«Кэпсиэ» кэннэ а?а?астык

«Клк ». «Дьолу туораттан крдр» дьон бааллар ээ. Бииги бастакы биэриилэрбититтэн биирдэстэрэ дьол туунан йдблгэ анаммыта. Дьон ксэ дьол туунан туох санаалааа биллэр. Ол иин дьон санаатын ыйыталаа (опрос) барар эдэр доотторбор (ол кн миэхэ Марианна Тарасова кмлсптн чопчу йдбн): «Туймаада» мааыын таыгар нааа элбэх саха буомжалара сылдьаллар. Олортон кытаатан ыйыта сатаа эрэ. Бука, дьол туунан атыны ол дьон этиэхтэрэ…» – диэбитим. Дьэ дооор, сирэйэ-хараа буорайбыт биир кии эдэр кыыс ыйытыытыгар: «Биэс солкуобайда аал эрэ. Оччоо мин дьоллонуом…» – диэбит. Ол киибитин туох да киэргэтиитэ суох хайдах баарынан биэриибитигэр киллэрбиппит.

Ити кэнниттэн мин хаста да ол олох клк ттгэр сылдьааччылары биэриим далыгар киллэрэн, крдрбтм. Кинилэр бэйэлэрин тустарынан эрэйдээх-буруйдаах кэпсээннэрэ, олохторугар билбит бары иэдээннэрэ дириник «бэчээттэнэн» хаалбыт сирэйдэрэ мин йбр-санаабар билигин да дрн-дрн крэйэн кэлэллэр. Биир «ообун ыраахтан уоран крччбн, киниэхэ ийэ лбтэ диэн эппиттэрэ», – диир дьахтар баара; биир английскай тыл учуутала, кыбартыыраны кытта ситимнээх аферистарга тбээн с хостоох таас дьиэтиттэн уулуссаа рллбт дьахтар баара; биир сахата да – омуга да, тыллааа да – тыла суоа да, йд да – й суоа да биллибэт, саа таааран иитиннэрбэккэ ньимийэн баран сылдьар эмээхсин баара…

Биир эдэрчи кии мин кэпсээбэтэхпинэ ким кэпсиэй диэбиттии оостон олорон «тыаа лэ суох, лэ баара буоллар, бачча элбэх кии маннык сылдьыа суох этэ» диэн ис хооонноон чобуо баайытык тыл эппитэ, ыйытыыларбытыгар хоруйдаабыта. Арай ол интервьюну крдрбппт сарсыныгар дьэллик сылдьааччылар быстах хонон ааар дьиэлэрин дириэктэрэ эрийэр:

– Кр, били эиэхэ кэпсээбит киибитин милииссийэлэр кэлэн тутан бардылар. Икки сыл крдблгэ сылдьыбыт кии эбит. Улахан уорууга кыттыгастаах …

– Оо, – диибин, – милииссийэлэр эмиэ тэлэбииэр крллр эбит дуу? Оттон ол уорбутуттан тугу да иэриммитэ кстбэт этэ дии…

– Оннук ээ. Кии буруйу оорбутугар хоруйдуохтаах эрээри, хайдах эрэ бэйэм хоноом буолан дуу, аына санаатым ээ, – дириэктэр, кч мин ол тгээ тугу саныы турарбын бигэргэппиттии, этэр.

Оннук буолар ээ. Хайдах эрэ эн биэриигэр ыалдьыттаан ааспыт кии хайаан да чгэй буолуон баараын. Туохха эмэ тбэспит сураа иилиннэинэ, курутуйа саныыгын…

«Ньургуун ыыаа». Тэлэбиидэнньэ уонна араадьыйа дьиэтэ урут т да с эрэ этээстэннэр, быттыга-хонноо ордук элбэх, ылбычча кии муммакка, мунаарбакка санаабыт сиригэр тиийбэт дьиэтэ этэ. Биигини, «кэпсиэлэри», араадьыйа дьиэтигэр туоруур холлооу, «кыыы саады» ааа баран, ууннук тэн-тахсан тиийэр ыраах баайы тгэх хоско олохтообуттара. Омос санаатахха, «атах-бытах» лэит оннук хоспоххо тиксиэхтээх курдук. «Куааннык санаабат инигит? Бу урукку телерадиокомитет эрдэхпитинэ муутуур тойоммут-хотуммут олорон ааспыт кэбиниэттэрэ этэ. Улаханнык толлон, бэйэ бодобутун тардынан киирэр хоспут этэ», – диэбитэ Николай Иннокентьевич. Ол эрээри ити кэбиниэппит миэхэ олус табыгастаах хос буолбутун бэлиэтиэхтээхпин.

