Сланы Ганібала

Пахавальная каманда ў фраках i цылiндрах выносiць невялiкую зграбную труну, i доўгi картэж «іншамарак» выпраўляецца на могiлкi сьвятога Панкраца, дзе беларусы ўжо захапiлi пляцдарм, на якiм вы знойдзеце месца апошняга зямнога прыстанку архiмандрыта Льва Гарошкi, айца Язэпа Германовiча (ён жа — паэт Вiнцук Адважны) i грэка-каталiцкага бiскупа Часлава Сiповiча.

Ангельскiя далакопы не нашмат цьверазейшыя й ахайнейшыя за айчынных, хоць выкiнутая з магiлы зямля акуратна прыкрытая зялёнымi «дарожкамi».

Падчас разьвiтальных прамоваў адбываецца эксклюзiўнае знаёмства з новым паслом Рэспублiкi Беларусi ў Злучаным Каралеўстве Ўладзiмерам Шчасным, што, не зважаючы на прэзыдэнцкiя выбрыкi, без усякае натугi гаворыць па-беларуску i — новы крок у беларусiзацыi гэтых выспаў — толькi што прыляцеў зь Менску ў Лёндан першым наўпроставым авiярэйсам.

Па дарозе з могiлкаў на памiнкi я спрабую ўявiць, як спадар Мiхалюк ляжаў гэтыя восем дзён у сваiм новым жытле ў скарбовым доме i чаго ён там наслухаўся. Асабiста мне так доўга чакаць не хацелася б. Няхай бы тыя некалькi лiшнiх дзён да перасяленьня на паўтара мэтра глыбей засталiся мне на яшчэ адно падарожжа, на тое, каб скончыць рукапiс, выпiць пляшку добрага вiна i пашаптацца ў ложку з жанчынай, якая, магчыма, яшчэ чакае мяне.

Красавiк, 1995

Божая кароўка зь Пятай авэню

Зялёны нататнiк

Як пасьля пары крышталёвых келiхаў iскрыстай iтальянскай лямбрускi з эратычным букетам захочацца раптам набурболiць кантовую шклянку старадароскае «саматканкi», як пасьля печаных мiдыяў i салаты з амараў у таемных глыбiнях падсьвядомасьцi народзiцца вострае жаданьне ўкусiць салёнага гурка з прысталым парэчкавым лiстом, як пасьля чорнага з шыпшынавым падбоем тому Борхэса нi з чога нi зь якога заманецца пагартаць празаiка А. Федарэнку, так пасьля прэтэнцыёзных дыярыюшаў, нецьвяроза-гульлiвых зацемак на тэатральных праграмках ды розных iншых вычварэнстваў можа блiснуць здаровая iдэя — угрунтаваўшыся за пiсьмовым сталом, стварыць нарэшце нешта i зьместам i формаю нацыянальна непахiснае.

Праўда, ты ня будзеш, насьледуючы клясыку, лезьцi ў ванну і апранаць белую адпрасаваную кашулю, а, насьледуючы самому сабе, купiш дзьве (а лепей тры) пляшкi чырвонага баўгарскага вiна «Рубiн», агiдным пiсклявым голасам нахабна адкажаш на тэлефонны званок, што цябе няма дома, разгорнеш свой зялёны нататнiк, нальеш у небiткую шклянку ад фiрмы «Luval» першую дозу i, непрыемна ўражаны спалучэньнем чырвонага й зялёнага колераў, парушыш брыдкую несуладнасьць некалькiмi добрымi глыткамi, а прывёўшы колькасьць паўтарэньняў гэтага манэўру ў строгую адпаведнасьць з колькасьцю дзён тваёй вандроўкi, заўважыш, што ў цябе сапраўды атрымаўся замшэла-традыцыйны падарожны дзёньнiк.

