Вяртаньне Веры

— Няма ў мяне мужа.

— Няма дык няма. У мяне таксама няма, хоць і ёсьць.

— Як гэта?..

— А то ты ня ведаеш, як…

Праўда што.

Мы сядзелі ў Менску непадалёку ад купалаўскага тэатру ў кавярні пад парасонамі, на ходніку вуліцы, па якой Наста якраз праязджала, спынілася каля нас, хоць там знак вісеў, што спыняцца нельга, але гэта некаму нельга, а не ёй, яна апусьціла шкло і, не выходзячы з машыны, замовіла каву. Пасьля ўсё ж выйшла, села да нас за столік, падняла, адстаўляючы мезенец, кубачак — і пазногці на ўсіх яе пальцах, у тым ліку на адстаўленым мезенцы, былі бездакорна адлакаваныя.

— Пра што шчабечам? Пра дыктатуру?

Шведская журналістка глядзела на служку беларускай дыктатуры, як зачараваная.

Каханьне пераступае цераз усё. Таму я цераз яго пераступіла.

— Пра мужыкоў. Вера кажа, што ў яе мужыка няма.

— У яе ёсьць, — не згадзілася Наста. — Гэта ў мяне няма, яна адбіла.

— Магу вярнуць.

— Ды што ўжо цяпер... Карыстайся.

Мы гатовыя былі плёхнуць адна ў адну кавай, у мяне ўжо рука пацягнулася… Вера гэта адчула, узяла маю руку ў сваю, прыціснула да стала.

— Я пераказвала ёй тое, што ўчора ад цябе пачула. Што трэба верыць у сваіх. Калі нават свае апошнія, трэба на ўвесь сьвет крычаць, што найпершыя.

Наста паставіла кубачак.

— Мы найпершыя і ёсьць. Мы перанесьлі вайну, вытрымалі Чарнобыль… І цяпер ратуем чалавецтва.

Я ўспомніла жарабя, якое зратавала ад пажару. Каб потым зьнішчыць.

— Ад чаго мы яго ратуем?.. Ад дыктатуры? Сьніду? Тэрарызму?

— Ад пагібелі, якая зусім не ў дыктатуры. І ня ў сьнідзе, не ў тэрарызьме, а ў грамадстве спажываньня, якім і ёсьць сёньня ўвесь Захад. Грамадству спажываньня цалкам адпавядае філасофія хрысьціянства, таму трэба мяняць і грамадства, і веру.

Вера ня ўцяміла:

— Якую веру?

— Хрысьціянскую, на якой грамадства спажываньня і ўзгадавалася. Свой духоўны пік чалавецтва прайшло напярэдадні хрысьціянства, пасьля пачаўся заняпад, што адчулі на Усходзе, дзе стварылі новую сусьветную рэлігію, але і яна не вырашае праблему, бо не зразумета галоўнае: сёньня, каб ісьці наперад, трэба бегчы назад. А нам ня трэба назад, мы і так там. У тым сэнсе, што, хоць у нас ёсьць храмы, але мы ў сутнасьці сваёй ніякія не хрысьціяне, а, як старажытныя грэкі з рымлянамі, паганцы, і грамадства спажываньня ў нас не сфармавалася. Цывілізацыя перагнала нас, як на стадыёне, на круг, але з трыбун здаецца, што мы не апошнія, а першыя, і самае цікавае, што так яно і ёсьць. Стаўшы аўтсайдэрамі, мы сталі лідэрамі. І ня трэба лезьці да нас з правамі чалавека, з усёй бліскучай лухтой, прыдуманай грамадствам спажываньня дзеля апраўданьня свайго існаваньня. Бо гэта — як вешаць на нашу паганскую елку не цукеркі, а фанцікі. Ня нам трэба рухацца да Еўропы, а Еўропе да нас, да той чалавечай сутнасьці, да тых нязьменнасьцяў, якія мы захавалі. Калі, канешне, Еўропа ня хоча, каб яе крывяносныя сасуды пазабівала халестырынам, а хоча, каб у ёй білася жывое сэрца і дух жывы лунаў.

Вера так заслухалася, што адпусьціла маю руку, у мяне зьявілася магчымасьць плёхнуць кавай, але яна была дапітая, а пакуль афіцыянт падносіў новую, Наста паднялася, села ў машыну, угледзелася ў нас абедзьвюх: «Цікава ўсё ж, для чаго вы гэтак падобныя? Для нечага ж падобныя?.. « — і яе кіроўца з гэбісцкай мордай рвануў з месца.

— Яна і ў нас зрабіла б кар’еру, — улюбёна сказала ўсьлед ёй Вера, якая стаяла зараз голая перада мной і спрабавала цалавацца.

Я падумала: чаму не?.. Калі цёплая вада ўжо набраная ў ванну.

Астыне — можна дабраць.