«Кэпсиэ» экраа тахсан, крччгэ биирэтэн истэин аайы, миигин кытта билсиэхтэрин, тугу эмэ кэпсиэхтэрин баалаахтар олус элбээн барбыттара. Хас биирдиилэрин кытта кэпсэттэхпинэ, миэхэ лэлиирбэр чаас да хаалыа суох курдук этэ. Ити, бастакы кргэ, оннук улахан моуок буолбатах курдук эрээри, лэит кииэхэ син биир иэ истээх кыала буолар. Ол кыалаттан бииги хоспутугар тиийэр суол мунааа быыаабыт эбит. Дьон ыйдара-ыйдара кэлэн иэн син биир булбакка, тннн хаалбыт тгэннэрэ элбэин кэнники хас да оннук кэпсээннээх дьоо «тутулламмын» билэбин. Кэбиниэппит оннук чиэски сиргэ турарынан туанан, ардыгар мин онно хоно хаалааччыбын… Ол саана дьиэм диэн «Холбос» уопсайын биир хоо, онно кыргыттарбын кытта н олоробут, утуйарбытыгар кыарааспыт. Мин «Кх ньургуун» сээммин оннук, лэбэр утуйа сылдьан суруйан бтэрбитим. Олус солото суох буолан, дьиэм суоуттан улаханнык санаараабакка да ол кэми аарбыт эбиппин. Хайдах эрэ кллээх-оонньуулаах, мччргэннээх тгээ тбээн сылдьардыы, крээннээхтик уонна рэ-кт олорбутум.

Саас этэ. Ньургуун туунан биэрии бэлэмниибин. Ырыаыт, хооонньут ыалдьыттардаахпын, «Хара сир устун…» ырыа ааптардарын кытта мырааа ууллубут сюжеттаахпын, устуудьуйаа остуолбар биир ииккэ араас ньургуун дьрбт, биир ииккэ Сунтаартан смлтнэн кэлиэхтээх кх ньургуун дьрбт туруохтаахтар. Барыта бэлэм курдук да, туох эрэ сиппэтэин срэим таайар: ньургуун туунан сс туох эрэ дьикти, ураты кэпсээн баар буолуохтаах… Дьэ оннук сиппэтэх санаалаах олордохпуна, ааны тосуйдулар. Тыый, ким булан кэллээй? Арай биир эдэр дьахтар киирэн кэллэ: «Уо, дьэ буллум ээ! Эрэйинэн кии булан кэлэр сиригэр олорор эбиккит… Кр, быйыл мырааа хаааытааар да элбэх ньургуун ммт. Дьонум Хаты рэххэ олороллор: ийэм сааыран баран холбоспут кэргэниниин. Ол кэргэнэ уус идэлээх. Ньургуун маннык хойуутук ммтн бэлиэтээн ыалларын ыыран «Ньургуун ыыаа» диэни тэрийэн ыыттылар…»

– Эн эрэ миэхэ итээс эти…

– ???

– Эн курдук киини кэтээн олорбутум ээ, – клэбин.

Итини тоо суруйарым буолла? Хайдах эрэ йбр хаа-

лан хаалбыт: хоспут, ньургуун, соуччу киирэн кэлбит эдэр дьахтар уонна Хаты рэх мыраанын брйэ ммт араас ньургуун тыалтан долгунаан ылар намчы кбрэ, сааыран иэн дьоллорун булбут эр киилээх дьахтар олоу уруйдаан ыспыт ураты ыыахтара…

«К кии клбтнэн». Айар талаан диэн айымньыны эрэ айар кс буолбатах. Олоххо крср атын да тгэннэргэ ол ис кыаххар угуллубут кскн уугуннарарга, туттарга тиийэр тгэннэри баар буолаллар.

