Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка ў сусьветную вайну

— Асьмелюся далажыць; пан обэр-лейтэнант, тэлефон толькі што пазваніў.

— Слухайце, Швэйк, мне няма калі з вамі глупствам займацца! Тэлефонныя размовы на вайскозай службе — гэта вам не тэлефонная балбатня, калі каго-небудзь запрашаюць на абед. Тэлефонная размова пазінна быць ясная і кароткая. Гаворачы па тэлефоне, адкідаюць «асьмелюся далажыць, обэр-лейтэнант». Я вас пытаюся, Швэйк, тут Ванэк? Няхай зараз-жа падыдзе да тэлефона.

— Асьмелюся далажыць, пан обэр-лейтэнант, пад рукою яго няма. Яго нядаўначка, можа і чвэрткі гадзіны ня будзе, як з нашай канцылярыі выклікалі ў палкавую канцылярыю.

— Дайце мне толькі прыйсьці, я з вамі распраўлюся! Хіба вы ня можаце адказваць карацей? Слухайце добра, што я вам зараз буду казаць. Добра чуеце? Каб вы потым у мяне не адгаварваліся, што ў тэлефоне нешта хрыпела. У тую-ж хвіліну, як павесіце трубку…

Перапынак.

Зноў званок.

Швэйк бярэ тэлефонную трубку, і на яго сыплецца град лаянкі.

— Жывёліна, хуліган, шэльма! Што вы робіце? Чаму перапынілі размову?

— Вы былі ласкавы сказаць, каб я павесіў трубку.

— Праз гадзіну я прыду дадому. Ня ўзрадуецеся вы ў мяне! Зараз-жа ідзеце ў казармы, знайдзеце там якога небудзь унтэр-афіцэра, хоць Фукса, і скажэце яму, каб ён зараз-жа ўзяў дзесяць радавых і ішоў з імі на склад атрымоўваць консэрвы. Паўтарэце, што ён павінен зрабіць.

— Ісьці з дзесяцьма радавымі на склад атрымоўваць консэрвы для роты.

— Нарэшце вы трошкі паразумнелі! Я пакуль што пазваню Ванэку ў палкавую канцылярыю, каб ён таксама ішоў на склад прыняць консэрвы. Калі-ж ён тымчасам вернецца ў барак, няхай пакідае ўсё і бяжыць на склад. А цяпер павесьце трубку.

Швэйк досыць доўга ня мог знайсьці ні ўнтэр-офіцэра Фукса, ні каго-небудзь іншага з унтэраў. Усе яны тарчалі каля кухні, абгрызаючы мяса з касьцей і насьміхаліся над прывязаным Балёўнам, які, праўда, стаяў усім ступянём на зямлі; яго пашкадавалі. Усё-ж і так ён быў цікавым відовішчам.

Адзін з кухараў прынёс яму рабрыну і ўсунуў яму проста ў рот, а прывязаны барадаты вялікан Балёўн, ня маючы магчымасьці трымаць костку рукамі, асьцярожна пераварочваў яе ў роце, балянсуючы ёю з дапамогаю зубоў і дзяснаў. Пры гэтай рабоце ён быў падобен да лясуна.

— Хто тут камандзір разьдзелу Фукс? — запытаўся Швэйк, нашоўшы нарэшце ўнтэраў.

Унтэр-афіцэр Фукс не палічыў патрэбным абзывацца, убачыўшы, што яго пытаецца нейкі радавы пехацінец.

— Выразна кажуць вам, — крыкнуў Швэйк, — ці доўга я яшчэ буду ў вас пытацца?! Дзе тут камандзір разьдзелу Фукс?!

Унтэр-афіцэр Фукс вышаў наперад і з павагаю да сябе стаў усяляк лаяць Швэйка, што ён но камандзір разьдзелу, а пан камандзір разьдзелу, што ня можна крычаць: «Дзе камандзір разьдзелу?» — а трэба: «Асьмелюся далажыць ці тут знаходзіцца пан камандзір разьдзелу ўнтэр афіцэр?» У яго разьдзеле, калі хто забудзецца сказаць «асьмелюся далажыць», зараз-жа дастае па мордзе.

— Лягчэй на паваротах! — сказаў паважна Швэйк. Зараз-жа зьбірайцеся, ідзеце ў казармы, вазьмеце там дзесяць радавых і разам з імі бягом марш на склад атрымоўваць консэрвы.

Ашаломлены ўнтэр-афіцэр Фукс перапытаў:

— Што?

— Бяз ніякіх там «што», — адказаў Швэйк. — Я ордынарац. 11-й маршавай роты, і хвіліну таму назад размаўляў па тэлефону з панам обэр-лейтэнантам Лукашом, і той сказаў: «Бягом марш з дзесяцьма радавымі на склад». Калі вы ня пойдзеце, пан камандзір разьдзелу Фукс, я зараз-жа іду званіць па тэлефоне. Пан обэр-лейтэнант патрабуе, каб вы абавязкова ішлі. Ня можа быць ніякіх гутарак! «Тэлефонная размова, — кажа пан обэр-лейтэнант Лукаш, — павінна быць ясная і кароткая» Калі сказана ісьці камандзіру разьдзелу Фуксу, дык камандзір разьдзелу Фукс павінен ісьці! Такі загад вам не якая-небудзь балбатня па тэлефоне, калі хто-небудзь на абед запрашае. На вайсковай службе, асабліва ў час вайны, кожнае замаруджваньне — злачынства. «Калі гэты самы камандзір разьдзелу Фукс зараз-жа кя пойдзе, як толькі вы яму пра гэта скажаце, дык вы мне зараз-жа званеце па тэлефоне, і я з ім распраўлюся! Ад камандзіра разьдзелу Фукса нічога не застанецца!» Даражэнькі, дрэнна вы пана обэр-лейтэнанта ведаеце!

