Клавуня, гэта я, твой Вася

Калісьці, як я быў яшчэ малым (хаця дзіцём цяжка было мяне назваць), людзі ў вёсцы называлі мяне Васем і без ніякіх цырымоніі выкарыстоўвалі мяне. Калі, напрыклад трэба было камусьці пасеяць жыта, то ён не браў у дапамогу свайго сына, а пераступаў мяне на вуліцы і гаварыў: "Узаўтра раненька прыбягай да мяне, паедзем жыта сеяць". Я зрываўся рана, каб барані Божа гаспадар не чакаў, уцякаў з дому і бег да яго, бо "ведаў", што дадуць павячэраць.

Усе ведалі, што могуць мяне паслаць куды хочаш і я не адкажуся, бо ўсё ж спадзяваўся, што накорміць. І вось, народ так да таго прывык, што і цяпер успрымаюць мяне за свайго парабка. Але ж не ведаюць, як мяне назваць: "Васіль", "Пане Васіль", ці проста "ты".

Прыкладаў магу вам сыпаць, як з рукава, але прывяду усяго некалькі, найбольш характэрыстычных нашай хітрасці рабіць з кагосьці дурнейшага, чым ён ёсць на самай справе.

1. Атрымаў я з Карыціскаў пісьмо ў якім кума майго сваяка, прасіла купіць свайму сыну месячны білет на аўтобус Ліст быў кароткі і станоўчы. Прыказ пачаў я выконваць зараз жа. Дзень патраціў на рэгістрацыю пасвядчэння, а другі — на пакупку білета. Але калі ўжо далез да касы, падумаў, што куплю білеты на ўсе чатыры месяцы да канца года. Купіў, адаслаў і... усё. Пасля некалькіх гадоў, калі ўжо сын гэтай пані закончыў ліцэй, ажаніўся і стаў вайскоўцам, я сустрэў яго на вяселлі у маёй хроснай дачкі (мне падказалі хто ён) і пачаў расказваць, як было з білетамі, ён вельмі смяяўся ды і толькі хаця сказаў, што ўсё разумее.

2. Глухая ноч. Зазвінеў званок у пярэдняй. Жонка дрыжыць са страху: "Што здарылася?" І ў мяне сэрца пад горлам ад хвалявання. Яна з таго ўсяго не можна знайсці шлафрока, хоць трымае яго ў руках, а я ваюю з піжамай, бо пераблытаў калошыны... а із званка іскры сып-люцца. Кінуў я піжаму і дабег да дзвярэй у пачтанніках, каб ратаваць сітуацыю, бо суседзі абудзяцца і збягуцца... А тут бачу... Кірылачку з сынам.

— Што здарылася? — пытаю.

— А нічога такога — адказвае задавалёны госць, — вып'ем паўлітроўку, пагаворым...

— Ну, калі ты ўжо ноччу едзеш у Беласток, — не паддаюся я, то хіба не таго, каб са мною выпіць гарэлку, у чым справа?

— Браточку, то ж мяне за лес у турму пасадзяць! Ратуй, я табе хоць цяля, хоць вепрука не пашкадую.

— Добра, едзь спакойна да дому, я пабачу, што змагу зрабіць, каб хутчэй пазбыцца непрошанага госця, бо святая ноч, а той думае што мяне гарэлкаю ушчаслівіць.

Кірылачку не засудзілі, а мне слінка не перастае цячы ўжо некалькі год.

3. Раптоўны ломат у дзверы, бо я званок выключыў, гляджу: ля парога малады чалавек.

— Я шукаю Петручука.

— А хто вы такі?

— Я з Рудкі.

— А я — Петручук, заходзьце.

— О, браток, як то добра, што я знайшоў... Але не ведаў, як сказаць: "вас знайшоў", ці "сябе знайшоў". Бо скажы "ты" — можа абразіцца і не паможа, а "вы" гаварыць не хочацца, бо Грабавец з Руткай побач, а ён жа шафёр.

Сеў на крэсла і сказаў, чаго хоча: калі я здам экзамен на другую катэгорыю правоў, то дадуць мне грузавіка зіла, а я табе мяшок бульбы... Гэта мяне "укалола" і я запытаў: хто табе даў мой адрас?

— Іван.

— То я табе памагу, а твой Іван няхай не паказваецца мне на вочы.

Цяпер ужо ездзіць у Гайнаўцы аўтобусам, людзей возіць. А я ўсё чакаю на мяшок бульбы. Ужо пятнаццаць гадоў, а працэнты растуць.

4. 23 верасня 1988 года, раніцай пазваніў тэлефон. Жонка пад-несла трубку і пачула: "Петручук дома?!" Тая хуценька перадала мне трубку і я чую замест "добры дзень": — "Петручук, давай хутчэй да Ваяводскай управы!

— А што сталася і хто гаворыць?

— Ты не пытай хто гаворыць, толькі на адной назе пры, дзе табе гавару!

— Божанькі, што там такое і чаго хтосьці ад мяне хоча?

— Я з Грабаўца! Сына майго ў армію бяруць і я хачу, каб ён служыў у Беластоку.

— Ага, але ж я там ня маю нікога знаёмага...

— Ага, то навошта ты мне патрэбны? — і палажыў трубку без развітання.

