Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)

* Leonne - iльвiца (фр.).

Вялiкi мясiсты нос рабiў жанчыну i праўда падобнай да iльвiцы ў заапарку у час сну. Але ж якая только гэта iльвiца...

З суседняга пакоя iшло цяпло ад грубкi. Адчувалася адразу, што палiлi тут не шкадуючы. На прылаўку i на палiцах раскладзены пушыстыя распашонкi, пiнеткi з ружовымi цi блакiтнымi банцiкамi, каптурыкi, сукеначкi...

– Што пану трэба?

– Камiсар Мэгрэ, крымiнальны вышук.

Жанчына сумелася.

– Учора забiлi аднаго з вашых былых саслужыўцаў, Луi Турэ...

З усiх жанчын, з якiмi камiсар паспеў сустрэцца па справе Турэ, гэтую раптоўнае паведамленне ўразiла найбольш: яна знерухомела, вусны збялелi.

– Даруйце, што я так знянацку...

Панна Леон моўчкi пакруцiла галавою, паказваючы, што камiсару няма чаго прасiць прабачэння.

У суседнiм пакоi рыпнуў фатэль.

– Каб знайсцi злачынцу, нам трэба сабраць як мага больш звестак аб забiтым...

Панна Леон зноў моўчкi кiўнула.

– Я думаю, вы добра ведалi нябожчыка.

Яе твар нiбыта прасвятлеў.

– Як гэта здарылася?
– спыталася яна нарэшце, з цяжкасцю выгаварыўшы словы. Зазiрнуўшы ў суседнi пакой, запыталася: - Не хочаце сесцi?

– А мы не патрывожым вашу мацi?

– Яна зусiм глухая. Ёй будзе нават прыемна паглядзець на iншага чалавека.

Мэгрэ не стаў казаць, што яму не надта хочацца ў перагрэты пакой, i прыняў прапанову.

Цяжка было вызначыць узрост панны Леон. Напэўна, ёй было больш як пяцьдзесят. Мацi выглядала гадоў на восемдзесят. Свой тоўсты нос дачка, напэўна, займела ад бацькi: на сцяне вiсела фатаграфiя мужчыны з такой самай "бульбiнай". Жанчына, бадай, усведамляла сваю непрыгожасць з самага дзяцiнства.

– Я толькi што быў у кансьержкi на вулiцы Бондзi.

– Яна, канечне, не магла паверыць?..

– Не магла. Вiдаць, што яна яго любiла.

– Яго ўсе любiлi.
– Панна Леон пачырванела.
– Якi ён быў добры!
– таропка дадала яна.

– Вы яго часта бачылi?

– Ён прыходзiў да мяне... Нячаста, вядома. Я жыву далёка ад цэнтра, а ён чалавек заняты.

– Вы ведаеце, чым ён займаўся апошнiм часам?

– Я ў яго пра гэта нiколi не пыталася. Па-мойму, ён жыў нябедна. Думаю, пан Луi меў уласную справу - ён мог заявiцца да мяне ў любы час дня.

– А ён не расказваў пра людзей, з якiмi кантактваў?

– Мы пераважна ўспамiналi нашае жыццё ў Капланаў, пана Макса... А жонку яго вы бачылi?
– неяк нерашуча запыталася яна.

– Учора ўвечары.

– I што яна вам сказала?

– Яна не разумее, чаму ў яго ў момант смерцi былi нагах жоўтыя чаравiкi. Яна лiчыць, што iх надзеў забойца.

Але панна Леон, як i кансьержка, таксама бачыла яго ў жоўтых чаравiках.

– Ён iх часта надзяваў.

– Ужо тады, калi яшчэ працаваў у Каплана?

– Не, толькi пазней. Прайшло досыць шмат часу, як яго першы раз у iх убачыла.

– А колькi прыблiзна, не скажаце?

– Прыблiзна год.

– Вас здзiвiла, што ён быў у жоўтых чаравiках?

– Здзiвiла. Гэта было не ў яго стылi.

– Што вы тады падумалi?

