Сарока на шыбеніцы

– Я даручаў вам падрыхтаваць загад наконт Веранікі...

– Ён ужо гатовы. Вось.

– Добра, – Чэслаў Карлавіч адчувае, як пахнуць валасы Ларысы. Кожны яе валасок прымушае ноздры Чэслава Карлавіча пашырацца, рухацца, уцягваць у сябе водар. – Але не сьпяшайцеся. Ніякай сьпешкі, чуеце? Не траўмаваць, дайце ёй дарабіць усе справы, за якія яна адказвае. Ух...

Чэслаў Карлавіч абмяк, паваліўся ў фатэль, быццам са сьпіны ягонай дасталі нарэшце спружыну. Ён заплюшчыў вочы й тут жа жаласьліва зірнуў на Ларысу праз вузенькія шчылінкі.

– Прыходзіў тут зноў вар’ят адзін, – сказаў ён, ледзь ня плачучы. – Колькі можна ўжо... Псыхоляга трэба саджаць унізе, а не міліцыянта... Яшчэ й торбу забыў. Так змарыўся, ты сабе не ўяўляеш. Ну, ідзі, працуй.

І толькі калі Ларыса даходзіць да дзьвярэй, Чэслаў Карлавіч з радасьцю крычыць ёй: “Стой!”. “Стаяць!” – паўтарае ён груба, гэта ўжо амаль брэх, і Ларыса паслухмяна спыняецца, разварочваецца на месцы, а Чэслаў ужо гатовы! Урачыстым рухам ён падсоўвае да люстра, што вісіць на сьцяне, свой начальніцкі фатэль, асьцярожна, але спрытна выкладвае на маленькі столік для размоваў за гарбатай набор нажніцаў, невялікі, прыемнай формы, фэн, калекцыю драўляных расчосак, сярод якіх ёсьць адна масажная, якой Чэслаў вельмі ганарыцца. На руцэ ягонай вісіць акуратненькі, навюткі белы ручнік з вышытымі на ім ружамі, – Чэслаў Карлавіч вельмі задаволены сабой: не прайшло й хвіліны. А ў куце кабінэту, бы ў казцы, утварылася маленькая, ўтульная прыватная цырульня. “Сядзець!” – крычыць Чэслаў, лагодна ўсьміхаючыся, і хапае Ларысу за руку. Тая дае сябе падвесьці да фатэлю, але потым пачынае супраціў. Яна ведае, што сказаць.

– Ты хочаш, каб усё было, як у мінулы раз? – спакойна кажа Ларыса, гледзячы проста яму ў вочы. – Ты памятаеш, што ты нарабіў мінулы раз?

Чэслаў Карлавіч адварочваецца. Яму сорамна. Зь Вечнага ён адразу становіцца Сьмяротным, такім як усе. Утульная прыватная цырульня пакрываецца павуціньнем. На ружах ручніка распываюцца тлустыя плямы. Іржавеюць нажніцы. Ён глядзіць у люстра і ўжо не адчувае гэтага чароўнага паху. Ларыса прыводзіць усё ў парадак і ціха выходзіць, пакуль Чэслаў Карлавіч стаіць ля акна й лічыць маладыя дрэўцы на патыліцы сквэру.

***

Калісьці Вераніцы было нават цікава, якім будзе наступны наведнік: якім будзе ягоны твар, што прынясе з сабой ягоны голас, у што будуць апранутыя жанчыны й чаго захочуць мужчыны. Яе хвалявала, калі наведнік адступаў ад звычнага сцэнару такіх візытаў: вітаньне, нейкае школьнае слова “Сядайце”, аповед, пісьмовая заява... – былі такія, што любілі пачынаць здалёк, былі такія, якія казалі ёй камплімэнты, былі такія, якія прыносілі ёй падарункі. Былі суворыя жанчыны з зусім малымі яшчэ дзецьмі, і дзеці крычалі, і кабінэт Веранікі адразу сьвятлеў. Гэтыя дзеці лямантавалі роўна столькі, колькі трэба для замілаваньня; але Вераніка ў такія моманты з жахам думала, што адбылося б зь ёй, калі б яна чула гэты енк увесь дзень. Часам сьвятло з плошчы падала на наведнікаў якім-небудзь адмысловым чынам, і Вераніка ўжо не магла слухаць – любавалася нечаканай зьменай у абрыдлай чалавечай зьнешнасьці, раптоўнымі ўпрыгожаньнямі, якімі надвор’е адорвае нас зусім безвач. А яшчэ аднойчы да яе прыйшоў чалавек, які, сеўшы за стол, забыўся, што ён хацеў сказаць, і з прабачэньнямі паехаў дахаты. Больш ён не завітваў, відаць, так і ня ўспомніў.

