы ешкімге айтпа, мен саан ерекше арайын деп

сз байласады. Хафиза да уде етеді. Кндерді кнінде осы

сыр да ашылады. Мен ойлаймын, йел ауызында сз

трмайды деген осындайа байланысты айтылан ба деп.

4) “азастан йелдері” журналыны 1995жылы №12 санында,

24 – 25 беттері, “зегімді ртейді ар азабы” деген маала бар

екен. Сонда бір Назыгл деген йел (бл жасырын аты болса

керек ) сыр айтады. Жазан хатымды “Н.С.Е.” деген жас

келіншектер зіні кйеуінен басалармен жргенін жасырып

жрсе де, сыр етіп айтып ойыпты (“Н”-ны лы тергеуге тседі,

соны тару шін прокурора мжбр болады да, кейін дадыа

айналдырып алады. “С” дейтін келіншекті кйеуі ішкілікпен

айналысып , 3 баласын асырай алмай, ауылында зіне кз

салатын зейнеткер шалмен байланысады, жолыып трады.“Е”

деген келіншекті кршісі баса кктеп зорлайды, оны ол айта

алмайды. Бл да сонымен ісін детке айналдырып алады).

108

Мнысымен трмай, Назыгл осыларды “Жезкше деуге бола

ма?”- деп те срайды. (Тп нсасын тауып оуыыза болады).

5) “Х.” деген кйеуге тимеген біреу армияда жрген

танысымен хат арылы махаббатын білдіріп жреді. Елге жігіт

келеді де. Брын ол зіні ары таза екенін айтушы еді.

Келгенде, олай болмай шыады екен. Біра кездеспей трып-

а, ыз шынын айтады: біреу йге амап алып , ойына жетсе

керек. Біра ол оны натпаса керек. Армиядан келген алмайды.

Анау алашыа осылады, за мір сре алмай, ыз

аурулытан айтады. Мен мнікін ткен “Н.С.Е”-лерден дрыс

па деп отырмын.

6) Біз, араы ауым, кім Лпан деген кісі мыжасаан екен

деген сзді есітеміз. Сол кісі кім екенін мен кітаптан оып едім.

Туанда кесіні ойан аты-Хусайын. Бл кісі те зерек,

аылды да, білімді болан. 9 жасында ранды тгел жата

білген. Бхараны оуын тауысан. лытарды жанында

аылшы да, узір де болан. лытара жапай удалауды да

крген. 53-а жыл мір срген, йлене алмаан. удалауда

жргенде атын да бірнеше рет згертеді: “Ибн Сина, Абиссина”

т.б.

Мына біз туір кріп жеп жрген Хусайын жзімі сол кісіні

жасаан сорты. Сол білімдіні атымен аталып кеткен-ді.

Енді айтылмаан сыра кшейік. Бір лы емші, рі дрігер

амауа тсіп алады. Ол былай болан крінеді: Жаугершілік

кезде бір елді скери басшысы екінші жау жаыны батырын

уланан сада оымен атады. Ол адам енді луі тиіс. Соны

жааы дрігер емдеп, лімнен алып алады. Сол дрігер

амауда отыраннан брын, батырды уланан опен атан

скери басшыны аяына уланан о тиеді. Енді бл да луі