15.06. Калi на першым курсе ўнiвэрсытэту мы былi «на бульбе» пад Койданавам, я жыў у глухога дзеда-бабыля. Першай адметнаю дэтальлю iнтэр’еру ягонае хаты была этажэрка з адной-аднюткаю кнiжкай — «Как закалялась сталь». Другой — рэпрадуктар часоў Малянкова і Кагановiча. Дзедава радыёкропка балабонiла й сьпявала ад ранiшняга гiмну да паўночнага, прычым заўсёды на максымальнай гучнасьцi. Аднаго разу я, ня вытрымаўшы дуэту гаспадаровага храпу і ненавiснай чорнай талеркi, падкраўся да яе ды падкруцiў рэгулятар. Храпеньне iмгненна абарвалася, i дзед зусiм нясонным голасам растлумачыў мне, што за «радзiву» ён плоцiць на ўсю катушку, а таму і гаварыць яна мусiць бесьперапынна. «Ня хочаш спаць, чытай кнiжку!» — сказаў дзед i зноў захроп. Змагаючыся з узгадаванай у школе i ў камсамоле, далiкатна кажучы, непрыязнасьцю да праграмнай савецкай лiтаратуры, я ўзяў з этажэркi знакамiты твор М. Астроўскага. Пад абцёрханай вокладкаю аказалася Эвангельле.

Першае ўражаньне, як i каханьне зь першага погляду, заўсёды падманнае, узгадаўшы койданаўскую iлюстрацыю да праблемы нацыянальнае мэнтальнасьцi, думаю я, назiраючы, як мой сусед, польскi дзед з абсiвераным да бурачковага колеру сялянскiм тварам, штораз падазрона прынюхваючыся, даядае свой дэсэрт: акуратна высыпае ў рот пакецiк солi, сьледам — чырвонага перцу, потым — пакецiк сухiх вяршкоў, за iмi — цукру i ўрэшце запiвае гэтыя самалётавыя прысмакi несалодкай гарбатаю. Тым часам перад нашым «Боiнгам» з акiянскае сiнечы вырастае фантастычны айсбэрг Грэнляндыi.

Польская авiякампанiя «Lot» частуе так шчодра, што я расплюшчваю вочы ўжо над паўночнай Канадаю, дзе Госпад дасхочу паштукарыў, ствараючы раскiданыя па тамтэйшай тайзе азёры, у абрысах якiх можна пазнаць то сплеценых у экстазе каханкаў, то нянаскага зьвера жырафу, то вершнiка, што гонiцца за адным маiм знаёмым прэзыдэнтам...

Пашпартны кантроль у нью-ёрскiм аэрапорце Кенэдзi зноў змушае ўспомнiць хату койданаўскага эвангелiста: пад скураной абгорткаю з «Пагоняй» амэрыканскi памежнiк знаходзiць тую самую «краснокожую паспортину», але, у адрозьненьне ад свайго калегi зь лёнданскага аэрапорту Гiтроў, усё ж не выпраўляе ў маёй анкеце «Belarusian» на «Russian».

Першае пытаньне, якое я чую з вуснаў заакiянскiх беларусаў: цi праўда, што нехта восем начэй запар уздымаў над Маладэчанскiм гарсаветам бел-чырвона-белы сьцяг?

16.06. У царкве сьвятога Кiрылы Тураўскага ў Рычманд-Гiле, Нью-Ёрк, уваччу зьнячэўку паплылi менскiя «кадры» з Домам ураду да і пасьля рэфэрэндуму. Калi і вы захочаце пракруцiць гэтую «хронiку», дык пераканаецеся, што наш сьцяг сапраўды лунаў. Гэта было ягонае неба, у якое ён iмкнуўся, зь якiм суладна зьлiваўся, нечым нагадваючы бусла, якога за выкапанымi прэзыдэнтам памежнымi слупамi ўжо амаль не сустрэнеш. А паспрабуйце ўявiць, каб лунаў сьцяг «усенароднапрэзыдэнцкi». Ну што пра яго скажаш? Вiсiць, трымцiць, трапечацца... Прадчувае свой лёс.

Перад срабрыста-зялёным паралелепiпэдам ААН над Iст-Рывэр на флагштоку пакуль што кожную ранiцу ўздымаюць сьцяг, надзелены здатнасьцю лунаць. Яго маленькiя бел-чырвона-белыя копii можна набыць у аанаўскай сувэнiрнай крамцы ў выглядзе настольных сьцяжкоў, значкаў i брыжыкаў.