Але сёньня ўсё было ня так.

Гэты наведнік паводзіў сябе да крыўднага звычайна. Ён увайшоў і павітаўся. І гэта было апошняй кропляй.

– Хто вы? – сказала яна, адчуўшы, што нічога перад сабой ня бачыць. Кабінэт тануў у густым тумане, і недзе паблізу, на балоце, крумкалі зьдзекліва жабкі. Наведнік таропка, трывожна загаварыў пра нешта, але й са слыхам Веранікі таксама нешта адбывалася. – Хто вы? Я прыму вас, толькі калі вы доктар...

– Я доктар, доктар, – ласкава прамовіў наведнік і падыйшоў да стала. – Маё прозьвішча Мсьцівец. Я дапамагу вам...

Сутарга прабегла па ягоным целе, калі ён паклаў свае пальцы ёй на шыю. Доктар. Вераніцы раптам стала так хораша. Так хораша, як бывае толькі тады, калі ні за што больш ня трэба адказваць. Кабінэт пачаў аддаляцца, быццам апошні вагон невядомага цягніка. І ў гэтым моманце расстаньня была такая пранізьлівая туга, што Вераніцы захацелася ўключыць музыку. Потым, аднак, ёй зрабілі балюча, і яна бездапаможна выгнулася ў крэсьле, мімаходзь кінуўшы погляд на фіранку – у гэтым поглядзе не было надзеі: так, зьдзіўленьне й трошачкі чаканьня.

***

Ільвы не жадалі зьвяртаць на іх увагу, хаваліся ў глыбіні клеткі, і Вераніка ажно тупнула нагой ад такое непакорлівасьці. Па тэлевізары яны паводзілі сябе зусім інакш, і Вераніцы захацелася дамоў. Яна са смуткам зірнула на цікаўную пальму, якой сапраўды нібыта карцела зазірнуць ім у твары, так выкручваў шыю яе валасаты камель, і ледзь не расплакалася. Бацька апусьціў фотаапарат і перасунуў сонца ў патрэбнае месца.

– Можа, сфатаграфуемся ля фантану? – непрыязна прапанавала маці і ўздыхнула.

Але, напэўна, яны стаялі каля клеткі ўжо занадта доўга, і таму львы нетаропка, распраўляючы усе гронкі сваіх цягліцаў і пазяхаючы, падняліся й падыйшлі да самых прутоў. Вераніка першая гэта заўважыла й паказала на львоў пальцам.

– Яны падыйшлі! – закрычала яна, і львы незадаволена скрывіліся.

– Зараз як зарычаць, абасцышся, – сказаў задаволена брат, які сядзеў на краі агароджы. Маці крыкнула яму, каб ён злазіў адтуль, але брат толькі сплюнуў, і яна бясьсільна разьвяла рукамі. “Хуценька!” – сказаў паўшэптам бацька й падняў апарат. Вераніку ня трэба было доўга ўгаворваць: яна падбегла да маці, схапіла яе за руку й замерла, кінэматаграфічна ўсьміхаючыся. Звалі брата, той уздыхнуў і паволі падыйшоў, каб з панылым выглядам схавацца за мацярынскай сьпінай.

– Ты мне рожкі зноў ставіш? – закрычала Вераніка. – Мам, ён зноў ставіць мне свае рогі!

