Горад у нябёсах

— Гэта не горад, Антак, а велькі свет Продкаў.

— Адкуль ведаеш маё імя? — на лбе хлопца з’явіліся зморшчынкі.

— Тут усе і пра ўсё ведаюць. Таму і пастарайся не здзіўляцца таму, што пачуеш або пабачыш... — дзяўчына памаўчала, узіраючыся ў люстраное шкло кавярні. — Я некалі была тваёй нявестаю. Некалі. Толькі ж разбежка ў часе не дала магчымасці злучыцца нам разам, ды яшчэ мая ранняя смерць ад сухотаў многае перайначыла. Але справа не ў гэтым. Я ўсё роўна твая была, ёсць і заўсёды буду. Кожны дзень я кладуся разам з табою і першай адганяю ад цябе сны. Заўсёды радуюся шчаслівым хвілінам твайго жыцця і з усіх сілаў бараню ад няшчасцяў і праблем, якія толькі-толькі збіраюцца абрынуцца ды насунуцца на цябе. Заўсёды засцерагаю ад непажаданых крокаў і ўчынкаў, якія затым адгукнуліся б душэўнымі ды цялеснымі пакутамі. Я...

— Ты мой анёл-ахоўнік, — незнарок перапыніў Антак дзяўчыну.

— Не, любы, зусім не. Такой улады я не маю. Гэта не мая роля. Я ўсяго-ткі няспраўджаная твая жонка з даўняга-даўняга жыцця. Проста дапамагаю не заблытацца табе ў цяперашнім чалавечым жыцці. Зразумей: паняццяў учарашняга, сённяшняга ды заўтрашняга для насельнікаў краіны Продкаў нямашака. Каля кожнага з вас, зямных, нас, з краіны Продкаў, жыве па некалькі. Побач з сім-тым існуюць азлобленыя стварэнні, якія адно што помсцяць сваім абраннікам, даводзяць да знішчэння па прынцыпе: калі не мне, то і нікому. Другія — надзяляюць энергіяй і сілай волі, трэція — дапамагаюць пакахаць, чацвёртыя — паказваюць тую сцяжыну, што выводзіць да ўлады. І гэтак далей і да таго падобнае. Усё залежыць, ад якога радавога кораню паходзіць чалавек з вашага свету. Мы ж таксама ў свой час не змаглі шмат чаго спраўдзіць, калі хадзілі па зямлі пад промнямі сонца і наталялі смагу вадою з крыніц. І таму павінны здзейсніць праз вас, хто цяпер жыве, сваю ранейшую наканаванасць. Лагічна ўсё завяршыць. Бачыш, як да прымітыўнага ўсё проста. А ты адразу пра анёла-ахоўніка. Ім і так з вамі турботаў хапае. Бо нізкіх памкненняў у вас, цяперашніх, значна больш, чым праведна-высокіх, — Анэля хітравата пасміхнулася.

— Прабач, але ты мне так і не патлумачыла — чаму я тут, сярод вас, у краіне Продкаў. Хоць з твайго расповеду вынікае: вы ўвесь час знаходзіцеся сярод нас, зямных. Карэкціруеце нашы ўчынкі і паводзіны.

— Не перабольшвай, Антак. Мы даём права выбару, праз сумніў і роздум. Зрабіць так або інакш — вырашае ўсё ж сам чалавек. Мы проста закідваем у вашу свядомасць зернейка сумнення. Даём час для дэталёвага роздуму: а што атрымаецца, калі зрабіць так, а не гэтак, пайсці напрасткі ці саступіць на два крокі ўбок. Выбіраеш, Антак, ты і толькі ты.

— Тады навошта ваша краіна Продкаў?

— Усё вельмі проста: не дазволіць людзям згубіць дарэшты створанае пакаленнямі мільёнаў папярэднікаў. Сівой і бясконцай гісторыі вядомыя дзесяткі падобных выпадкаў... Ва ўсім гэтым дрэнна адно: вы, зямныя, хутка на ўсё забываецеся, не ўмееце рабіць высноў. Заўсёды жывяце па прынцыпе: пасля нас — хоць патоп. І ў ранейшыя часы прабацькоў, калі жыццё даходзіла да пэўнай мяжы развіцця і дабрабыту, вы нішчылі створанае дарэшты. Даводзілася нам, свету Продкаў, пачынаць усё наноў, з нуля, абсалютнага нуля (у нашым разуменні абсалютны нуль — не тое, што для вас). Стаміла цябе?

— Ды ўжо ж, — Антак зірнуў на клумбу пасярод вузенькай дарогі: ні прайсці ні праехаць. — Дзеля чаго яна тут?

