Кветкi самотнай князёўны

— Чаму ён плача? — цiха спытала Зоська.

— Таму, што мы з табою загарадзiлi яму дарогу.

— Хiба ён не можа абысцi?

— Вось у гэтым яго i бяда, што не можа, — самотна мовiў хлопец. — Такi ўжо ён дзiвак. Калi выйдзе з рэчкi пагрызцi кару асiны, то абавязкова павiнен вярнуцца назад па той самай сцяжынцы, па якой прыйшоў. А калi яна занята, то будзе сядзець i плакаць… З-за гэтага яны i гiнуць.

— Кажуць, хто заб'е бабра, таму не будзе дабра, — успомнiла прыказку Зоська.

Бабёр старанна выцiраў вочкi, прысядаў, зноў станавiўся на заднiя лапкi, умольна пазiраў чорнымi вочкамi, пакуль Алесь з дзяўчынай не адышлi ўбок. Тады звярок падскочыў ад радасцi i заспяшаўся да рэчкi, плюхнуўся ў ваду i знiк.

Нечакана Алесь абняў Зоську i пацалаваў. Дзяўчына вырвалася ад яго i пабегла дахаты праз зелянеючыя агароды.

— Мне трэба жонка не толькi прыгожая, але i разумная! — буркнуў Анатоль, скручваючы палатку.

Галя пераступiла з нагi на нагу, кiнула позiрк у бок Антося, той сядзеў на ўжо сабраным заплечнiку i перабiраў струны гiтары.

— Толечка! Ва ўсiх людзей здараюцца памылкi! — умольна заглянула яму ў твар Галя.

— А хто пусцiў плёткi пра мяне i Марусю? — са злосцю вымавiў той. — А хто кожнаму сустрэчнаму-папярэчнаму расказваў пра мяне i Вайдаша? З усiмi, як дурная, раiлася: iсцi мне за Анатоля цi чакаць Вайдаша?

— Навошта мне твой Вайдаш! — узмалiлася Галя. — Ён жа з Марусяй спутаўся начальнiк са сваёй падначаленай! Яна палюбоўнiца ягоная!

— Што? — вытарашчыў вочы на яе Анатоль, адкiнуў убок палатку. — Ану! Антось, пайшлi хутчэй да Мiколы, час ехаць ужо! Па дарозе я зайду да Марусi… — буркнуў сабе пад нос.

Яны пакрочылi ў бок вёскi. Галя пакорлiва плялася ззаду Анатоля.

— Калi ты ўжо навучышся апранацца! — кiнуў ёй Анатоль. — Сорамна, калi каго знаёмага сустрэну! Ты так i ў горадзе хадзiць будзеш? Босая, сукенка брудная…

— Гэта ж вёска… — прамармытала яна.

— Вёска, вёска! — агрызнуўся той. — Паглядзi, як Гайва апранаецца!

— Яна ж сястра князя…

— А Маруся?

Галя аж ускiпела:

— А што ёй? Курве гэтай! Твая была палюбоўнiца — хамава, цяпер — князева! Сяброўка такая — хлопца ў мяне адбiла, абодвух! Вунь у Зосьчынай мацi ёсць сяброўка — Святлана, дык сёння Зосьчыну мацi ў раддом забралi, а цётка Света ўсё дапамагае: кароў доiць, свiней кормiць! Цётчынаму мужыку есцi варыць! Вось гэта сяброўка, дык сяброўка!

Галя пiхнула нагою хортку i ўвайшла ў свой двор. Азiрнулася, крыкнула на развiтанне Анатолю:

— Шчаслiвай дарогi!

I, плачучы, заспяшалася ў хату.

Хлопцы скiравалi да Мiколавага двара. Той ужо чакаў iх — сядзеў на лавачцы пад яблыняй. Побач — спартовая сумка.

— Што, на працу ўжо сабраўся? — усмiхнуўся Анатоль.

— Дык Наташка ж, трамвайшчыца, — глянуў у бок Антося, — памятаеш, такая прыдуркаватая, усё жратву мне насiла, да сябе на працу ўладкавала! Цяпер буду вучыцца на вадзiцеля, у горадзе застануся. Хоць адна дзяўчына добрую справу зрабiла!

— А што з Аленкай? — пацiкавiўся Антось. — Усё мiлавалiся ў паходзе…

— Навошта яна мне з такою дурною маткаю! Праўда, ужо пакойнiца матка, але ўсё роўна непрыемна ведаць, што Аленка яе дачка… Мне б дзяўчыну з добрага роду, вось як Гайва… — задумлiва ўзняў вочы Мiкола. — Але яна не хоча быць са мною — Алеся кахае… Што ж, будзе дзяўчынаю маёй мары… Прыгожая! Праўда, хлопцамi кiдаецца, кошту сабе не ведае, задавака ганарыстая!

— Даганарыцца! — заключыў Антось. — З доўгага выбору — лапцi ды аборы…

— Яе ж брат дадому адправiў! — выйшаў з хаты бацька Мiколы.

Хлопцы прывiталiся з iм. Дзядзька сеў з iмi побач на лаву, запалiў.