– Што ён змянiўся.

– Ён i праўда змянiўся?

– Ва ўсякiм разе, ён быў ужо не такi, як раней. Жартаваў iнакш. Нават рагатаў.

– А раней ён смяяўся?

– Цiшэй. У ягоным жыццi з'явiлася штосьцi новае.

– Жанчына?

Мэгрэ разумеў, што пытанне жорсткае, аднак яго трэба было задаць.

– Магчыма.

– Ён дзялiўся з вамi сваёй тайнай?

– Не.

– А за вамi ён нiколi...

– Нiколi!
– пачырванеўшы, таропка перапынiла яна.
– Клянуся! Я ўпэўнена, што яму гэта нават у галаву не прыйшло б.

Кошка, якая сядзела на каленях у старой, пераскочыла на каленi да Мэгрэ.

– Няхай сядзiць, - сказаў ён панне Леон, калi тая хацела сагнаць кошку.

Старая расчаравана пазiрала на яго. Камiсару захацелася запалiць люльку, але дзе тут запалiш!

– Закрыццё фiрмы Капланаў для вас усiх было цяжкiм ударам?

– Вельмi цяжкiм.

– А для пана Турэ асаблiва?

– Пан Луi быў больш за ўсiх прывязаны да гэтага дома. Там яму ўсё было роднае. Ён жа, зразумейце, пачаў працаваць там кур'ерам з чатырнаццацi гадоў!

– Адкуль ён прыехаў?

– З Бэльвiля. Ён расказваў мне: калi памёр яго бацька, мацi пераехала ў Парыж. Гэта яна прывяла яго да старога Каплана.

– Мацi памерла?

– Даўно ўжо.

Мэгрэ чамусьцi здавалася, што жанчына нешта ўтойвала. Яна глядзела яму ў самыя вочы, аднак камiсар адчуваў у iх нейкi няўлоўны рух.

– Я чуў, што яму было цяжка знайсцi новае месца.

– Хто гэта вам сказаў?

– Мне так здалося са слоў кансьержкi.

– Самi разумееце, як гэта цяжка - знайсцi працу, калi табе ўжо за сорак i няма спецыяльнасцi. Мне самой...

– Прыйшлося шукаць працу?

– Толькi некалькi тыдняў.

– А пан Луi як?

– Ён шукаў нашмат больш.

– Вы гэта дакладна ведаеце?

– Дакладна.

– Ён заходзiў да вас тады?

– Заходзiў.

– Вы яму чым-небудзь дапамаглi?

Цяпер камiсар ужо не сумняваўся, што панна Леон сабрала на чорны дзень сякiя-такiя грошы.

– Чаму вы ў мяне пытаецеся пра гэта?

– Таму, што пакуль я не буду ведаць, якi гэта быў чалавек у апошнiя гады, у мяне няма анiякага шанцу натрапiць на след забойцы.

– Я раскажу вам усё, - сказала яна, падумаўшы.
– Але прашу вас, каб усё засталося памiж намi. Галоўнае, каб пра гэта не даведалася жонка.

– Вы яе ведаеце?

– Ён расказваў мне пра яе. Яе швагры ўсе добра ўладкаваныя, у кожнага свой дом.

– У яго таксама.

– Гэта яна прымусiла яго купiць дом i пасялiцца ў Жувiзi, побач з яе сёстрамi.

Голас у панны Леон задрыжаў.

– Ён баяўся сваёй жонкi?

– Проста ён нiкому не мог зрабiць балюча. Калi за некалькi тыдняў да Новага года мы засталiся без працы, ён не захацеў псаваць сваiм родным настрой пад канец года.

– I нiчога iм не сказаў, каб яны па-ранейшаму думалi, што ён у Каплана?

– Ён спадзяваўся знайсцi працу праз некалькi дзён, потым - праз некалькi тыдняў. Але ж гэты дом... Ён купiў яго ў крэдыт i павiнен быў плацiць за яго штогод. Самi разумееце, у якое становiшча трапiў бы ён, калi б не заплацiў тады.