— Ага, бачыш: нават у гэтым табе даецца права выбару. Ідзі напрасткі, знішчы прыгажосць, ці, зірнуўшы налева, заўважыш завулак, можна абысці, але патраціш некалькі лішніх хвілін, якіх зямным заўсёды не хапае. Вашая звыклая адгаворка на ўнутраную лянотнасць адна: «бракуе часу». А час бязмежны. Ён быццам ёсць і разам з тым яго не існуе. Парадокс, га? Адпачні пакуль, адпачні. Усё патрэбна абдумаць, над пачутым паразважаць. Цябе яшчэ чакаюць сустрэчы. І сустрэча з бабуляй. Тваёй бабуляй. Не апошні раз ты ў краіне Продкаў. А пакуль вяртайся ў свой горад, да сабе падобных. Вельмі не засяроджвайся на пачутым ды пабачаным. Да сустрэчы.

У тралейбусе было настолькі зябка, што халадэча даймала да спіннога мозгу. Некалькі пар мінчукоў, захутаных у зімовыя апраткі, нахохлена, бы вераб’і, уціскаліся ў стылыя мулкаватыя сядзенні. Сканцэнтраваны на дарозе вадзіцель ленаваўся абвяшчаць назвы прыпынкаў. А ўрэшце, каму гэта патрэбна? Пасажыры свой маршрут ведалі. Прыезджыя ж у такі час звычайна дабіраюцца да належных адрасоў таксоўкамі ці маршруткамі. Разам з тымі, хто гасцей сустрэне.

Антак, нягледзячы на зімнюю халадэчу, любіў такое надвор’е ў пазнаватую вечаровасць. Напаўпустыя магістралі, закалыханы мяцеліцай горад. Праз снежную каламуць прасветы акон у аднатыпных шматпавярховіках. Сіратліва-адзінокія прахожыя, што, быццам беспрытульныя мышы, шмыгаюць у цёмныя пад’езды да сваіх абагрэтых і абжытых кватэр.

Раптам, без дай прычыны, Антаку захацелася на мора. Да стромкіх кіпарысаў, разамлелых магнолій і хваляў гаркаватай вады. Бо паўднёвае сонца шчодрае да кожнага: ягоныя промні аблашчваюць, лагодзяць цела, закалыхваюць свядомасць і напачатку літаральна спальваюць скуру. Вядома ж, людзей неабачлівых ці неабазнаных. І нават у гэтым мы маем права выбару (так сцвярджала Ганэлька): ці няспешна, дзень да дня звыкацца з паўднёвымі промнямі, ці паспадзявацца на трывушчасць скуры ды яе пігментацыю — кінуць сябе любімага на пляжны жвір гадзінак на пяць... Усё залежыць ад моцы твайго (майго, яго, яе...) сілы розуму і сілы волі. Хто пераможа ва ўнутраным дыялогу...

Тралейбус прытармазіў, голымі косткамі клацнулі ягоныя рогі аб напяты электрычны дрот. Перуновіч усім целам саўгануўся на сядзенні, выцяўся грудзінай аб парэнчу сядзення-спарыша перад сабою. Міжволі зірнуў праз наледзянелае шкло акна. На заціснутай гурбамі снегу дарозе, побач з прыпынкам, скалечаным стварэннем ляжала жалезная сметніца з параскіданым вакол змесцівам-друзам.

«Тут жа побач жыве Светка, — зварухнулася ў свядомасці згадка. — У сённяшняе міжчассе (Божа мой, а колькі гадоў яно ўжо цягнецца?..) лепш як са Светкай ні з кім не пагаворыш, ці нават проста не памаўчыш».

І вось — тралейбус аддаляецца ад Перуновіча ў святле вулічных ліхтароў, раз-другі міргануўшы чырванню габарытных вачэй-фар.

Антак адзін. Сам-насам з вялікім горадам. Яго даўно даймае думка-пытанне: з-за чаго так атрымліваецца: чым больш вакол цябе людзей, тым большая роспачная самота. Сярод тысяч да цябе падобных пачуваеш сябе пустэльнікам. Ніхто табе не патрэбны, і ты ўсім да лямпачкі. Парадокс... а мо, усяму віною індывідуалізацыя.

