Дыялогі з Богам: суплёт інтэлігібельных рэфлексій

Гаючае святло пляснула ў сырыя вуглы хаты, загудзеў комін.

– - Што згарэла, тое не згніло, -- суцешыў агонь.

Чалавек нічога не адказаў, перакуліўся ў мінулае, спрабуючы ахапіць яго цалкам, але разбэрсаныя па свеце гады не збіраліся ў жыццё. Вусны чалавека пакутліва перасмыкнуліся і ён зноў сплюнуў на вуглі.

– - Я ўмею варыць бульбу і смажыць сала,-- раптам нагадаў агонь.

– - Што з таго, калі я на ўсё забыўся,-- роспачна прамармытаў чалавек.

– - Але ты навучыўся нечаму іншаму,-- лагодна азваўся агонь.

– - Я навучыўся швэндацца па свеце і не заўважаць, як ацярушваецца пад ногі жыццё…

На гэты раз прамаўчаў агонь.

Трохі пазней чалавек акрыяў і як бы запытаўся:

– - Хіба крама яшчэ не зачынена? Можна было б купіць торбу бульбы і кавалак сала.

– - Крама ўжо зачыненая, але побач спагадлівая суседка, -- падказаў агонь.

Чалавек не пайшоў да суседкі, ён перастрэў яе на другі дзень ля студні. Клубы жанчыны калыхаліся, як вёдры, і ён запытаўся:

– - Ці можна у вас напіцца?

– - Толькі трэба зайсці ў хату, я падам кубак.

– - У вас прыгожыя фіранкі на вокнах,-- пахваліў ён, трымаючы яе на ходніку.

– - Напэўна вы бачылі прыгажэйшыя.

– - Увесь ранак яны чамусь калыхаліся.

– - Гэта скразняк.

– - Трэба шчыльней зачыняць дзьверы.

– - Я не баюся скразнякоў.

– - У вас не знойдзецца голкі з ніткай? Я добра такі абнасіўся ў дарозе.

– - Чаму ж не. Я шыю і людзям, і анёлам.

– - Я упраўлюся сам, мне б толькі начынне…

– - Мы наглядалі за вашай хатай, але думалі, што яна абтрусіцца, пакуль вы вернецеся. Хата без гаспадара, як сабака, хутка дзічэе.

– - Чалавек без хаты таксама.

– - Яе можна яшчэ паправіць.

– - Хату паправіць можна…

– - То хадзем, я дам напіцца.

– - Дзякуй, я трохі пазней зайду.

– - А вам не расхочацца?

– - Піць можа і расхочацца, але голка з ніткай усё роўна будуць патрэбнымі.

Хлеў ад самых дзвярэй быў завалены ламаччам. Ён перакінуў сёе-тое з кута ў кут і вызваліў з-пад рыззя варштат.

– - Чаго я сюды прыйшоў?—запытаўся чалавек.

– - Я сам хацеў пра гэта запытацца,-- сказаў варштат.

– - Ну то пытайся.

– - Твой бацька збудаваў жытло, выкапаў студню, змайстраваў варштат. А што зрабіў ты?

– - Я бавіўся жыццём, як цацкай, пакуль не апрыкла. А цяпер вось думаю, якога яшчэ ражна мне трэба? Ты не ведаеш?

– - Чалавеку нічога не трэба, абы было што рабіць. А работа ёсць заўсёды. Таму чалавеку нічога не трэба.

– - Хіба чалавек усяго толькі прылада?

– - Чалавека выпраўляюць сюды не на пагулянку. Так лічыў твой бацька. І той, хто не лянуецца, будзе мець пасля ласку на тым свеце, а лайдака зноў вернуць, каб рабіў тут самую брудную работу.

– - Мне хапіла аднаго разу, болей я не хачу.

– - Тады бярыся за справу. Можа яшчэ паспееш…

– - Каб жа я ведаў, за што мне брацца?

– - А чаму цябе навучылі?

– - Хадзіць па дарогах і без дарог.