Выбiраючы сабе тавар, па вачах мурына-гандляра заўважаю, што ён яўна нешта чуў. Цi застаюцца гэтыя сьцяжкi нацыянальнымi? — занепакоена пытаецца мурын. Пытаньне сфармуляванае так удала, што я магу, не пазычаючы нi ў кога вачэй, запэўнiць вiзавi, што застаюцца, а каб адказ прагучаў больш важка, прашу яшчэ дзясятак «падрыўных» брыжыкаў.

Побач з будынкам Аб’яднаных Нацыяў вы можаце агледзець падарунак СССР — твор скульптара Вучэцiча «Перекуем мечи на орала». Хтосьцi з турыстаў пакiнуў каля гэтай адлiтай у мосенжы савецкай абяцанкi-цацанкi прыцiснутую каменьчыкам газэтную старонку з фатаздымкамi зруйнаванага Грознага i радка трупiкаў чачэнскiх дзяцей.

Люксэмбурскi падарунак у выглядзе ўсталяванага на п’едэстале пiсталета з завязанай на вузел руляю выдае больш шчырым.

Ужо ў касмапалiтычным Нью-Ёрку (у глыбiнцы любая традыцыя трыкроць мацнейшая) на кожным кроку сустракаесься з культам амэрыканскага сьцягу. Дагледжаныя зорна-паласатыя палотны зьвешваюцца з падваконьняў, аздабляюць дахi, вiтрыны i ўваходы ў офiсы. Каб у Менску цi ў Полацку я ўбачыў столькi чырвона-зялёнай тканiны, дык заставалася б адно намылiць вяроўку. Аднак гэткая сьмерць мне не пагражае. Цi здольныя вы ўявiць здаровага грамадзянiна Рэспублiкi Беларусi, якi на досьвiтку ўрачыста ўздымае прэзыдэнцкi сьцяг каля свайго дому, а ўвечары ня менш урачыста спускае яго ў промнях нiзкага сонца?

Мiж тым такую цырымонiю зь сцягам ЗША я зноў i зноў назiраю з аўтамабiля, за рулём якога — мой даўнi знаёмы, жыхар штату Пэнсыльванiя Васiль Мельяновiч. У зеленаватай смузе адплываюць падобныя да зробленай Гулiвэрам выцiнанкi абрысы мангэтанскiх хмарачосаў. Мы едзем да Васiля ў амэрыканскi Гановэр. Сёе-тое пра адносiны майго кiроўцы да Беларусi могуць сказаць драбнiцы: два цыфэрбляты на гадзiньнiку, стрэлкi якiх паказваюць час з разьбежкаю на сем гадзiнаў...

Калi хтосьцi мяркуе, што самая кансэрватыўная ў заходнiм сьвеце краiна — Вялiкабрытанiя, дык паездка па амэрыканскiх аўтастрадах моцна пахiсьне гэтую ўпэўненасьць. У адрозьненьне ад уладаньняў яе вялiкасьцi каралевы, тут вы нiдзе не сустрэнеце нi дарожных паказальнiкаў з кiлямэтрамi — суцэльныя мiлi (а на гольфавых пляцоўках — ярды й iнчы), нi бэнзазаправак з коштамi за лiтар. Як вам ня проста ўцямiць, што такое галон, так ня кожнаму тубыльцу ўтлумачыш, што такое кiляграм. Пра тэмпэратурную шкалу Цэльсiя ён нешта чуў, але карыстаецца выключна градусамi паводле Фарэнгайта, збольшага знаёмымi нам дзякуючы раману Рэя Брэдбэры, што, як мне памятаецца, некалi зьбiраўся пасьля пяцiдзесяцi гадоў канчаць жыцьцё самагубствам, бо лiчыў, што за гэтай мяжою жыць мужчыну ўжо проста няварта, але вось пасьпяхова жыве далей, маючы магчымасьць гэтаксама, як i мы, са смакам павячэраць на мяжы штатаў Дэлавэр i Мэрылэнд i выпiць кубачак кавы на мяжы Мэрылэнду з Пэнсыльванiяй.