Бацька прыцэліўся. “Гатова!” – сказаў ён задаволена. “А цяпер я з вамі!”. Ён стаў азірацца ў пошуках людзей. Пальма, стомленая ад трохрублёвае чалавечае мітусьні, загайдалася. Маці прытрымала на каленях сукенку. Урэшце бацька падбег да іх, затаўкаў Вераніку паміж каленяў і напружыўся. Пажылы адпачывач у кароткіх шортах, выставіўшы ніжнюю губу, зірнуў на фотаапарат, флегматычна й неахайна шчоўкнуў іх і пайшоў да каменнай лесьвіцы, якая маляўніча спускалася проста на пляж.

***

Ніколі не пытайся, што колькі каштуе. Інакш твае грошы доўга будуць правяраць на сьвятло. Як нябачны вадзяны знак, я з усяе моцы намагаюся нагадаць гэтаму вакзалу, што я зноў тут. Я – гэта ягоная сапраўднасьць, я вярнуўся – і мае ўлюбёныя тутэйшыя цягнікі, касьмічныя зайцы з шчыльна прыціснутымі вушамі, зноў могуць зрушыць зь месца, і пасажыры шарыкамі кугэльбану пакоцяцца па мудрагелістых траекторыях з эскалятару на эскалятар, то зьнікаючы, то раптам зьяўляючыся ў поўны рост, праз празрыстыя ліфты, празь лябірынты закусачных, і будуць падскокваць на лесьвіцах, намацваючы страчаны безь мяне рытм. Зварухнецца й чарга па квіткі, і прыбіральшчык нарэшце аб’едзе на сваім электракары жоўта-чорных заўзятараў ля парапэту, якія сьпяваюць адным ім вядомыя гімны. Сонца над купалам вакзалу паспрабуе паўтарыць няхітрую форму рэек і зробіць пару пробных водсьветаў, але потым кіне гэтую справу – усё адно атрымліваецца лепш, чым арыгінал. Уся рэч у таленавітай, нястрымнай, непадробнай крывізьне! Нехта няпэўнага ўзросту, граючы на бліскучай дудзе, з заплюшчанымі вачыма ўпэўнена пакрочыць да выхаду, ведучы за сабой цэлы атрад скаўтаў. І толькі пераканаўшыся, што ўсё гэта цяпер зноў закруціцца вясёлым стракатым віхром, што й безь мяне яно будзе функцыянаваць, іскрыцца, турбавацца, сьпяшацца, спазьняцца, у такім жа тэмпе, як і раней, я супакойваюся ды выходжу з будынку вакзалу.

– Спадзяюся, хаця б гэтым разам ты правёз што-небудзь нелегальна? – пытаешся ты, маленькая жыхарка культурнае сталіцы, вымаючы рэчы з майго заплечніка. – З гэтай тваёй радзімы? Ну хаця б нешта. Хаця б адну лішнюю цыгарэту... Хаця б абгрызены хвосьцік ад дзяржаўнае таямніцы. А то мне ўжо становіцца за цябе страшна. Нельга быць такім законапаслухмяным.

Я загадкава пасьміхаюся й згодна ківаю галавой. Рэчы, якія ты, нахмурыўшы бровы, бярэш у рукі, і праўда выглядаюць даволі таямніча, да таго моманту, пакуль зь іх ня здымуць абгорткі. Не знайшоўшы анічога нелегальнага, ты весела й неўразумела глядзіш на мяне, пачынаючы нешта падазраваць. Паволі, не цураючыся тэатральных эфэктаў, я дастаю з кішэняў розную драбязу. Ад твайго напружанага, чакальнага позірку яна ажно пачынае сьвяціцца. Памежнікі й праўда чагосьці не заўважылі. Я расшпільваю гузікі на вопратцы, прапахлай выпаленымі знутры вагонамі, і здымаю зь сябе ўсё, па чарзе, пакуль ты нарэшце ня бачыш тое, што шукала. Маё шэрае, някідкае цела.