— Што, скончыўся паход? — закiваў галавою. — Цяпер — хто куды… А ты, Антось, дзе працаваць збiраешся, можа, таксама, як мой Мiкола, ад вёскi адмовiўся…

— Я ў семiнарыю пайду вучыцца, — адказаў той.

Хлопцы са здзiўленнем паглядзелi на яго.

У гэты момант у двор уляцела заплаканая Зоська.

— Дзядзька Адась! — заплакала яна. — Вы, як бацька хросны, парайце, што мне рабiць! Мацi яшчэ ў раддоме, а цётка Света бацьку нашага забрала да сябе жыць! Я адна па гаспадарцы! А што ж я мацi скажу, калi з раддома явiцца? Дзе татка, скажу? — галасiла яна. — Да цёткi Светы перайшоў! Вось якая яна сяброўка была маёй мацi — мужыка адбiла!

— Мусiць, яны даўно ўжо знюхалiся, — агоркла мовiў дзядзька Адась, прытулiўшы да сябе Зоську.

— Бабам нельга верыць! — са злосцю абазваўся Мiкола. — Сяброўка — гэта першы вораг! За што я жанчын не люблю! Вось мужчынскае сяброўства — гэта жалезна!

— Свет — бардак, а людзi — б… — буркнуў Анатоль, пацiраючы бараду.

— Я ж казаў вам — каханне ад д'ябла, — заключыў Антось, уздыхнуўшы. Каханне прыносiць пакуты, здраду, яно забiвае. А любоў боская — самая правiльная любоў на свеце. Яна — у манастырах…

— Чаму вы не прыйшлi ўчора вечарам? — запытаў Марусю Дуброўскi, заходзячы ў двор бабы Сашы.

Маруся кармiла пшаном куранят. Азiрнулася, глянула на яго.

— Адзiн раз я ўжо зайшла, да дзеда Ўладыморыка, па справе, — уздыхнула Маруся, — а колькi стала плётак! Сказалi, што я — ваша палюбоўнiца.

— Вось як? — засмяяўся Дуброўскi. — А я чуў другое…

— Мяне зусiм не цiкавiць, што вы чулi, — адказала Маруся i паднялася на ганак. — Сёння я еду дадому. Работа мазаiчнiцы больш не патрэбна ў маёнтку.

Дуброўскi сарваў маленькую блакiтную кветачку ў траве. Яна мела тры пялёсткi, а пасярэдзiне дзве стрэлачкi.

— Ведаеце, як называецца гэта кветачка? — лагодна запытаў Дуброўскi.

Маруся ўсмiхнулася, твар яе пасвятлеў.

— Гадзiннiчак, — адказала яна. — Я так назвала яго ў дзяцiнстве… А другую, ружовую, у якой пялёсткi падобныя на сонечныя промнiкi, — сонейкам… Я любiла сваю вёску Хвойнае, там былi такiя добрыя людзi! Яна выселена з-за радыяцыi, але людзi вяртаюцца, а ў iншыя хаты засялiлiся чужыя — прыезджыя людзi з розных месцаў…

— Вы пакажаце мне сваю вёску? — папрасiў Дуброўскi. — Раскажаце, дзе хто жыў…

— Гэта ж далёка…

— Мы паедзем на маёй машыне.

— Не, дзякую, — адмовiлася Маруся, — ужо i так куча плётак. Сустрэла неяк у лесе Анатоля, выдумалi, што абдымалiся. Цяпер пра вас i мяне…

— З людзьмi нiзкаiнтэлектуальнымi трэба паводзiць сябе асцярожна, — сказаў Дуброўскi. — Раней я таксама гэтага не ведаў i, як вы, таксама iшоў да iх з адкрытаю душою, гутарыў з усiмi, панiбрацтваваў… А яны не паважаюць тады, калi знiжаешся да iх. Яны паважаюць таго, хто зверху над iмi, таго, каго трэба баяцца, хто не звяртае на iх увагi, не размаўляе з iмi. Вось былi два дырэктары ў адным саўгасе. Першы — просты чалавек, гутарыў з iмi, калi чарку-другую прапусцiць, а то i прынясуць яму дадому, як дасць каму машыну цi так што — даведку якую выпiша. Дык яго не баялiся — свой чалавек! I пляткарылi… А прыйшоў другi, дык да яго звяртаецца чалавек, а ён сядзiць i маўчыць. Той чалавек другi раз перапытае: "А можна мне гэта?" Дырэктар зноў маўчыць. Тады калгаснiк аж у ногi кланяецца: "Даражэнькi, а цi можна мне гэта, га?" Вось толькi тады дырэктар, ад сэрца адрываючы, кiне яму: "Добра, iдзi!" А на вулiцы да яго падысцi баялiся, такi ганарысты быў, бо як хто падыдзе i спрабуе казаць што яму, дырэктар iдзе, а чалавек бяжыць ззаду i гаворыць: "А можна мне, га?" Дырэктар сабе пад нос: "Добра, iдзi!" А ў сям'i ён быў ласкавы i разгаворчывы. Так што вучыцеся i вы не размаўляць, вытрымлiваць паўзу, калi да вас звяртаецца хам, быць ганарыстай…