Вада ў рэшаце

— То і вы ў цырк? — спытаў нехта з сядзеўшых. СКР усім сваім працаўнікам білеты зафундаваў. А вы як — за свае, ці мо таксама дармовыя маеце?

— ??? За свае, — адказалі пераглянуўшыся.

Ой, і было! Цэлы тыдзень у вёсцы смяяліся, як Яўфім мужчын у цырк выправііў.

Або аднойчы як з мяшком выйшла! Толькі што святло людзі ў хатах запалілі, як прыбег Яўфім да Міколавага Кірылы і ад парога:

— Пазыч мне мяшок, бо мае ўсе заняты, а тут, як назарэз патрэбны. Торф Дзямян аддае. У горад да сына перабіраецца і аддае. Людзі па тры бяруць. Антошка возам паехаў. Мне то ён, праўда, і не патрэбны, але абы ласку зрабіць. Яшчэ падумае, што ганьбую. Пазыч, як можаш.

— Калі, знаеш, няма. Я б з прыемнасцю. Чаму не? Але няма. Занятыя.

I толькі за Яўфімам зачыніліся дзверы, як Кірыла фуфайку на плечы, укінуў у возік, што зелле возіць, пяць мяшкоў, і проста на Дзямянава тарфавіска. I толькі там успомніў, што той ужо гады два як торфу не капае.

Найцікавей аднак было, калі Яўфім дабро аднавяскоўцам зрабіць захацеў. Будучы неяк у горадзе, бочку піва купіў. I ў адну святбчную раніцу вынес яе на панадвбрак ды давай частаваць усіх, хто толькі вуліцай праходзіць. Сядзіць на парозе і запрашае. Пачаткова думалі, што нейкае новае ашуканства, ну бо хто гэта бачыў каб піва дарам раздаваць. Каб бутэльку ці дзве паставіў, але тут пі хоць ты лопні. Пра заплату і слухаць не хоча. Паспрабавалі адны — сапраўднае піва, ні дадаць, ні адняць.

— Піце, піце на здароўе, — частуе Яўфім. I пілі. Пачаткова культурна. Вып'е той-сёй кубачак і стане з боку, пакуль Яўфім зноў прыпросіць. Але, калі тое сваё рабіць пачало, дык культуру кот на хвасце панёс. Па голавах лезці пачалі, абы да бочкі хутчэй. Нават з пасудзінай сваёй прыходзілі — у каго квартачка, у каго каструлька. Ужо і да Яўфіма кідаюцца, чаму той чаргі не пільнуе. Найгорш было калі піва скончылася. Да бочкі лезуць, а піць няма чаго. Тады ўжо і Яўфім спалохаўся. А што, думаеце, народ раззлаваны.

— Што вам у голаву прыйшло? — пыталі потым у Яўфіма.

— Ат, стары я ўжо, паміраць хутка, а тут мо не адзін і ў крыўдзе ад мяне. Навошта ж грэх на той свет цягнуць? Дай, думаю, хоць раз дабро людзям зраблю. Пабачу, як гэта яно, калі ўсё супольнае будзе.

Дзівак быў Яўфім...

СТАЖ

Кожная праца патрабуе падрыхтоўкі. Нават скрынкі, і тыя, трэба ўмець збіваць. Здавалася б, вялікая тут мудрасць, а яшчэ Раману, які не адзін дом у жыцці паставіў? Але ж не, не так яно ўжо і проста.

У мінулым годзе Раман, у пошуках лёгкага жыцця, у горад пераехаў. А ў сувязі з тым, што ўжо пятую дзесятку даўно за сябе перакінуў, працы ён пачаў шукаць. Пенсіяй жа трэба на старасць абяспечыцца. I пайшоў на завод. А там, зведаўшы, што нешта супольнае з сякераю ён меў, скрынкі збіваць паставілі. Прывучыся, моў, а там пабачым.

Схапіў Раман малаток ды цвікі і давай. А скрыначкі на дзіва выходзяць, адна ў адну. Усе роўныя, моцныя. Горбу наваліў у рост чалавека.

— Ну, так... цмокнуў майстар, прыйшоўшы праверыць свайго навічка. — На пачатак то яшчэ нічагавата, — пачуў Раман замест пахвалы.

На другі дзень ён яшчэ больш прылажыўся. Мерыць, адрэзвае. Дзе гэблікам падцягне, дзе ножыкам падстружа. Мусіць быць роўна, гладка.

