Горад у нябёсах

— Не змешвай проса з макам, — Антак пачаў злавацца.

— Табе патрэбна матывацыя, вытлумачэнне ўсяму, з чым давялося сутыкнуцца, — Ганэлька пасміхнулася. — Бедны ты мой хлопчык.

— Паслухай, адчуваю, куды павернеш гаворку. Пра Бога не трэба. Ёсць тэмы і рэчы, якія не патрабуюць тлумачэння і доказу.

— Так. Бачыш, які ты разумны. Навучыся давяраць самому сабе.

Тым надвячоркам Антак з Ганэлькай доўга гулялі каля Свіслачы. Душу хлопца агарнулі незразумелы спакой і ўтульнасць. Яму было добра і проста побач з жыхаркай краіны Продкаў. Антак нават забыўся на трагедыю сябра-аднавяскоўца Васіля, не турбаваў яго і лёс разгульнай Танькі з ненароджаным пакуль нашчадкам.

— Вось госць, дык госць, — быццам праз ватную коўдру ўлавіў Антак голас Светкі. — На імгненне затрымалася на кухні, а ён ужо вуха цісне. Мо падушку прынесці?

— Не трэба. Я нават і не задрамаў, — пачаў апраўдвацца хлопец. — На хвіліну прыплюшчыў павекі ды паглыбіўся ва ўспаміны. А ў цябе пасля вуліцы ўтульна і цёпла.

— Ну-ну.

— Умееш ты, Літоўка, быць гаспадыняй.

— Нягож, толькі гэтым і займаюся, — Светка паставіла на часопісны столік паднос з карэльскай бярозы, запоўнены сподачкамі з бутэрбродамі, разеткамі з сочывам і статнай пляшкай каньяку.

— Нядрэнна, — акінуўшы позіркам пачастунак, зазначыў Антак, — па-праўдзе, я разлічваў (і то ў лепшым выпадку) на філіжанку гарбаты. А тут, не раўнуючы, царскі стол.

— Хопіць выдурняцца. Калі б хто быў старонні, то і сапраўды падумаў бы, што я — скнара, якіх і не знойдзеш у нашай сталіцы. А беларусы ж — народ гасцінны.

— Якая ты беларуска? Зірні ў люстэрка. Працэнтаў на семдзесят у цябе татарскай крыві, а ўсё туды ж — у беларусы.

— Свінтух ты, хлопча. Не паважаеш мяне, то хоць да ўзросту стаўся належна, — Светка гулліва надзьмула вусны. — Знайшоўся мне беларус. Хто-хто, а ты каля нашага народа і блізка не ляжаў.

— Ага, давай яшчэ пасварымся, нацыяналістачка мая.

— Не абражай. Навучыся ўрэшце адрозніваць паняцці «нацыяналізм» і «патрыятызм». Не ведаю, якія ты газеты чытаеш...

— Тыя, даражэнькая, у якіх сцвярджаецца, што беларусы — малады народ, маладая гістарычная з’ява.

— Вой, слухай, у цябе тэмпературы няма? Беларускі народ, наш народ, мае тысячагадовыя традыцыі, свой генафонд і антрапалогію, мову, свой уклад жыцця. Сваё адзенне, абутак, нават прычоскі, тып жылля, посуд, свае нацыянальныя традыцыі, паданні...

— Усё, усё — супакойся, — ушчаміўся ў Светчын маналог Антак. — Проста ведаю, чым цябе зачапіць. Не даводзь прапісныя ісціны. Мяне не трэба пераконваць у адметнасці нашага народа.

— Чаму ж тады мелеш лухту пра малады этнас?

— Не я мялю, даражэнькая, а нашы блізкія суседзі з усходу і захаду.

— Гэта іхнія праблемы.

— Памыляешся, Літоўка, не столькі іхнія, колькі нашыя. Не ўсе ж такія дасведчаныя, як ты. Ёсць жа людзі, якія вераць любому друкаванаму слову, не важна, адкуль яно зыходзіць.

— Ім дастаткова распавесці пра Вялікае княства Літоўскае, пра ліцвінаў, пра падзел Рэчы Паспалітай...

— Завялася. Вось заўтра і пачынай адукацыйную працу, тым больш, што ты, Светка, і прозвішча маеш адпаведнае. Распавядзі народу пра былую дзяржаўнасць ВКЛ, пра час, як княства было захоплена суседзямі ў 1795 годзе. Не памыляюся я, дарэчы?

— Не. Толькі ж і ты супакойся, — Светка згрымаснічала, зморшчыла гармонікам нос. — Бачу, хлопец, ты начытаны. Кожны раз купляюся на твае выбрыкі. Ніяк не навучуся не патрапляць на твае закідоны. Як ні стараюся, а падчэпіш на кручок, як бязглуздую рыбіну ў мелкай рачулцы.

