Вяртаньне Веры

Брат ня вытрываў, накінуўся на брата: «Ды як ты так можаш, ды ты!..» — і Сьвятаслаў крыкнуў напаўвоўку: «Фас!» Той зьбіў стрыечніка з ног, ледзьве не загрыз…

Ён жорсткі, бо слабы. Жорсткі ад слабасьці.

Я сказала яму пра гэта на Шведавай гары, калі ён прызнаўся, што ў маленстве забіў ката. Ні за што, без прычыны. Схапіў за лапы — і аб слуп галавой.

Звычайна ён не прызнаваўся нават у відавочным. Вызьверыўся, калі я папракнула яго, што ён скарыстоўвае каханьне Насты, мае праз яе нейкія адносіны з уладай… І раптам адкрыўся ў тым, пра што ніхто ня ведаў, у чым прызнаюцца ці людзям зусім выпадковым, ці найблізкім. Не, найблізкім якраз не, ім дастаецца найболей маны, а прызнаюцца толькі ці выпадковым, як начны спадарожнік у вагоне, ці самім сабе.

Я была пакліканай, а пакліканыя ня могуць быць выпадковымі. Так я ва ўсякім разе думала… Тады выходзіла, што ён адкрыўся мне, як самому сабе. Я стала яго суцяшаць, шукаць апраўданьні. Казаць, што дзяцінства ня ведае жалю. Мне, калі была малой, матылькі здаваліся лятучымі кветкамі — і я адрывала ім крыльцы, як пялёсткі.

І тут ён сказаў:

— Ты і мне крылы адарвала!

Рэзка сказаў. Як воўк ікламі клацнуў. І нешта ўва мне — наскрозь! Ускалыхнуліся ўсё крыўды... На бацькоў, якія падкінулі мяне ў гэты сьвет, не спытаўшы, ці хачу я ў ім быць — і не змаглі, ня сталі мяне ў гэтым сьвеце абараніць… Ускалыхнулася, белая ад болю, крыўда на Цмока, а з ёй — крыўды на ўсіх цмокаў, цмочкаў, цмоцікаў… І я ўсё, як сабе самой, расказала таму чалавеку, які некалі мяне паклікаў — не насіць жа ў сабе да скону. Распавяла, як мяне падпільноўвалі, падміналі, рабілі на мне сваё, сьцягвалі ў яміну і завальвалі камянямі, каб ня выбралася. Каб усе костачкі мае раструшчыліся, каб і сьледу не засталося. А ён паслухаў і спытаў: «Дзеля чаго ты гэта расказала?.. Я тут пры чым?..»

І адсунуўся ад мяне.

Яму стала гідка.

Я адкрылася яму, як сабе самой, а яму стала гідка.

Хіба ня ён некалі паклікаў мяне?..

Амаль дваццаць гадоў!.. Шэсьці, мітынгі, пікеты… Ні сям’і, ні дзяцей, ні хаты… Я кватэру мела, ад бацькоў засталася, дык там то штаб, то друкарня, то сходка за сходкай — і мяне выселілі, на вуліцу выкінулі. Ва ўлады пытацца бяз толку, бо яна і выкінула, таму спыталася ў тых, хто на змаганьне з ёй клікаў: «Дзе мне жыць?» — а ў адказ пачула: «Кожны нечым ахвяруе». Жыву ў нанятай сьлепавушцы за вакзалам…

Ды што там з кватэры — мяне з жыцьця выкінулі! Жыцьцё выкінулі з мяне — хто мне яго верне?.. Ты? Які ўсё адклаў на потым?.. Сям’ю на потым, дзяцей на потым… На потым — само жыцьцё! А што цяпер? Калі цяпер у нас не жыцьцё, дык што тады ў нас цяпер?!.

Ён ускочыў, вочы зьбялелыя, як мае крыўды:

— А мне хто і што верне?!. Толькі ў цябе жыцьцё, у мяне няма?.. А магло быць! Калі б ты не замінала! Ня лезла ў нашыя адносіны з Настай! З тымі людзьмі, з якімі яна зводзіла! «Яны ж з улады, як ты можаш з імі знацца? Яны бяз Бога, яны забойцы!..» А хто — з Богам? Хто — не забойца?! Ведаеш, колькі ты сёньня мурашоў натрушчыла? Думаеш, мурашынага бога няма?.. — Ён раптам супакоіўся, сеў. — Каб ня быць раструшчаным, трэба трушчыць. — І хрумстнуў костачкамі пальцаў, ён страшна хрумсьцеў костачкамі пальцаў.

Я падумала: некалі ён і мяне заб’е. Схопіць за ногі — і галавой аб слуп. Ці раструшчыць, кульнуўшы на мяне валун.

Але я памылілася: ён мяне атруціў. Ён надыхаў вакол мяне атруты.

Я сама набрала ванну, узяла скальпель… і раптам мне стала так сябе шкада, такі жаль сьціснуў сэрца, што яно ледзь не спынілася, але гэта ён пранік у мяне, ва ўсе мае костачкі і жылкі — і атруціў. Таму і звар’яцеў, калі ўбачыў, што я вяду рэпатаж з каралеўскага вясельля.

