Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)

– А як вы сустрэлiся?

– Я назначыла яму спатканне.

– Па тэлефоне?

– Не. Я яму нiколi не званiла. Мы, калi развiтвалiся, заўсёды дамаўлялiся аб наступнай сустрэчы.

– Дык дзе ж вы сустрэлiся ў панядзелак?

– Як звычайна, у нашай кавярне. Праўда, мы сустракалiся з iм i ў кавярне на рагу Сэн-Мартэн, i ў кавярне на Вялiкiх бульварах, але рэдка.

– Ён прыйшоў своечасова?

– Ён нiколi не спазняўся. У той дзень было холадна, а ў мяне крыху балела горла, i мы вырашылi пайсцi ў кiно.

– На бульвары Бон-Нувэль?

– Вы, я бачу, многае ведаеце.

– Калi вы развiталiся?

– Каля чатырох. За паўгадзiны да смерцi.

– Ён павiнен быў з кiм-небудзь сустрэцца?

– Ён мне нiчога не сказаў.

– Ён гаварыў з вамi пра людзей, з якiмi бачыўся?

Яна пакруцiла галавою i падышла да серванта.

– Можна, я прапаную вам шклянку? Праўда, у мяне толькi вермут. Даўно стаiць - я ж не п'ю.

Мэгрэ не змог адмовiць ёй. Вермут купляў, напэўна, яшчэ сяржант, такi быў на дне бутэлькi асадак.

– Калi я прачытала ў газеце, то адразу ледзь не пабегла да вас. Мой муж часта пра вас расказваў. Я i фатаграфiю вашу часта бачыла. Так што адразу пазнала вас.

– Цi думаў ён развесцiся, каб ажанiцца з вамi?

– Ён дужа баяўся жонкi.

– А дачкi?

– Яе ён вельмi любiў. Дзеля яе ён што хочаце зрабiў бы. Але мне здаецца, яна ў чымсьцi расчаравала яго...

– Чаму вы так думаеце?

– Проста мне так здавалася. Ён часта быў сумны пасля сустрэч з ёю.

Але i сама яна была не надта вясёлая: гаварыла нейкiм вялым, манатонным голасам. Можа, яна прыходзiла да Турэ больш, каб прыбраць у пакоi?.. Ва ўсякiм разе, Мэгрэ нiяк не мог уявiць яе ў ложку з каханкам. Яна больш бачылася яму ў паўзмроку за столiкам кавярнi, у цiхай, лагоднай размове.

– Ён ашчаджаў грошы?

– Не надта. Як на разуменне простага чалавека, дык ён многае сабе дазваляў. Калi б я згадзiлася, ён бы мне багата чаго накупiў.

– А вы як-небудзь сустракалi яго выпадкова, калi ён сядзеў на лаўцы?

– На лаўцы?..
– збянтэжылася жанчына. Памаўчаўшы, яна згадала: - Адзiн раз, неяк уранку, калi iшла ў краму. Ён размаўляў з нейкiм хударлявым чалавекам, дзiвачлiвым.

– А чым ён вас здзiвiў?

– Ён быў падобны на клоўна, толькi без грыму. Праўда, я разгледзець яго не магла, але ўсё ж заўважыла: чаравiкi на iм былi стаптаныя i штаны абтрапаныя.

– Вы спыталiся потым у пана Луi, што гэта за чалавек?

– Канечне. Ён адказаў, што на лаўках якiх толькi тыпаў не сустрэнеш i што яму цiкава пагаманiць з незвычайнымi людзьмi.

– Вам хацелася прыйсцi на пахаванне?

– Я пабаялася. Праз дзень-два схаджу да яго на магiлу...

Развiтаўшыся з панi Машэр, Мэгрэ паехаў адразу дахаты, сказаўшы шафёру, каб той забраў яго праз гадзiну.

За абедам жонка прыглядалася да Мэгрэ пiльней як зазвычай.

– Што з табою?
– нарэшце спыталася яна.

– Нiчога...

– Не ведаю... Нешта ты на сябе не падобны...

– А на каго ж тады?

– На каго хочаш, толькi не на Мэгрэ.