— Проста, Светка, табе баліць, больш чым каму, праблема нацыянальнага самавызначэння, годнасці народа. Яна і мне баліць, але я не такі шалёны. Не крыўдуй, гэта кажу ў добрым сэнсе.

— Размінка прайшла: 1/0 на тваю карысць. Цяпер можна брацца і за познюю вячэру, — Светка ўладкавалася па другі бок століка ў шыкоўным мяккім фатэлі.

— Налівай, мужчына, па кроплі дзеля ўнутранага сугрэву і каб разняволіцца ды расцугляць язык.

Бурштынавы напой забулькатаў у кілішкі. Церпкаваты пах як павуцінка казытнуў у носе Антака. Яму падабаўся каньяк. Нават вельмі. Але ж нельга было і сцвярджаць, што без соткі гэтага гарманічна суаднесенага пітва ён не мог абысціся цягам сутак. Мог. Яшчэ і як. Толькі ж кожным разам саграваючы далонню пасудзінку з каньяком, хлопец больш наталяўся пахам, чым смакам.

Пілі няспешна і моўчкі. Някідкае святло таршэра і смак каньяку, сплятаючыся ў нябачную тканку позняга вечара, агортвалі душу невытлумачальным спакоем. Там, за вокнамі, віхурылася зіма, а тут, ва ўтульным пакоі, без лішкаў мэблі і з малочна-кававай чысцінёй шпалер на сценах, два чалавекі пачувалі сябе быццам на ціхаакіянскім востраве...

— Закусвай, — спахапілася Светка, — рэкамендую сыр. Ну, проста казка. Можаш скрылёк яблыка пажаваць. Нашанскія, а не з Малдовы ці Польшчы. На Камароўцы ў вясковай бабулі набыла. Яна казала, што спецыяльнае земляное скляпенне мае для захавання яблыкаў. Бачыш, калі гаспадары хочуць, то ўсё могуць. І не трэба захімізаванай садавінай душыцца. Я гавару пра прывазную, якую нават чарвяк не точыць. Зірнеш на такія яблык ці грушу — здаецца, з парафіну зробленыя. Некалі падобныя цацкі прадаваліся для ўпрыгожвання навагодніх ёлак.

— Ага, «прыгадала баба, як дзеўкай была».

— Сёння, хлопча, ты быццам спецыяльна наравіш, стараешся мяне пакрыўдзіць. Навошта, Антак, у гасцях і так пра гаспадыню? Хутаранін ты неабгабляваны.

— Я ж у думках сказаў... Як пачула, га?

— Нягож, у думках. Апраўдвайся... Ці лепей — напачатку думай.

— Супакойся, Светка. Я ж не са злосці, а ты ўжо на дыбкі.

— Ведаю. Ты добры, і душу маеш светлую. Шкада — язык з калючкамі.

— Абяцаю — выпраўлюся поўнасцю. Буду пай-хлопчыкам ва ўсіх адносінах і з усімі, а найперш, Свецік, з табою. Ніводнага колкага слова не выпырхне з маіх губ, а мозг не народзіць дрэннай думкі. За гэта яшчэ па кропельцы глытнём.

Яны зрабілі па некалькі маленькіх глыткоў. З боку дзвярэй, што вялі на балкон, павольна і ледзь улоўна для вока пагойдвалася фіранка. Нельга было зразумець: ці ад скразняку, альбо ад угрэтага ацяпляльнай батарэяй паветра. У прыглушаным асвятленні таршэра край фіранкі падаваўся жывой істотай, якая напружана вычэквала зручны момант для скачка з прыцемку ў прастору і асветленасць пакоя.

— Не ведаю, з чаго пачаць, — парушыў хвілінную прымоўкласць Антак.

— З самага пачатку, — скаламбурыла Светка.

— Баюся, што няправільна зразумееш, — хлопец раздумваў, вагаўся ў рашэнні: варта працягваць ці наўмысна збочыць на нешта іншае, перавесці гутарку на звычайную штодзёншчыну.

— Не ламайся, быццам нявеста перад выданнем, — падкалупнула сябрука Літоўка, — прамовіў «а», то гавары і «б».

— Палічыш яшчэ, крый Божа, вар’ятам і да тэлефона кінешся.

— А ты не адразу ў лоб, а спакваля, здалёк пачынай, — Светка, не хаваючы здзіўлення, пасміхнулася і падабрала ногі пад сябе ў фатэль. — З намі, жанчынамі, трэба асцярожна, беражліва, далікатна. Няўжо яшчэ такіх азоў не завучыў? У твае гадкі, дарагі, даўно пара ведаць, як да нас падступіцца.