Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке)

Я прыйшоў да пана Рамана ад вас, але мяне нiхто не слухае.

Ганна азiрнулася. Хлопец стаяў каля лесвiцы, блазан на прыступках. Абодва ўважлiва слухалi.

– Do you speak English?

– А little.*

* - Вы размаўляеце па-ангельску?

– Крыху.

Ганна ўздыхнула з палёгкаю.

– Нам трэба iх пераканаць, - працягвала яна па-ангельску.

– Малайчына, - сказаў Кiн.
– Як скажаце, панi.

– Развяжы яго, - загадала Ганна хлопцу.

– Зараз, панi, - сказаў ён нясмела.
– Але... Пан...

– Пан зробiць усё, што я захачу.

Хлопец аглянуўся на блазна. Той спусцiўся ў падвал, сеў за стол.

– Рабi, - хмура сказаў ён, - пан выканае ўсё, што яна скажа.

– Дзе ваш каханы?
– спытаўся Кiн па-ангельску.

– Не смейцеся. Я сумленная дзяўчына. Ён з князем. Яны абмяркоўваюць пытаннi абароны.

Кiн падняўся, размiнаючы здранцвелыя пальцы.

– Я пайшоў. Мне трэба быць з iм. А вам лепш вярнуцца.

– Не, я застануся. Раман прасiў мяне застацца. Я магу дапамагчы вам, калi вы вернецеся.

– На выпадак небяспекi вы ведаеце, што рабiць?

– Зразумела, - сказала Ганна па-расейску.
– Iдзi да Рамана, беражы яго.
– Яна павярнулася да хлопца.
– Правядзi майго слугу да выхаду. Каб яго не трымалi стражнiкi.

Хлопец зiрнуў на блазна. Той кiўнуў. Хлопец пайшоў следам за Кiнам. Блазан сказаў:

– Thy will releaseth him from the fetters.*

* Твая воля выпусцiла яго з аковаў (старажытнаангл.).

Ганна збянтэжылася:

– Ты разумееш гэтую мову?

– Я бываў у розных краях, князёўна, - сказаў блазан.
– З маiм панам. Мы, рабы, утойваем свае веды...

"Не можа быць, - падумала Ганна, - ён не мог усё зразумець. Сем жа стагоддзяў прайшло, мова так змянiлася".

25

– Тут вы дабываеце золата?
– спыталася Ганна. У печы зус патухла, толькi пад попелам тлелi чырвоныя вугалькi.

– Мой пан робiць гэта, каб дагадзiць богу, - сказаў блазан.

– Веру, веру, - сказала Ганна.
– А цi праўда, што ён вынайшаў кнiгадрукаванне?

– Не ведаю такога слова, панi, - прамовiў блазан. Ён падышоў да вуголля i выставiў свае вялiкiя рукi.

– Ты дапамагаеш пану?

– Калi ён дазваляе мне. А навошта табе i твайму чалавеку мой пан? спытаўся карлiк.

– Я не зразумела цябе.

– Вы размаўляеце на мове, якая падобная на мову саксаў. Твой чалавек пабег па майго пана.

– Ты баiшся за яго?

– Я баюся страху майго пана. I яго кахання да цябе. Ён забываецца пра другiх. Гэта прывядзе да смерцi.

– Чыёй смерцi?

– Сёння смерць чакае ўсiх. Калi хапаешся за адно, забываеш пра галоўнае.

– Што ж галоўнае?
– Ганна хацела дадаць раб цi дурань, але зразумела, што не хоча больш гэтай гульнi.

– Галоўнае?
– Блазан павярнуўся да яе, адзiнае яго вока было страшэнна сумнае.
– Ты чужая. Ты не можаш зразумець.

– Я паспрабую.

– Зараз божыя дваране пойдуць на прыступ. I нiкому лiтасцi не будзе. Але калi я здагадаўся правiльна, то баярын Раман хадзiў, каб дамовiцца з божымi дваранамi так, галоўнае прападзе.

– Але ж застаецца навука, яе вялiкае адкрыццё.