— Дошак не хопіць! Што заўтра рабіць будзеш? — пасмейваліся рабочыя. — Закурыў бы як чалавек.

— Не куру, — і далей махаў малатком. Але і на гэты раз майстар не пахваліў.

— Нейкія дзіўныя яны ў цябе, — тыцнуў пальцам на скрынкі. — Другі дзень працуеш, а ніяк скеміць не можаш. Заўтра двух спецыялістаў па драўнянаму рамяству прышлю. Паглядзіш.

— Дзе прычына? — разважаў Раман. — Столькі ж дамоў пабудаваў, а тут простай скрынкі збіць не патраплю...

Майстар стрымаў абяцанне. Прыслаў. I давай яны паказваць. Прыглядаецца Раман, а тыя без ніякага там мерання, прыложаць дошку да дошкі, каб між імі нешта падобнае да простага кута было, і загоняць цвік, аж галоўка загнецца. Расколецца дошка, дык у кут шпурнуць.

— Скеміў? — спытаў у канцы дня майстар.

— Так! Цяпер так! Зразумеў! А я думаў...

З гэтага часу Раман прыкладным рабочым стаў. I так авалодаў сваёй прасресіяй, што другіх вучыць пачаў.

ЗЛАВІЎ

Як усё дзіўна ў гэтым жыцці бывае. Тут радасць — хоць ты поўнымі жменямі пхай у кішэні, то зноў надыдзе такое, што, душы, здаецца, не чуеш і толькі дурныя думкі ў галаву прыходзяць ды бяссільная злосць у сэрцы кіпіць. Жыццё — мастак сітуацый. Быццам бы сядзела яно пры шахматным полі і перасоўвала людзей нібы фігуркі. Так...

Час аднастайна тупаў зграбнымі стрэлкамі па цыфербляце прывакзальнага гадзінніка. Некалькі хвілін і паміж перонамі спыніўся, засопшыся, цягкік. Сустрэліся яны пры білетных касах. Ідучы праз парк, размаляваны восеньскай рукою, спехам запаўнялі сваё месячнае расстанне.

— Нічога асаблівага, так як дома, — прытуляецца да мужа Лена. — Некалькі начэй падрад суседка начавала, бо яе Андрэй зноў пачаў таўчы пасудзіну. А потым зноў нашыя з вёскі прыехалі. А ты?

— Ну, ведаеш, так як у камандзіроўцы — і адпачыць не адпачнеш, і напрацавацца не напрацуешся.

Уздымаючы нагамі асыпанае лісцё, ішлі яны ў напрамку сваёй хаты. Але раптам:

— Маё вітанне! — нехта махнуў нізка капелюшом ды заазіраўся.

Можа падвыпіўшы, можа не пазнаў. Лена нібыта крыху збянтэжылася, нібыта са здзіўленнем паціснула плячыма і глянула на Колю быццам бы шукала ў яго паяснення — Хто гэта, моў?

Але Коля спытаў у яе.

— Упершыню бачу. П'яны мабыць нейкі, а мо абазнаўся.

— Ну-ну. З незнаёмай так не вітаюцца. Хто гэта?!

— Далібог не ведаю. Я думала, што ён з табою.

— Не ведаеш? Гэта так — я ў камандзіроўцы, а ты гуляеш?!

— Ну, не знаю я яго!

— Утойвай — не ўтойвай і так дайду, валацуга ты!

— Дык у суседкі папытай. Хай скажа, ні я куды хадзіла?

— А навошта ж хадзіць, калі самі прыходзілі! Ёсць доказ.

— Я ж тое самае магла б падумаць і аб табе, калі тая бландзіначка была.

— Так?! Што ты тут школьную сяброўку мяшаеш?

— А па-сяброўску то не маглі...? Чаго ты да мяне прычапіўся? Месяц не было і зноў са сваімі падазрзннямі.

— Бо маю доказы. Незнаёмы кланяцца не будзе. Тут усё яўна відаць.

I слова па слове напружанасць узрастала. Дайшлі дахаты. Назаўтра тое самае. Напаслязаўтра яшчэ горш. Коля штораз пазней вяртаўся з працы. Авантураваўся.

— Я сваю дапільнаваў, — хваліўся, падвыпіўшы, суседзям.

А тут можа, проста, чалавеку было радасна ў гэты дзень. Ішоў ды вітаўся з усімі па чарзе. Мала гэта дзівакоў на свеце? Жыццё — мастак сітуацый.