– - Хада – гэта не работа, хада – гэта шлях да работы. А калі ты прыходзіў, дык што там рабіў?

– - Калі я прыходзіў, то ішоў далей.

– - Дык ты пасвіў вецер,-- здагадаўся варштат.

На падворку суседа бязладна скакала сякера. Ён падумаў, што яму не абыйсціся без сякеры і пайшоў праз дарогу да суседа.

Пасярод занядбанага двара стаяў маленькі вазок з брэзентавымі крыламі. Дробны, як згублены грошык, гаспадар кінуў абчэсваць бярозавы калок і з ахвотай патлумачыў:

– - Раней я хацеў змайстраваць драбіну на неба, але пасля ўзважыў: ну, усцягнуся туды, і што? Буду сядзець на драбіне, як жаба на карчы.

– - Калі паляціш, накінь кажух. На небе халадней, чым на зямлі.

– - Я сена нацерушу і посцілкай падаткнуся.

– - А куды табе трэба?

– - Абы ад зямлі адарвацца. Каб ты адно ведаў, як яна мне апрыкла.

– - Ці вернешся?

– - Не ведаю. Дзяцей у мяне не было, а жонка памерла. Цяпер куды закарціць, туды і палячу. Ніхто за крысо не трымае.

– - Сякеру з сабой возьмеш?

– - На халеру яна здалася? Яшчэ зваліцца каму на галаву.

– - Ну, тады ляці.

– - Можа дзе жонку сустрэну.

– - Жанчыны на неба рэдка трапляюць.

– - Хто ведае? Людзі чаго толькі не чаўпуць, а як яно на самой справе бывае, хто ведае?

Сонца было лагодным, а далеч празрыстай. У накірунку выраю шуганула ладная сціжма ластавак і зноў запанаваў пакой.

Каб восень была заўсёды, паміраць было б лёгка, -- думаў ён, напрасткі прамінаючы пожню.

Ад хутара дзеда засталіся толькі састарэлая дзічка і мураваны склеп. Падчас вайны ў ім хаваліся людзі з суседніх вёсак, а ў мірную пару на доўгіх паліцах берагліся да вясны антонаўкі і каштэлі.

– - Бомбы – гэта яшчэ не самае горшае,-- сказаў склеп.

– - Ці быве што горшае за вайну?

Не дачакаўшыся адказу, ён па ацалелых сходах сыйшоў ў нетры. У даўкай цемры пахла не яблыкамі, а невараццю.

Ён запаліў сярнічку, каб агледзецца і прайсці аж да тыльнай сцяны, дзе звычайна клаліся каштэлі. Падшыванцам ён заўсёды чакаў зручнага моманту, каб крадком праслізнуць туды і з пахкай цемры выхапіць салодкі, як грэх, яблык.

– - Не хадзі туды,-- сказаў склеп.

І ён паслухаўся, ды і сярнічка ўжо згасла.

На сонцы ціха назвоньвала цішыню срэбра павуты. Удзірванелая зямля была спрэс усланая дробнюткімі грушамі. Ён падумаў перапытацца пра вайну яшчэ ў дрэва, але адразу расхацеў. Калі восенню на гарышча не ссыпаюць дзічкі, а ў склеп яблыкі – дык што там у каго пытацца. Ён толькі назбіраў поўную торбу дзічак і пайшоў. Але ўжо не напрасткі праз пожню, а па ледзь прыкметнай сцежцы да гасцінца.

Яна карміла курэй, ён стаяў пад яблыняй і спадылба пазіраў на нізкае сонца. Неўзабаве сонца асела ў гушчар старых могілак, а куры разбрыліся па завуголлю. Трэба было развітвацца, аднак яны марудзілі. Жанчына азірнулася і знайшла сабе зграбаць бацвінне, а ён глядзеў на яе і думаў, што іхнія хаты амаль кранаюць адна адну стрэхамі і гэта, напэўна ж, не выпадкова.

– - Вам трэба паставіць плот,-- сказала яна.—Не агароджаная хата, як голая дзеўка…

– - Тады давядзецца хадзіць да вас праз вуліцу.