– Ты, князёўна, з багатых. Ты нiколi не галадала. Цябе нiколi не бiлi, не палiлi, з цябе не здзекавалiся... табе нiчога не пагражае. Цябе нiхто не кране - нi тут, нi ў турме. А вось усе гэтыя людзi, тыя, што спяць цi не спяць, хвалююцца, п'юць, ядуць, плачуць на вулiцах, - iх паб'юць. I ўсё гэта не мае значэння для майго пана. I для цябе - iх мука да вас не даляцiць.

Карлiк, асветлены чырвоным святлом вугалёў, быў страшны. Вось такiя былi першыя прапаведнiкi сярэдневяковай справядлiвасцi, такiя iшлi на кастры. Людзi, якiя зразумелi, што кожны варты жыцця, i былi бяссiльныя.

– Ты памыляешся, блазан.

– Не, не памыляюся. Нават цяпер у тваiх добрых вачах i ў тваiх добрых словах няма праўды. Ты не ведаеш, цi ёсць у мяне iмя, слава i гонар. Блазан, дурань...

– Як цябе завуць?

– Акiплеша - гэта таксама мянушка. Я не памятаю свайго iмя. Але я не раб! Я зраблю тое, чаго не хоча рабiць Раман.

– Што ты можаш зрабiць?

– Я выйду падземным ходам, я знайду ў лесе лiцвiнаў, я скажу iм, каб спяшалiся.

– Ты не паспееш, Акiплеша, - сказала Ганна.

– Тады я разбуру ўсё гэта... усё!

– Але гэта жыццё твайго пана, справа яго жыцця.

– Ён заваражыў цябе, князёўна! Каму трэба яго справа, мая справа, твая справа, калi сыдуць крывёю хлопцы i немаўляты, жонкi i мужы - усе дзецi Хрыстовы? Аднак я не магу разбураць...

Блазан ускараскаўся на крэсла, сеў, звесiўшы ногi, апусцiў галаву на рукi, нiбы заснуў. Ганна маўчала, глядзела на шырокую гарбатую блазнаву спiну. Не паднiмаючы галавы, глуха ён спытаўся:

– Хто ты, князёўна? Ты не тая, за каго выдаеш сябе.

– Хiба гэта так важна, Акiплеша?

– Хутка развiднее. Я ведаю людзей. Дурнi назiральныя. Мой пан нам здрадзiць, i я не магу спынiць гэтага.

– Скажы, Акiплеша, твой пан напраўду такi вялiкi чарадзей? Большы за царкоўных каралёў i зямных князёў.

– Слава ў яго будзе вялiкая, - сказаў блазан.
– I каралi прыйдуць да яго на паклон. Iнакш я не звязаў бы з iм свайго жыцця.

– А што ты мог зрабiць?

– Я мог уцячы. Я мог пайсцi да другога гаспадара.

– Ты так на самай справе думаў?

– I не раз. Але каму патрэбен кульгавы вырадак? Каму я дакажу, што ў мяне такое самае сэрца, такая самая галава, як i ў знакамiтага?

– Раман гэта ведае?

– Раман гэта ведае. Бог надзялiў яго розумам.

– А цябе?

– Раман ведае мне цану.

– I ўсё?

– А што яшчэ? Што яшчэ патрэбна рабу i вырадку?

– Ты ненавiдзiш яго? Ты... ты не раўнуеш мяне да яго?

Блазан адкiнуўся ад стала, зарагатаў, скрывiўшы грымасай i без таго знявечаны твар.

– Цябе? Да яго? У мяне адно вока, гэтага хапае, каб зразумець, што князёўна Магда спакойна спiць у цераме. Ты нават не магла абуць яе боцiкаў, ты не вельмi асцярожная. I голас цябе выдае. I мова. Але не бойся. Раман не здагадаецца. Ён бачыць толькi сваё каханне, ён сам iм любуецца. Ты птушка ў небе, слодыч невыказная - таму ты i патрэбна яму. Мала яму ўлады на зямлi, ён хоча i птахаў нябесных прыручыць... Ён прыме цябе за Магду, таму што хочацца яму прыняць цябе за Магду, цётачка! Ён разумны, а ў прываротнае зелле верыць!