Биирдэ миэхэ тиис оорооччулар кэллилэр. Кинилэр тыа улуууттан куоракка саардыы кэлбиттэр, ол да буоллар син кэбиниэт тэринэн, лэлээн эрэр эбиттэр. Тиис оорорго саа, Америкаа ооуллубут матырыйаалы туттар буолан эрэллэрин, ону дьоо кэпсээн крдрхтэрин бааралларын эттилэр. Мин тоо эрэ бу дьоо кмлхпн баардым. Быаччы стоматология туунан кэпсээтэхпитинэ, биллэн турар, «реклама» диэн бохсуллабыт. Саа атаар тура сатыыр тэрилтэ кырата суох харчыны тлргэр тиийэр. Мин буоллаына кмлхпн баарбытым диэтим дии.

Толкуйдуубун. Тиис. Тиис быаччы толорор туатыттан ураты, кии сэбэрэтин киэргэтэр аналлаах. чгэй тиистээх кии мичээрдээн сандаарыс гынарыттан ордук кэрэ кст туох баар , бу олоххо? Оччоо тиис мичээри кытта биир ситим йдбл буолар. Аны мичээри, стоматологияны уонна бииги биэриибитин ситимниир тугу эрэ булан, айан тааарбыт кии… Сахаа мичээр туунан киэник биллэр туох эмит этии дуу, ырыа-хооон дуу баар буолуохтаах. Кэбиниэппит тннгнэн йн турар хатынар саарбыт сэбирдэхтэрэ мэник тыал таарыйбытыгар кн уотугар оонньоон клмрдээн ыллылар… К кии клбтнэн! Бу сырыыга уулуссаа ыйытыыларбытыгар дьону доппуруостаабат эбиппит: бу сырыыга мин устудьуоннарым кинилэри мичээрдээн крдрллргэр крдр эбиттэр! Биэрии сааланыытыгар «К кии клбтнэн!» диэн крэх оорор эбиппит. Ол крэххэ ууллубут дьоммутун биэрии ортотугар сс биирдэ хатылаан крдрбт уонна тмккэ саамай исти, кэрэ мичээрдээх киини быаарабыт уонна бирииин – тиии эмтэтэргэ толуон бэлэхтиибит.

Итинник мичээр крэин идиэйэтэ скээн, стоматологиябытын ол быыыгар «кистээн» олус табыллыбыт биэриини бэлэмнээн турабыт. «Кэпсиээ» ыалдьыттаабыт дьоммун эбэтэр ханнык эрэ биэрии скээбит тртн ардыгар итинник биир-биир ис срэхпиттэн истиник ахтан-санаан кэлэбин… Ардыгар, кырдьык да, «Когда б вы знали, из какого сора Растут стихи, не ведая стыда…» диэн тыллардаах Анна Ахматова хооонун бигэргэтэр курдук буоларбыт. Арай «стихи» оннугар «передачи» диэхпит эбитэ буолуо.

«Кэпсиэ» сырдаппыт элбиих-элбэх хайысхаларыттан ахтылан курдук кылгастык санатан аардахха, итинник.

7. ООЛОРДУУН КЭПСЭТИИ – УУСТУК СОРУК

Кии «тылын срэргэ», «хоммут уоун хонорорго» биир эрэллээх албаынан кини оо сааын туунан, оо сылдьан ханнык оонньуулары оонньообутун, ким буолуон баарбытын туунан ыйытыы буолар. Дьэ, бу ыйытыыны биэрдэххэ, ыалдьыт киниэхэ туаайыллыбыт камералары умнар, долгуйбута ааарга дылы буолар. Элбэх киини кытта кэпсэтэн ааспыт буоламмын, кии оо сылдьан кырдьык, улааттаына ким буолуохтааын оонньуур эбит дуу, диэн тмккэ кэлэн сылдьабын. Холобур, Ил Тмэн хас да тгллээх дьокутаата, Судаарыстыбаннай Мунньах солбуйааччы бэрэссэдээтэлэ буола сылдьыбыт норуот суруйааччыта Андрей Кривошапкин оо сылдьан рс таастарын дьон оортоон, кэккэлэччи олордуталаан, мэлдьи «мунньахтатан» тахсар эбит. Артыыс аналламмыт дьон ксгэр таас быыґы сцена быыґа оостон, онтуларын аар-сабар эбиттэр, соотоун да сылдьан йдргэр баар «крччлэригэр» анаан ыллыыр-туойар эбиттэр. Биир медик ыалдьытым уулаах испирииинэн куукуланы укуоллуу сатаан баран, сыттыгы кии этигэр маарыннатан «укуоллаан» ийэтиттэн мллэрин кэпсээн кллэрбитэ.