Сьмерць адкладзеная… Жыцьцё адкладзенае яшчэ раней… Я ўжо чакаць не чакала, што нешта ў гэтым адкладзеным жыцьці можа стацца са мной упершыню…

— …дык ён ката за лапы і аб вушак галавой, — нацалаваўшыся, расказвала пра свайго мужа, які нібыта ёсьць і якога нібыта няма, Вера.

— Калі?.. У дзяцінстве?..

— У якім дзяцінстве, ты ня слухаеш зусім… Два дні таму. У нас у Мальма дзьве кватэры, у адной я з катом, у другой ён, я ўжо з ім і не жыву, а тут ён прыпёрся з турмы, дабівацца свайго пачаў, адразу каля дзьвярэй, каля ўваходу паваліў на падлогу, дык кот, як сабака, я сама не чакала, накінуўся на яго з нейкім рыкам нутраным, давай драпаць і грызьці, а ён яго за лапы — і галавой аб вушак! Мяне адкінуў, а ката біў, біў і біў, пакуль ад галавы нічога не засталося, усе сьцены ў крывянцы… А нібыта ж не мужык, ануча, з яго вяроўкі можна віць… Я ў той кватэры быць не магла, у Мальма не магла быць, у Швецыі, шведаў не магла бачыць… Зьбегла. На самалёце да Масквы — і цягніком сюды. Вы найлепшыя ў сьвеце, найлепшыя, — зноў пачала яна цалаваць мяне і плакаць. — Ты, Наста, вы ўсе, вы ўсе…

Так, мы ўсе найлепшыя. Асабліва адзін. Ён забіў ката — і ў Менску ня можа быць, у Беларусі быць ня можа, беларусаў ня можа бачыць. Зьбягае. Цягніком да Масквы — і самалётам у Швецыю. Дзе таксама забіваюць катоў.

— А за што твой муж сядзеў?

— Ні за што не сядзеў… З чаго ты ўзяла?..

— Ты ж сказала: з турмы прыпёрся.

— Ён юрыст, сьледчы… Асатанеў, пэўна, з турэмшчыкамі… — Вера паднялася з ложка, схадзіла ў ванну, адмылася ад сьлёз. Вярнулася: — Там вада твая астыла.

— Дабяру.

Вада не жыцьцё. Можна дабраць.

Хоць і жыцьцё дабраць можна. Калі тое, што зараз у мяне з Верай, лічыць даборам.

Яна кінулася побач са мной на ложак, прытулілася, гульлівая…

— А я да цябе з прапановай прыехала! З вясёлай прапановай, бо ты сумна, мне апошнім разам здалося, жывеш.

— Без цябе і Насты?

— Пры чым тут Наста?

— Ты і з ёй, як са мной?

— Во... Ужо й рэўнасьць… Цяжка з вамі, славянкі-лесьбіянкі.

— Якая рэўнасьць?.. Я не лесьбіянка. У мяне мужык ёсьць, хоць і няма. Проста цікава, як?

— Калі цікава, дык ня так.

— А як?

— Іначай.

— Як іначай?

— Як лесьбіянка дэмакратыі з лесьбіянкай дыктатуры.

Яны абедзьве жывуць ня сумна…

— А чаму ты…

Я ня ведала: ці пытацца?..

— Што чаму?..

— Чаму ты ўвогуле гэтым займаешся?

— Чым гэтым?

— Гэтым… з жанчынамі?

— Бо не люблю мужыкоў.

— У цябе ж муж ёсьць…

— Дык і што?.. Усё адно не люблю. З дзяцінства.

— І бацьку не любіла?

Спытаўшы, я адчула, як яна напружылася.

— Не любіла. Ён мяне не абараніў.

— Ад чаго?..

Вера павярнулася на сьпіну, кінула рукі ўздоўж цела, утаропілася ў столь…

— Ад таго, што са мной зрабілі…

Пра тое, што з ёй зрабілі, я магла б і не пытацца, бо ўжо ведала, што зрабілі з ёй тое самае, што і са мной, але я спытала:

— А што з табой зрабілі?..

Яна памаўчала. Відаць, думала: ці расказваць? Такое расказваюць ці некаму зусім выпадковаму, ці найблізкаму. Хоць якраз найблізкім казаць такое ня варта, ім робіцца гідка. Такое распавядаюць толькі ці некаму зусім выпадковаму, ці толькі самім сабе.

Я не была выпадковай, я была пакліканай. Яна сама паклікала мяне праз вясёлкавыя пырскі фантану.

Праз пустату.

Праз космас.

Аднойчы, прачнуўшыся ў ночы, Ты ўспомніш, што ўмееш лятаць, І стане наіўныя вочы Халодная бездань смактаць. І зманлівай згадкай быцьця Цябе працяне аж да поту… Прачнешся — і станеш дзіця Вучыць не хадзе, а палёту.

Я не была блізкай, мы сустрэліся ў космасе імгненьне назад. Зрэшты, усе сустракаюцца ў космасе імгненьне назад, таму блізкіх не бывае ўвогуле.