Швэйк пераможна глянуў на ўнтэр-афіцэраў, якія яго прамоваю былі зьдзіўлены і прыгнечаны.

Камандзір разьдзелу Фукс забурчаў нешта незразумелае і шпаркімі крокамі пашоў. Швэйк уздагон яму закрычаў:

— Дык можна пазваніць па тэлефоне пану обэр-лейтэнанту, што ўсё ў парадку?

— Зараз-жа буду з дзесяцьма радавымі на складзе, — адказаў камандзір разьдзелу Фукс.

А Швэйк, не сказаўшы ні слова, пашоў, пакінуўшы ўнтэр-афіцэраў, ашаломленых ня менш за камандзіра разьдзелу Фукса.

— Пачынаецца! — сказаў нізенькі капрал Блажэк. — Прыдзецца пакавацца.

* * *

Швэйк вярнуўся ў канцылярыю 11-й маршавай роты. He пасьпеў ён закурыць люльку, як пачуўся тэлефонны званок. З Швэйкам зноў загаварыў паручнік Лукаш.

— Дзе вы цягаецеся, Швэйк? Званю ўжо трэці раз, і ніхто не адгукваецца.

— Усіх зганяў, пан обэр-лейтэнант.

— Што, пашлі ўжо?

— Вядома пашлі, але яшчэ ня ведаю, ці прышлі яны туды. Можа яшчэ раз зьбегаць.

— Знашлі вы камандзіра разьдзелу Фукса?

— Знайшоў, пан обэр-лейтэнант. Спачатку ён мне сказаў «Што?», але пасьля таго, як я яму растлумачыў, што тэлефонная размова павінна быць кароткая і ясная…

— Ня дурэцеся, Швэйк!.. Ванэк яшчэ не вярнуўся?

— He вярнуўся, пан обэр-лейтэнант.

— Ды не крычэце вы так у трубку! Ня ведаеце, дзе можа быць цяпер гэты пракляты Ванэк?

— Ня ведаю, пан обэр-лейтэнант, дзе можа быць гэты пракляты Ванэк?

— Ён быў у палкавой канцылярыі, але некуды пашоў. Думаю, што, можа, сядзіць у кантыне [94] . Ідзеце туды па яго, Швэйк, і скажэце яму, каб ён зараз-жа ішоў на склад. Ага, вось яшчэ што: знайдзеце зараз-жа капрала Блажэка і скажэце яму, каб ён зараз-жа адвязаў Балёўна, і пашлеце Балёўна ка мне. Павесьце трубку.

94

Чайная пры вайсковай часьці.

Швэйк пашоў выконваць загад, знашоў капрала Блажэка і перадаў яму загад паручніка, каб ён адвязаў Балёўна. Капрал Блажэк забурчаў:

— Абы што трошкі, пачынаюць ужо дрыжаць!

Швэйк быў пры адвязваньні Балёўна і пашоў з ім разам, бо той ішоў па дарозе да кантыны, дзе Швэйк павінен быў шукаць старшага пісара Ванэка.

Балёўн глядзеў на Швэйка, як на свайго збавіцеля, і абяцаў яму, што будзе дзяліцца ўсімі сваймі пасылкамі, якія атрымае з дому.

— У нас хутка будуць калоць сьвіньню, сказаў мэлёнхолічна Балёўн. — Ты любіш кілбасу з крывёй ці бяз крыві? Скажы, не саромейся, я яшчэ сягоньня вечарам буду пісаць дадому. Мая сьвіньня вагою будзе так кілё сто пяцьдзесят. Галава ў яе як у бульдога, а такія сьвіньні — самы лепшы гатунак. З такімі сьвіньнямі страты ня будзеш мець. Такі завод, брат, не падмане. Сала на ёй пальцаў на восем. Калі я быў дома, дык я сам рабіў ліверную кілбасу, і пры гэтым так, бывала, набярэшся фаршу, што сам ледзь ня лопнеш. У мінулым годзе я закалоў сьвіньню, якая важыла сто шэсьцьдзесят кілё. Гэта, брат, была сьвіньня! — сказаў ён патэтычна, моцна паціскаючы руку Швэйку на разьвітаньні. — А выкарміў я яе аднэю бульбаю і сам дзівіўся, як яна ў мяне хутка сыцела. Шынкі я спачатку палажыў у расол. Такі кусок падсмажанай вянгліны, што паляжала ў расоле, ды з бульбянымі кнэдлікамі, пасыпанымі скваркамі, ды з капустай!.. Пальчыкі абліжаш! Колькі пасьля гэтага піўца можна выпіць. Ня жыцьцё, а рай! Што пасьля гэтага чалавеку яшчэ трэба? I ўсё гэта ў нас адабрала вайна.

Барадаты Балёўн цяжка ўздыхнуў і пашоў у палкавую канцылярыю, а Швэйк накіраваўся ўздоўж старых ліповых прысад да кантыны.

Старшы пісар Ванэк з здаволеным выглядам сядзеў у кантыне і тлумачыў знаёмаму пісару з штабу, колькі можна было зарабіць перад вайною на эмалевых і клеевых фарбах. Штабны пісар быў спрэс п‘яны. Днём прыехаў адзін багаты абшарнік з Пардубіц, сын якога быў у лягерах, даў яму добра ў лапу і ўсю раніцу да абеду частаваў яго ў горадзе.

Цяпер пісар з штабу сядзеў у вялікай роспачы, што ў яго прапаў апэтыт, не разумеў, пра што ідзе гутарка, а на трактат пра эмалевыя фарбы зусім не рэагаваў.