Бастан кешкен, кµз кµрген

Трт ай бойы тркініде отыранда, сені осылуыа уелі Алла,

екінші басты себеп болан мен едім. Мына сбиді де дниеге келуіне

аыл-кеес берген менмін. азір маан еріп йіе бармаса, ит

сиятанып, зі-а айтып барасы. Мені ертіп кел деп, бл жолы

ешкім жмсап отыран жо. Одан да мен ертіп барайын. бйірсіз

болмайсы!»-деймін. Кнбейді безірейіп алан, дем берушісі асында

йтытып рлеп отыр.

«зі-а барасы.Таы бір жанжал шыып, кпті ортасына тсесі.

Сол жолы мен де барамын.Біра сені жатап бір ауыз сз айтпаймын,

тек ажырасуды остаймын!»-дедім де шыып кеттім. Арада уаыт тіп

жатты. Дл солай болды. Бала есейіп алан, жреді. Бір кні кн

батан кез. Мен болсам осы елді мекенге келген кезім. Машинамен

ініміз шаырып келіп тр.Не екенін срасам, бара кресі дейді. Бл

йдегі шешемізді дниеден айтанына біраз уаыт болан - ды

.Келсем, й толан адамдар. Крші жаындарыны ірі бастылары, ел

аасы саналатындар тгел дерлік. Кшетін сиятанып, байлаулы

киізбен оралан тедер де бар. «алааныды ал, олынды

апаймын!»- деп ояды ініміз. Осындай опыр-топыр болан йден

шай да ішілді. Бір мал сойан екен, ет те желінді.Айтылатын сздер

менен брын айтылып болан сияты.Сз реті маан да келгенде:

«Айтпап па едім, келін? Сені заты йел. йел деген ерімен сз

жарыстырып, арсыласпауы керек. Баласызбын деп едідер, балалы

да болдыдар. Брі де жетеді: аш жалааш емес едідер. Аыры

тіліні ащылыы кешірімсіздігі, аты жо, жні жо ызанша

мінезінен жанжал шаыруы осыан сотырып отыр. азаым бекер

20

айтпаан «зі білме, білгенні тілін алма!арысты е жаманы сол

болады». Сол арыса шырап отырсы. Енді мныды ой.»

осылыдар деп айтпаймын, брын араларыда арауыл іспеттес

кемпір бар еді. Енді ол жо. Бетінен айтпай,тіліді безеуіді де

оймады.Басыны

аманында

осыны

дрыс»,-дедім.

Жиналандарды ішінен лкені келешегін туір болуа болжап,

алдарынан жарыласын деп батасын берісті. Жиналан жрт тра

бастаанда,мен:-отырыдар! айда барасыдар?! Кні ерте брі де

сот алдына барасыдар. Сендер осы ажырасуды кгерлерісідер.

азір сіздер йден шыысымен, мына келін таы бір штаулы бізін

адайды. Оны ктерер інілеріні сиыын білесідер.Анау ос

баладай жмыры сарт ете алса, лмесе де лімші болады. Одан

да машина табыдар. Алатын млкін машинаа салып, жола

шыарындар.Сонда тынышисыдар»- деп едім. Жн екен деп

отырысты шыарып салысты жаын крші-аайындар. Сол кеткеннен

мол кетті.Бала келінде кетті. Кп замай ініміз йленді.Одан бала -

шаалы. лы яа, ызы ияа дегендей болып жатыр. Брыны

жанжал біткен. азір жас басан, денсаулыы брыныдай емес, кеми

бастаан. Дегенмен, уат бар, трмыс жасы . “Жыланды ш кессе

де, кесірткелік лі бар”- депті ой, жаман емес. Берекесіз йелдерден

уаытысында ажырасып, берекелісімен трады. Дегенмен, тсек

жаырту деген де жасы былыс емес. Сондытан некелесу

мселесіне келгенде, те ыптылы керек екенін мытпаыз.

Бірлікті негізі ділдікте

“Ынтымасыз- ел

тозар, ктімсіз-жер

тозар.”

(аза маалы)

Тіл болан со бріміз де сйлейміз. рине, сіздерді

сздерііз менен демі, йткені сйлей білу деген- мірді білу, тсіну,

орыту.

Дегенмен, мен де з атарыма араанда, біршама мірді крдім

ой деймін. Сол крген мірімні тщысынан ащысы лде айда

басым жатандай болып зіме байалады. Тщысын енді кремін бе

деген мітім бар. Таршылы мір деген адамды сара да, атал да,

жаман да етеді екен. Осы кні кім жаман десе, кісіге бере білмеген,

кісіден ала білмеген дейді екіні бірі. Бл да, бір жаыннан дрыс

сияты. Ендеше, сол жаманыыз-мен.Сол жаман айдан басталды

екен деп таы ойланамын.Халы айтады:”Арбаны алдыы дгелегі

айдан жрсе, арты дгелегі сонымен жреді.”,- дейді.

Мені байауымша, ол жаа арбаны, ктімі бар арбаны

дгелегі ой деймін. Арба ктімсіз болса, ескірсе, арты дгелегі

алдыыны ізімен жрмек тгіл, быт-шыт болып ирап та алады,

21

немесе ашып, бір олай, бір блай жолды шимайлайды. ажет затты

ктейік те!

Осы алдыы дгелек арты дгелекке араанда аумаы кіші

келеді. Ал, сол дгелектерді бір баыта беттеуші жетек-ау деймін,

бел аашы, бел темірі-ау деймін. Жетегі-басарушы, алдыы

дгелегі-ел аалары;арты днгелегі-жеткіншектер;ал бел аашы мен

бел темірі-мына отыран кпшілік, орта жастаылар ма деп ойыма

келеді. Жетек тозса, оны жаартады. Ал, “Ел аасыз, киім жаасыз

болмайды “ –дейді халы. Демек, біздер де аасыз емеспіз. Осындаы

аа болу дегенді мен тек жасы лкен аа бола береді екен деп таы

ойыма келмейді. Олай дейтінім: кп жасаан біле ме, кп крген біле

ме демей ме ? дгелекті шені босаса, тезге салып жатпайтын ба

еді. Соны тзеуші станы мен аа деп айтар едім. Осы кні біреулер

ел аасы деп олында азды-кпті амалы бар адамды да айтып

жр.Сонда, ызметте жо адам аа бола алмай ма? ызметімен аа

болып ана жрген адамды мен бес кндік аа дер едім.

Осы жошылы мірі жо болмайды, бар да болады;баршылы

мірі бар болмайды, жо та болады деген бір ым бар. Барды жо

болуы немесе соан жаын болуы аасыздытан, жаасыздытан

болады. руаытта-а есітемін, атамызды атын айтып матайды

немесе сескенеді. Кейбіреулер зіні не айтып транына мн бермей,

кекесін сз орына да олданып жр. Сонда оны андай

сескендірерлік ссты, немесе асиеті болан екен деп ойланасы.

Ойланатын ешнрсесі де жо сияты. Ол – бірлік, ділдік. Кші

– мірі о болсын десе, мінетін клігіді кт! "зіді зі сыйла, жат