Гэта быў другі выпадак, які мяне не "нацягнуў" на выдаткі на працягу шматлікіх хадоў. Але з землякамі трэба жыць дружна!

Я за іх фундаваў каньякі, плаціў грошы, чырванеў перад пракурорамі, выцягаў з арыштаў, афармляў школы, лекараў, пісаў просьбы... А яны мала што не звярнулі мне маіх выдаткаў, то яшчэ апляткавалі. Цяпер ужо маю спакой, бо ўсе на мяне гневаюцца.

ОХ, І ГНАЎСЯ Я!

Па цэлым горадзе Калобжэг, дзе толькі магчыма, паразвешвалі каляровыя плакаты. Яны, гэтыя верасклівыя плакаты-рэкламы аб'яўлялі ўсім на свеце аб тым, што ў рэстаране "Барка" падаецца ежа з рыб, якую прыстаўляюць нямецкія кухары-спецыялісты!

"Народы спяшайце паспрабаваць страву з рыб, якая падаецца толькі у "Барцы", і прыгатоўлена толькі нямецкімі кухарамі-спецыялістамі. Калі нехта з вас спозніцца, будзе шкадаваць праз усё свае жыццё, што абмануў свой далікатны страўнік і не пазволіў вуснам паспрабаваць неба! Тым больш, што нямецкая кухня будзе вас гасцяваць толькі ад 22 да 28 чэрвеня 1978 года!

Такія рэкламы кідаліся людзям у вочы з усіх сценаў, платоў і слупаў горада. А вядома, што я належу да тых цікавых, якія лезуць туды, дзе магло б абыйсціся і без іх. Але такіх не забракавала і ў Калабжэгу. Гнаны авечым бегам ды неабвержанай цікавасцю, як смакуе нямецкая камбала (думаў, што яна па-крайняй меры пахне шынкай, альбо грудзінкай (пасунуў і я туды). Нясмела ўвайшоў да "Баркі", дзе адразу у мае вачаняты кінуўся агромны размераў невад на сцяне, а ў ім паўно рознае рыбы. Гэтыя экспанаты таксама засушаныя і прымацаваныя да сцяны, але ўсё роўна дае ашаламляючы эфект. Там і траска, там камбала і... піла з зубастым доўгім носам, шчупак, сум. Я адчуў сябе, бы ў акварыуме без вады. Бо і крэслы, на якіх людзі сядзяць даюць уражанне такое, як быццам бы ўсе рыбы паказалі нам хвасты. Гавару вам, крэслы трышчаць уверх агромнымі рыбімі хвастамі ды ўсё апошняе таксама на марскі манер. Сеў я на адной з такіх "марскіх жывёлін" пастаўленых ля саміх дзвярэй і паглядаю, як сярод столікаў снуюць афіцыянткі нібы марскія німфы, ды толькі лёгенька ўсміхаюцца да сваіх старых наведвальнікаў, якія п'юць "Полчын бір" пад фрыткі.

Я там чакаў толькі часу, колькі трэба, каб пачуць, што ўжо пад табою не гладкая дошка, а іголкі окуня, альбо іншае калючкі. Аднак урэшце прыплыўла і да мяне адна з багінь. Злажыўшы губы ў трубку і гледзячы па над маёй галавой запытала:

— Слухаю.

— Прабачце, ці у вашым рэстаране абслугоўваюць усіх, ці толькі знаёмых?

— Усіх.

— Дзякуй. Што пані мне запрапануе з нямецкай кухні?

— Падам пану... Тут я не дачуў імя ежы і запытаў: "Што, што?"

— Марынэллю, паўтарыла багіня вымушанай ветлівасцю і чым хутчэй адыйшла, каб не пазволіць мне, нясмеламу апамятацца, што гэта такое, і каб, барані Божа, не падумаў марудзіць.

Пасля некалькіх хвілін, як бы здагадаўшыся, што мае дачыненне з карэспандэнтам "Нівы", прынесла відэльцы, а праз наступныя пару хвілін і самую марынэллю з фрыткамі. Устраміў я відэльцы ў гэтую марынэллю, а з яе выціснулася нешта падобнае да вантробы, якою кормяць стронгаў у Чылічанцы перамалоўшы у мясарубцы. Па-спрабаваў з несмакам а гэта нешта кіслае. Страх мяне агарнуў, але падумаў, што гэта ж прысмак і пачаў есці.

Але калі яшчэ чакаў пакуль прыплыве да мяне багінка-афі-цыянтка, бачыў, як адзін чалавек еў нешта падобнае. І так гэта еў, як у нас адзін лянцяй, каб даўжэй у поле не ісці сярпом жыта жаці, мамляў гэты бядняга і ўсё толькі папіваў півам, каб якасьці загнаць гэтую "смакату" у страўнік, як калісьці я сам папіваў ваду, каб глытнуць зялёны, гнілы хлеб. Дык і я таксама еў аж спацеў ды толькі спад ілба азіраўся на бакі, ці хаця ніхто з мяне не смяецца. Гэтая марынэлла мела ў сабе надта многа нейкіх нітачак, жылачак, якія цягнуліся за відэльцам і не магчыма было іх адарваць. Я вырашыў, што гэтая марынэлла гэта толькі па іхняму, бо па нашаму гэта нічога іншага, як сам васьміног.