Звар’яцеў і паклікаў:

«Вера?

Вера!

Вера…»

Я не адгукнулася… Якая Вера?

Я не адгукнулася… Скуль мне ведаць, хто ўва мне я, а хто не я?.. І хто я ў іншых?..

Я не адгукнулася, бо скальпель, упаўшы, параніў калена, а жаль, што сьціснуў сэрца, стаў болем.

Я выпіла валакардзіну. Зьдзівілася з самой сябе: навошта піць валакардзін, калі зьбіраешся ўзразаць вены?.. Дабрала ў ванну цёплай вады, зноў узяла скальпель…

Двойчы ў гэтым жыцьці я памірала і ўваскрасала. Трэцім разам…

— Вера! У цябе званок не працуе, Вера?

Голас, які паклікаў мяне з-за маіх дзьвярэй, быў маім. Я падыйшла да яго і зірнула ў дзьвярное вочка.

За дзьвярыма стаяла я. Перад імі — я, і за імі — я. Толькі апранутая ня так, як звычайна.

Можна было б звар’яцець, калі б я ня ведала, што там, за дзьвярыма, Вера, але ня я. Шведская журналістка.

Я не любіла журналістак. Ні шведскіх, ні нямецкіх — ніякіх. Яны ўсе палілі, усе пілі каву і ўсе задавалі аднолькавыя пытаньні. Я адказвала, мне балела, а ім, я адчувала, не баліць. Адстаўляючы мезенец, яны падымалі кубачакі і пілі каву, пілі каву… Адна спачатку адстаўляла мезенец, пасьля падымала кубачак, а другая падымала кубачак, пасьля адстаўляла мезенец… Лак на пазногці мезенца найчасьцей бываў абадраны.

З Верай я пазнаёмілася ў Менску, у купалаўскім скверыку каля фантану. Яна насустрач ішла — і я аслупянела: ці не сама сабе іду насустрач?.. Толькі апранутая ня так, як звычайна.

Вось і ўся паміж намі розьніца… Паміж намі ўсімі…

Разгубленыя, мы прайшлі міма саміх сябе, але яна спынілася і паклікала мяне:

— Вера?..

На сьвеце ёсьць толькі той, хто цябе пакліча.

Яна ўжо прайшла за фантан, і мы глядзелі адна на адну скрозь вясёлку, што зьзяла ў сонечных пырсках. І відаць было, што вясёлка — падман.

Зіхоткая пустата.

Космас.

Падай мне голас праз Сусьвет пусты! Галоднаму гукніся з нематы, Няхай на мне жабрацкая кароста — Не падавай мне міласьціну, проста Спытайся, хто я, і скажы, хто ты.

Яна сама паклікала мяне, дык што ж…

Лёс…

Калі можна на потым адкласьці жыцьцё, дык чаму нельга адкласьці на потым сьмерць?..

Я адчыніла.

— Ты чаму голая? — спытала Вера, пераступіўшы парог і раскінуўшы рукі для абдымкаў. У адной руцэ яна трымала сумку, у другой — пляшку. Феміністкі кветак не прыносяць.

— У ванну сабралася… Ня ведала, што ты ў Менску.

— Толькі што прыехала. Можна распрануся, як ты?..

Яна была феміністкай з лесьбійскім ухілам.

— Распранайся.

Голая Вера зусім такая, як я. Я ў люстэрку. Толькі радзімак на левым плячы на адну болей.

За ноч адну і тысячы начэй, Заплеценых абдымкамі ў абдымак, Ня злашчыць губ, не сцалаваць з плячэй, Рассыпаных сузор’ем Рыб, радзімак. А неба, дзе плыве сузор’е Рыб Ушыркі рассыпаецца і ўглыб Пустотамі міжгалактычных дымак, Хоць нанава нябёсы прасып, Сузор’і ўсе — абдымкамі ў абдымак.

— А Наста дзе?.. Я амаль нелегальна, праз Маскву, у мяне віза толькі расейская. Дык каб Наста, калі што, прыкрыла.

Па што гэта яна да нас бяз візы кінулася?..

— Нікуды не падзелася твая Наста. Прыкрые.

Наста вялікая прыкрывальшчыца.

Я пазнаёміла іх, бо Вера захацела ўзяць інтэрв’ю у каго-небудзь з улады…

Людзей цікавяць ня людзі, а нелюдзі.

Яны сыйшліся, зблізіліся.

Дзіўныя задумы твае, Госпадзі.

— А што тут такога? — зьдзівілася Вера, калі я спытала, як яна магла зблізіцца з чалавекам, які прыслужвае ўладзе. — Што яна робіць кепскага? Кар’еру?.. Дык усе і паўсюль яе рабілі. Пры манархіі, дыктатуры, дэмакратыі. У нас, у вас. Ня трэба пра ўсіх сваіх горш чым пра ўсіх астатніх думаць. Свае — найлепшыя, якімі б яны ні былі. Гэта найпершая ўмова для стварэньня чаго заўгодна чалавечага, пачынаючы з сям’і... Дарэчы, ты мяне з мужам дасюль не пазнаёміла.