Горад у нябёсах
Шрифт:
(Я, як і бабуля, — памёр, — першая думка ў галаве. — І зусім не страшна. Толькі чаму я адзін, і так нясцерпна баліць цела? Нешта не тое... Мёртвы чалавек не адчувае фізічнага болю. Гэта вядома і пяцікласніку. А па мне ж быццам бульдозер праехаў. Ломіць кожная костачка. І галоўнае: чаму я ўнізе, а незвычайны, чужы горад нада мною? Я ж ляжу на зямлі, — далонямі правёў па маладой траве сярод леташняга быльнягу. Пальцы намацалі дробныя каменьчыкі, высахлыя невялікія галінкі, указальны патрапіў на вастрыню раструшчанай шкліны. Націснуў на яе і войкнуў. Машынальна палец усунуў у рот, сасмактаў кроў. — Не, у нябожчыкаў кроў не цячэ і пальцы яны не рэжуць... Значыць я — жывы. Жывы! — усведамленне гэтага вырвалася з юначай глоткі крыкам, што нагадваў вокліч нованароджанага, які выходзіць з улоння маці ў новае і неабдымнае жыццё. Яно пазней, праз зімы і леты, ночы і дні сталення
«Нейкая вар’ятня, псіхушка, нонсенс: я жывы, ляжу на зямлі, вось ён побач — горад з домам, у якім наша кватэра, а нада мною — другі, нябесны горад, падобны, але не такі, да якога прывык.
Расплывісты і хісткі горад. Ён бачыцца як праз запацелае шкло. — Кулакамі цярнуў вочы. Праяснілася. І ўсё ж пабудовы, вуліцы, постаці людзей нагадвалі трапяткі міраж. — Цікава, а ў нашай вёсцы таксама існавала вёска над намі? І куды яна падзелася, калі ўсіх выселілі, а жыхароў параскідвалі па іншых паселішчах, мястэчках і гарадах. Мо і яна расплылася, распаўзлася лапікамі следам за ўсімі намі? І цяпер над маёй Асінаўкай можна бачыць зорнае неба. Ага, слухай, — гэта Антак сам да сябе. — Сапраўды, няма неба з аблокамі і зоркамі, нават бяльма поўні не выглядзець. Замест неабсяжнай прасторы — другі, нябесны верхні горад... »
(Вялікае шчасце, — гэта цяпер разумее Перуновіч, — што давялося яму ўпершыню пабачыць горад над галавою ў тым узросце, калі ўсё незвычайнае і парадаксальнае, тое, чаго не павінна быць, — успрымаецца як належнае. І верыш хутчэй сваім вачам, а не закасцянеламу дыдактызму мозга. Бо яшчэ не згублена першароднае адчуванне прыроды ва ўсіх яе праявах. Ды на падсвядомым узроўні, як кот ці сабака, успрымаеш — хто перад табою: Божае стварэнне з сарцавінай дабрыні ці погань, сатканая з нянавісці і збачэнстваў, вычварэнец у чалавечым абліччы. Значна пазней да кожнага (а мо і не) даходзіць: чалавек не ідэал, няма ў ім абсалютнага дабра, як і не можа быць вылюдка на сто адсоткаў. Калі хто не верыць — прыгледзься да сябе, зірні збоку на штодзённыя ўчынкі, прыслухайся да прамоўленых слоў, да патаемных думак, якія кіпневымі бурбалкамі булькочуць у галаве, і жахнешся, спалохана спахопішся ды ўрэшце зразумееш — не, ні ў чым я не лепшы за вунь таго бамбізу, які выцяў роднае дзіця за зламаную лыжку падчас абеду. Але, усё гэта пустое... Навошта ўскладняць і так няпростае жыццё... і палюбі іншага, як самога сябе. Больш дэбільнага выслоўя-закліку цяжка знайсці. Разам з мамантамі вымерлі тыя, хто быў здольны на такія ахвяры. А хутчэй за ўсё, іх і не існавала. Бо лепш за мяне, любага, няма. Ды сціхніце, не прыплятайце дзеля пустога доваду пакутніка Хрыста. Лепш яшчэ раз, больш уважліва і ўсвядомлена прачытайце Вялікую Кнігу. Вось тады і ўсумніцеся. Бо ўбачыце на першым плане эгаізм кожнага паасобнага «я».)
