Вершы

1923

«Не трывож мае самоты…»

Не трывож мае самоты, Не збуджай пазбытых мук: Не адкрыю я вароты На твой позні, слабы стук. Не скажу: «Ўвайдзі» — як раней, Як даўней, калісь даўней, Сэрца голас твой не кране, Не абудзіць больш надзей. Я забыўся слоў-любошчаў, Далікатных кволых слоў, Там, дзе вецер свішча, хвошча, Я аселішча знайшоў. Там, дзе ў горах снежных, стромых Толькі песні завірух, Дзе шляхі адно свядомых, Там мацнее мужны дух. І даведайся: салодка Закаханасці палон Замяніць на бур паводку, На віхур свавольны звон.

1923

Хараство

Няясны і трывожны сны людства, І блудны цёмныя яго дарогі, Але па-над будзённыя трывогі Узносіць нас туга да хараства. Так дробная вясковая дзятва З-пад курных стрэх (прытулак іх убогі) Да рэчкі бег кіруе на разлогі, Дзе яснасць вод і золата жарства. І верым мы, што злучны дух і маса, Гармонія ў жыцці і сэнс-акраса; Прытулак ёсць, дзе адпачьць ільга, Дзе дасканаласці чаруе ўсмешка. Ды дзіўна неяк: хістка сцежка І да яго вядзе людство туга.

1923

«Да Пятра зязюленька…»

Да Пятра зязюленька Ў лесе кукавала; Да шлюбу Гануленька Весела спявала. Ды гуляла, цешылась, Не хапала ночы, Ой, вячоркі-веселасць, Ой, гады дзявочы! Мінула зязюленькі Ў лузе жыраванне. Сцішала Гануленькі Пры бацьках спяванне; Не цвіці ты, зеллейка — Рута-мята ў садзе; Ўбралі Ганну ў беллейка, Садзяць на пасадзе. — Ой, каханы татачка, Нашто ж рыеш яму — Выдаеш дзіцятачка За нялюба замуж? — Ой, матуля родная, Чым табе не міла, Ці была нягодная, Ці не дагадзіла? Чула сэрца чулае, Не паможаш просьбай… Выдаюць патулае Татка з мамкай грозьбай. Пойдзе кветка польная Ў свет чужы за светы Праклінаць бяздольныя Маладыя леты.

1923

«Я — грамнічная свечка прад Богам…»

Я — грамнічная свечка прад Богам. Ціхай, ціхай згараю малітвай За блакітную к небу дарогу, За ўзрунелыя зелена рытвы. Ўсемагутны! Вось сэрца паэты — За народ Твой Крывіцкі ахвяра! Дым кадзільны — жар вершаў — прад светам Узнашу да Цябе па-над хмары. Мы абвеяны злой сухавеяй, І балот душыць ліпкая плесня, І дарма зацвіталі надзеяй, І дарма снілі сны напрадвесні. Ў бездарожжы зблудзілі глыбока, Пацямнеў цёмны шлях наш цярновы… Не адмоў нам паслаці прарока З цвёрдай верай і словам агнёвым! Цішу досвіткаў цьмяных Абуджаю жальбою вялікай: Расчашы ты сівізну туману, Празіяй жыватворным Аблікам! Да Цябе уздыхаюць са мною Капытом здратаваныя нівы, На аблогах — бадыльнік з лазою І чарот па-над ставам шумлівы; Уздыхае кароўка-худоба, І авечка на голым папары, А каняка схіляе з жалобай Галаву пад нязмерным цяжарам. Узгляніся!.. Злітуйся над ніцым!.. Маё гора усёды, усёды: Мае слёзы — ў дажджах навальніцы, Мае енкі — у стогне народу. І туга мая — з ветрам на полі, Мая смага — гаючай крыніцы: Няхай будзе і праўда, і воля, Твая Воля на роднай зямліцы!

1925

«Твае блакітнасці нязменны…»

Твае блакітнасці нязменны, Нязменна хараство тваё. А я атруты келіх пенны Разліў якраз ў жыццё маё. Душа, адданая прынадзе, Цяжкой і горкай, як палын, Забыўшыся ў карчомным чадзе, Ўбірае пах густы нізін. Мяцеліцы ў жмут паспляталі Без падзялення ночы й дні; І брудна-жоўтай плямай сталі Святло й электрыкі агні. І нецвярозы і распусны, Забыўся я тваё імя, І не адны галубіў вусны, І не з адной схадзіўся я. Хоць праўда (мо і выпадкова), Ўстаюць няясна інады, Як скарбы патаёмных сховаў, Даўно забытыя гады. Мільгне праз хмельныя туманы Жыцця разбаенага сказ, — І моладасць, і сны, і раны, І любы, любы твой абраз. І нагадаю маліцвенна, Ў збавенне ўверыўшы сваё: Твае блакітнасці нязменны, Нязменна хараство тваё.