«Ды хрэн з ёю, з індывідуалізацыяй. Пад нагамі рыпіць свежы незаплямлены снег — і то ўжо добра. Ніхто не паспеў да цябе забрудзіць чысціню. Ты першы пакідаеш сляды, якія праз хвіліну зліжа мяцеліца. Ага. Можа, адзінота гараджан праяўляецца ці, лепш сказаць, з’яўляецца вынікам недахопу месца, прасторы... Чаму ж тады мы імкнёмся ў агромністы статак, паўзём усімі праўдамі і няпраўдамі ў мегаполісы з крынічна-светлых вёсак, пасёлкаў, мястэчак... Назоламі-мухамі злятаемся на запляваны асфальт з узбярэжжаў рачулак, ад глыбокіх азярын і стромкіх бароў-дуброў ды шапаткіх узлескаў... Не, і там чалавек адзінокі. Відаць, убіваючыся ў горад, мы хочам спраўдзіць спрадвечную жывёльную наканаванасць: у статку прасцей і лягчэй выжыць. Ну-ну. Давай, філосаф са зруйнаванай вёскі. Да чаго яшчэ дадумаешся... — Антак скептычна пасміхнуўся. — І ўсё ж: цяпер мы нараджаемся са слабейшымі пупавінамі, якія павінны звязваць чалавека з роднай зямлёю, з тым месцам, дзе ўпершыню кугакнуў і зрабіў першы ўдых. Страшна нараджацца бяспамятным. Няўжо ў нас парушана генетычная сувязь з краінай Продкаў? Але ж я бачу горад у нябёсах... Псіх, маўчы. Месца ў навінкаўскім доме «хі-хі» і для цябе знойдзецца... Краіна Продкаў... Горад у нябёсах... Скажы каму, крутнуць пальцам ля скроні. А, можа, і сапраўды, усё гэта толькі ў маім уяўленні? Хто паверыць у тое, што бачыш ты адзін і што недаступнае тысячам іншых? Паверыць Светка. Ці не таму і крочу да яе зараз. Таньцы тое недаступна, а Светка паверыць. Яна мудрая і пазірае значна далей за многіх. Бо яна ў свае пяцьдзесят здзіўляецца кожнай кветачцы на газоне і апаламу лісціку ў скверы, захапляецца аблачынкай у небе і нястомна падкормлівае варон, галубоў з вераб’ямі на сваім балконе... Нічога, што працавалі разам паўтара года таму ў статыстычным бюро. Светка Літоўка і статыстыка — пара¬докс, але ж факт. Праўда, даўнавата не бачыліся, але сяды-тады перазвоньваемся. Наша няўлоўная повязь у аднолькавым, ці падобным, светабачанні. Света і светабачанне... Антак і антыбачанне. Не, не падыходзіць! Надакучыла! Стаміўся ад унутранага дыялога. Вось і дом. Светка не спіць. Вокны трэцяга паверха цьмяна асветленыя. Значыць, уключаны таршэр... Хачу зразумець сказанае мне Ганэлькай. Няўжо яна сапраўды мая нарачоная? Няспраўджаная жонка. Тады атрымліваецца, што на самай справе існуе Кніга лёсаў... Зусім я заблытаўся. А ўсяму віною горад у нябёсах».

Пераступіўшы парог пад’езда, Антак адчуў, як угрэтае камунальнымі батарэямі паветра казытнула па задубелай ад марозу скуры твару. Ногі лёгка перабіраюць дзе-нідзе вышчарбленыя прыступкі. Першая лесвічная пляцоўка, другая, а вось і Светкі Літоўкі дзверы. Хлопец хвіліну стаіць, прытуліўшыся спінай да пафарбаванай у зялёны колер сцяны. Побач — Светчыны дзверы з магічнымі лічбамі 66. Рэдкая для шматпавярховікаў цішыня. Ані гуку. Перуновічу не хочацца яе парушаць. Таму і тырчыць ён насупраць дзвярэй, не адважваецца націснуць на клыпажок званка. Яго агортвае колішні настрой. Той вясновай ноччу ён чытаў булгакаўскага «Майстра і Маргарыту». Кнігу прынесла Светка. Ён на сваёй кухні. Сярэдзіна траўня. Праз расчыненую фортку ўліваецца надворная лёгкая прахалода. Такая ж глыбокая цішыня. І толькі шолах старонак кнігі. Яна новая, нікім не чытаная. Ад яе зыходзіць пах друкарскай фарбы. Паэт Бяздомны, Понцій Пілат, раскормлены кот Бегемот...

«Мяў», — Перуновіч здрыгануўся ўсім целам. Стрэліўшы позіркам на верхні пралёт лесвіцы, ён убачыў на падаконні чорнага ката з прымружанымі вачамі.

«Мяў», — яшчэ раз ляніва азваўся кот і грацыёзна паклаў галаву на выпрастаныя лапы.

Перуновіч адштурхнуўся спінай ад сцяны, зрабіў чатыры вялікія крокі і націснуў на званок.

За дзвярыма меладычна зацёхкаў нейкі птах. Прыглушана, быццам з-пад вады.

«Ага, Светка прыкупіла новы званок. Стары гарлапаністы абрыд».

З кватэры ні гуку. Антак яшчэ раз ціскануў на белы клыпажок.