Антак прамінуў бязлісты сквер. У застыглых галінах ліп прыглушана падвываў вецер. Ён быццам прасіў некага дапамагчы выблытацца з абдымкаў голых ёмкіх галін і пусціць на вольную прастору. Але ратавальніка не знаходзілася, і вецер з кожнай хвілінай губляў надзею. І вось ужо ягонае выццё змянілася прыцішаным скавытаннем. Безнадзейным і адзінокім. Не адрываючы вачэй ад перамеценага снегам тратуару, хло¬пец прайшоў паўз прысадзісты будынак цырка з ілюмінаванымі транспарантамі, на якіх скалатнела ціснуліся адзін да аднаго ашчэраныя тыгры, мінуў перакрыжаванне дарог і завярнуў у прыцемнены завулак. Так бліжэй да прыпынку. Ранейшае жаданне прагуляцца паціху знікала разам з тым, як неадступна пачыналі ледзянець пальцы ног у адсырэлых ботах. Нават хуткі крок не саграваў...
«Хто ж знаходзіцца ў тым горадзе?» — даймала цікавасць юнака. Дзіўным і незразумелым было яшчэ і тое, што ён, лежачы на зямлі, бачыў верхні горад не спадыспаду, а быццам знаходзіўся ўсярэдзіне, побач з постацямі-зданямі, сярод туманова-мроістых будынкаў, бясшумных карэт, запрэжаных стаенна-выязнымі жарабцамі, і найноўшымі, не бачанымі ніколі, мадэлямі аўтамабіляў. Яны праслізгвалі міма без аніводнага гуку. Жыхары ж верхняга горада не ішлі, а плылі. Праўда, ногі перастаўлялі і мужчыны, і жанчыны, але не дакраналіся імі да люстэркава-гладкай паверхні вузкіх брукаваных сцежак. Так-так, сцежак, бо тратуары не маглі так пакручаста
выгінацца і абмінаць пірамідападобныя слупы, квадратныя дамы, выскокваць на шырокія дарогі з машынамі ды конямі. І яшчэ Антака здзівілі ўсмешкі на тварах гараджан. Усе добразычліва ўсміхаліся ці то яму, прыхадню, а мо і адно аднаму. Кожны для ўсіх і ўсе для кожнага.— Хто яны? Навошта і адкуль? Чаму я адначасова тут і там? Адчуваю ж плячыма зямлю, пальцы рук перабіраюць травінкі, і разам з тым я сярод постацяў-зданяў. І таксама разам з імі плыву, а не іду па вуліцах без сметніц і выхлапных газаў. Мноства птушак навокал. Паўсюдна. Але ніводнай вароны».
І раптам Антак заўважыў прыгожанькую з твару дзяўчыну. Зграбную, як лялька, у старамодным строі. Яна стаяла каля ўваходу ў майстэрню па рамонце гадзіннікаў і таксама, прыязна ўсміхаючыся, пазірала на хлопца. Па гадах яна роўня яму. Хоць, скажыце, хто бярэцца вызначаць узрост у дзяўчат да дваццаці гадоў? Толькі неспанатраны і бяздумны рызыкант возьме на сябе такі ненадзейны чын. Знаўца жаночых загадак адмовіцца адразу.
Поўненькія вусны дзяўчыны варушыліся. Яна нешта гаварыла, звярталася да Антака, але ён не мог пачуць ані слова. Сітуацыя да смешнага нагадвала нямое кіно. Толькі вось хто глядач і дзе кінамеханік? — зразумець немагчыма. Усміхнуўшыся ў чарговы раз, дзяўчына няўлоўным рухам прачыніла дзверы ў майстэрню і знікла ў цемнаватым праёме. Хлопец толькі заўважыў, як дробненька задрыжэў увесь будынак. Нібы рабацінне ад кінутага каменьчыка прабегла па застаялай вадзе азярца.