Камiсар засмяяўся. I праўда, апошнiм часам ён столькi думаў пра гэтага нябогу Луi Турэ, што непрыкметна для сябе пачаў нават трымаць сябе так, як мог бы трымаць сябе нябожчык. Нават выраз твару, мiмiка ў яго змянiлiся.

– Змянi гарнiтур, - прапанавала жонка.

– Навошта? Усё роўна змокну.

I ўсё ж камiсар паслухаўся жонку...

Прыехаўшы ў камiсарыят, Мэгрэ зайшоў у аддзел нораваў.

– Ты ведаеш такую Марыету, цi Мары Жыбон?
– спытаўся ён у iнспектара. Не?.. Будзь ласкавы, правер па картатэцы.

– Маладая?

– Гадоў пяцьдзесят.

Iнспектар узяў скрыначку з пажаўцелымi i запыленымi карткамi. Доўга шукаць не прыйшлося.

– Нарадзiлася ў Сэн-Мало, у картатэцы ўжо адзiнаццаць гадоў. Тры арышты. Усе да вайны*. Два - за абкраданне клiента.

* Аповесць напiсана ў 1952 годзе.

– Сядзела?

– Адпусцiлi. За адсутнасцю доказаў.

– Што яшчэ?

– Чакайце. Пагляджу ў другой скрынi...

Iмя яе траплялася яшчэ на некалькiх картках, але ўсе яны былi даваенныя.

– Да вайны была масажысткаю ў салоне на вулiцы Марцiр. Жыла з нейкiм Наталi, асуджаным за забойства. Я згадваю гэтую справу. Iх было трое. Яны забiлi хлопца з iншай банды каля тытунёвай будкi на вулiцы Фантэн. Так i не ўдалося разабрацца, хто парнуў нажом. Вось i далi ўсiм траiм па дзесяць гадоў.

– Гэты Наталi цяпер на волi?

– Памёр.

Гэтыя факты нiчога не давалi Мэгрэ, адно пацвярджалi ягоныя здагадкi адносна мiнулага панi Жыбон.

– А чым яна цяпер займаецца?
– спытаўся камiсар.

– Не ведаю. Можа, памерла.

– Не, жывая яшчэ.

– Значыцца, завязала. Вярнулася, можа, на радзiму i прыкiнулася там самавiтай дамаю.

– Не, яна ўсё яшчэ ў Парыжы. I здае мэблiраваныя пакоi на вулiцы Ангулем. Неафiцыйна. I, заўважце, у доме амаль што адны дзеўкi.

Iнспектар зацiкавiўся.

– Аднак я не думаю, што яны прымаюць у гэтых нумарах.

– Мы б ведалi, - запэўнiў iнспектар.

– Паназiрайце, галубкi, за гэтым домам. Можа, суседзi што-небудзь падкажуць. Мае хлопцы могуць не пазнаць вашых добрых знаёмых.

– Зробiм усё як след.

Прыйшоўшы ў свой кабiнет, Мэгрэ не паспеў i сесцi, як увайшоў Люка.

– Што новага?

– Па тэлефоне яна не званiла нiкому. Але сёння ўранку да нас звярнулася адна старая, якая жыве са сваiм пляменнiкам на вулiцы Гэй-Люсака. Яна выходзiла з дому, а калi вярнулася, дык выявiла, што з буфета знiкла каўбаса, якая дзве гадзiны назад была яшчэ на месцы. Тады яна ўзяла стары рэвальвер мужа, з якiм той ваяваў яшчэ ў першую сусветную, i абшукала кватэру. I знайшла пад пляменнiкавым ложкам хлебныя крошкi i насоўку. Чужую, не пляменнiка!

– Чым гэты пляменнiк займаецца?

– Студэнт. Працуе рассыльным у кнiгарнi на бульвары Сэн-Мiшэль.

– Цiкава... Дык, значыцца, цётка выклiкала палiцыю?

– Яна патэлефанавала нам, i я адразу паслаў Леруа ў кнiгарню распытаць гэтага хлопца. Ён затросся, а потым дык нават заплакаў.

– Жарыс - ягоны сябра?

– Так. Жарыс папрасiў у яго прытулку.

– З якой прычыны?

– Ён нiбыта пасварыўся з бацькамi, а бацька ў яго такi жорсткi, што нават забiць можа.

– I колькi гэта ён пражыў пад ложкам?