1924

Маёй маці

І

Выпраўляла маці сына На чужую старану, Бласлаўляла ладам-чынам, Каб шчасліва павярнуў. Ды наказвала хлапчыне: «Доля прыйдзе ці міне — Помні, сыне, на чужыне Аб Айчыне, аба мне! Не запамятай ніколі, Будзеш бедны ці багат, Нашай долі і нядолі, Нашых пожняў, нашых хат». «Ой, матуля, ой, кахана, Не забыцца думкам, не! Ці то позна, ці то рана Люты смутак душу тне. А ўспамянеш, бы ў тумане, Бацькаўшчыну і цябе, Сэрца звяне, сіл не стане Біцца ў смутку і жальбе».

ІІ

Ты чакаеш сына, ведаю, З гора, ведаю, з тугі Ўпалі вочы, губы бледыя, Старыць, сівіць лёс благі. І нястрымнае, і лютае Не пазбудзешся нуды; І клапотамі, пакутаю Гнуць суровыя гады. Як бярозка тонкім веццейкам, Ў сум прыбралася сама, Бачыць сонца ясным лецейкам, Што табе пацех няма. І падслухвае пшанічанька, Як на постаці адна Ты ўздыхаеш, і крынічанька Жалю ўскіпвае да дна. А зімою ноч падглядае Доўга, сцішна пад акном, Як прадзеш, прадзеш, не радая, Не пазбудзеш думак сном. Як праз ветру спеў з трывогаю Ловіш з снегавых далін, Ці не едзе хто дарогаю, Ці не стукне ў дзверы сын… Маё сэрца поўна любасці Да радзімае мае, Паміж тлумам у загубнасці Песні помняцца твае. І калі лучыць нягодная Доля згінуць ў чужыне, Не ўздыхне душа ніводная, Не ўспамяне пра мяне. Толькі ты згаворыш пацеры Над нядоляю маёй, Толькі вочы мае мацеры Затуманяцца слязой.

1925

«Ўзысці на вогнішча натхнення…»

Ўзысці на вогнішча натхнення, Над тайнаю вякоў гадаць; Валодаць воляй да здзяйснення І ўмець, безмежна ўмець жадаць; Перадбачаць далёкім вокам І з нестрыванай яснатой; Над хаосам і ночы змрокам Ўладаць гармонні глыбінёй; І немым быць, і быць бязгучным, І не знайсці патрэбных слоў, Ні абразоў, ні рыфмаў лучных, Не выказаць тамячых слоў; Чуць за плячыма пару крылляў І сіл не мець зрабіць узмах… О боль смяротны, боль бяссілля! О жах бясплодства, бляды жах!

1924

Хлопчык

На дубец ускочыў конна: «Косю, косю, стой жа, стой. Вось удаўся конь нясонны — Не пастоіць пада мной». Хлопчык ладзіцца ў дарогу. «Ты ж куды?» — «Далёка, проч!» І, махнуўшы пугай строга, Шпарка ён імчыцца ўскоч. Ах, свавольнік мой, патвора, Бегай, смейся і гуляй. Не дакучу я дакорам — З год дзіцячых карыстай. Што ж, жывучы потым ў свеце, Нагадаецца якраз, Як скакаў к далёкай мэце На дубцы вярхом падчас…

1924

Бяссонне

Смяротнае, глухой тугі Зіяе чорнае бяздонне… О час запынены, благі! О ноч жахлівая бяссоння! Не сплюшчыць высахшых вачэй І пустаты не здолець немай. Душа ў пацёмках, без надзей Стаіць над нейкаю дылемай. Тупы, халодны шчэміць боль, Плывуць бязвольна думы ройма, І жах цячэ праз сцены, столь І песціць ў абцугах-абоймах… Адна-аднюсенькая грань Да новай, дзіўнае свабоды: Ўстае у жоўтым, здрадным здань І ледзянячы вее подых… Рукой нячутнай Шал кране, І вернай не мінуць загубы… Малюся — выратуй мяне, Спакой адвечны, мілы, любы!

1924

Меч

Яго ў зямлі знайшоў маёй разлогай, Аручы прадзедаў вузкі загон. Вясёлым звонам аказаўся ён, Калі чапіў канцом майго нарога. Абцёр набожна йржу часу благога, І заблішчаў старых стагоддзяў сон, І надпіс на клінку, нібы закон, — «Дарэшты бой!» — зірнуў загадам строга. І вось няма нясмеласці, разваг. Для сэрца вернага — чужынцам страх: Радзімы схоў вартуйце, маткі, сёстры! Я з грамадой іду па шчасце нам. Мой меч зіхціць, непераможны, востры. Змагуся сам — дык сотням перадам!