— Але ж жыхары гэтага горада паміж сабою неяк кантактуюць... Не могуць жа яны заставацца нямымі? — разважаў сам-насам Перуновіч. — Відаць, нешта з маім слыхам... Ці ў гэтым горадзе я пакуль чужы, выпадковы навалока? Тым больш, што, здаецца, акрамя дзяўчыны мяне тут ніхто не заўважае і ніяк не рэагуе. Можа, гэта і да лепшага. Я быццам падглядаю-зазіраю ў забароненае праз шчылінку. Брыдкавата і нядобра гэта, але ж не я вінаваты.
У маўклівым роздуме мінула некалькі хвілін. Антак упінаўся позіркам у дзверы майстэрні, але яны не шалахнуліся. Паўз будынак спяшаліся размаітыя постаці. Вецер паддзімаў непрыкрытыя валасы на галовах жанчын, а з аднаго паўнацелага і напудранага спадара нават сарваў цыліндр. Капялюш пакаціўся пад колы лімузіна, але шаноўны пан не звярнуў на гэта ўвагу. Машына праехала, і асірацелы цыліндр застаўся ляжаць, пакінуты пасярод дарогі.
«Што ні месца, то свае звычкі і правілы. Так яно, відаць, і павінна быць».
Зверху нечакана грымнула: адрывіста і хлёстка. У тое ж імгненне сыпануў дождж. Порсткі і буйны. Кроплі як боб. Хлопец наважыўся схавацца пад брылёк старой будыніны з прыступкамі, але заўважыў, што ніводная дажджынка не намачыла яго апратку. Ды і гараджане не заўважалі навальніцы. Яна быццам была і ў той жа час яе не існавала.
— Хутчэй за ўсё дзяўчыну я сёння ўжо не пабачу, — прашаптаў сам сабе Перуновіч і няспешна пашкандыбаў па вуліцы ў бок недалёкага сквера.
Навокал пасвяжэла. Святлейшымі падаліся прывідна-рэальныя дамы, майстэрні і лаўкі, людскія постаці як быццам убіраліся ў цела: знікала з іх ранейшая расплывістая прывіднасць. А лістота на дрэвах рабілася насычана зялёнай ды напаўняла наваколле непаўторным пахам лета. Дождж ішоў, грымела навальніца, але адначасова дажджу і не было (гэта як у сне: трапляеш у хуткаплынную рэчку, захлёбваешся вадой і ў той жа час адчуваеш, што ўсё тваё цела сухое).
«Ну як гэта можна растлумачыць, Божа мой літасцівы», — хлопец азіраецца, круціць галавою, каб зачапіцца позіркам хоць за нешта, што змагло б вытлумачыць яго заблытаную разгубленасць, зразумець незразумелае. Але гараджане праходзяць заспакоеныя і прасветленыя, як быццам усе яны жыхары вечнага Раю. Без аніякіх праблем, клопатаў і турбот.
«Ё-маё, гэта вар’ятня, а не Рай! — пераконваецца Перуновіч. — Так жыць нецікава. Не хачу я акварыумнага існавання».
— Не бойся, даражэнькі, — чуе ён над самым вухам і паварочвае галаву. Побач з ім упадабаная паненка, што заходзіла ў майстэрню. На твары тая ж шчаслівая ўсмешка, на руках пальчаткі цялеснага колеру.
— Ты навічок, мо таму ўсяго і палохаешся. Я адразу заўважыла, што ты не з нашых і закінуты сюды выпадкова ці па чыёйсьці найвялікшай просьбе. Такое рэдка здараецца, каб жывы ўбіваўся ў наш свет.
— Прабач, а як цябе... — спахапіўся Антак.
— Анэляй клічуць мяне, а маці называла Ганэлька.
— Што гэта за месца, патлумач, калі ласка. І чаму я тут і ў адначассе там, — Перуновіч апусціў вочы.
— Ведаеш, усё не так проста, як можа падацца напачатку, — дзяўчына ўзяла хлоп¬ца пад руку, але Антак не адчуў гэтага дотыку, яго быццам і не было.