Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)

– I яго вы не надта любiлi?

– Яго можна было толькi пашкадаваць.

– Што вы маеце на ўвазе?

– Ён нiчога не рабiў, каб палепшыць сваё становiшча.

– У чым палепшыць?

– Ва ўсiм.
– I тут яна загаварыла з iмпэтам: - Я вось дык толькi i думаю пра тое, каб палепшыць нашае так званае жыццё. Мне яно абрыдла. У мяне адна мэта - з'ехаць.

– Выйсцi замуж?

– Выйсцi не выйсцi, але з'ехаць.

– I вы гэта збiралiся зрабiць у блiжэйшым часе?

– На днях.

– А з бацькамi вы раiлiся?

– А навошта?

– Значыцца, вы з'ехалi б, не сказаўшы нi слова?

– А чаму не? Што б гэта ў iхнiм жыццi змянiла?

Мэгрэ было ўсё цiкавей слухаць дзяўчыну. Ён нават забыўся на сваю люльку, i яму прыйшлося запальваць яе два разы.

– Скажыце, а калi вы даведалiся, што бацька не працуе болей у Капланаў? спытаўся ён раптам.

Мэгрэ чакаў, што дзяўчына расхвалюецца, але тая, вiдаць, падрыхтавалася да падобных пытанняў. Iнакш растлумачыць яе поўны спакой нiяк было нельга.

– Гады тры назад. Не памятаю дакладна. У студзенi цi лютым.

Фiрму, згадаў Мэгрэ, закрылi ў кастрычнiку.

– А як вы даведалiся?

– Выпадкова. Неяк пад вечар я разносiла квiткi...

– Вы ўжо тады працавалi на вулiцы Рывалi?

– Я пайшла працаваць туды ў васемнаццаць. Дык вось, мне трэба было якраз у той самы дом, у двары якога была бацькава кантора. Было ўжо цёмна, а святло ў ёй не гарэла. Я спыталася ў кансьержкi, у чым прычына, i тая сказала, што фiрма Капланаў закрылася.

– I, вярнуўшыся дамоў, вы нiчога не сказалi мацi?

– Нiчога.

– Чаму?

– Не хацела яго выдаваць. Ён пазбягаў сцэн. А тут пачалiся б такiя разборы...

– Ён баяўся мацi?

– Хутчэй, хацеў, каб яна не чапала яго.

У голасе дзяўчыны чулася пагарда.

– А ў бацькi вы спыталiся, дзе ён цяпер робiць?

– Не.

– Дык вы высачылi яго?

– Высачыла. Назаўтра паехала ў Парыж раней за яго, сказала, што ў мяне тэрмiновая праца, а на вакзале дачакалася ягонага цягнiка. I пайшла ўслед за iм.

– Што ж ён рабiў у той дзень?

– Хадзiў па розных установах. Папалуднаваў булкаю. Потым спынiўся каля дошкi аб'яў. I я ўсё зразумела: ён шукаў працу.

– Але ж ён кожны месяц, як i раней, прыносiў у дом зарплату?

– I мяне гэта вельмi дзiвiла. Я ўсё чакала, калi ён нарэшце прыйдзе дамоў без грошай. А ён замест гэтага неяк нават аб'явiў мацi, што запатрабаваў у Каплана надбаўкi i той яе даў!

– Калi гэта было?

– Прыкладна праз паўгода. У жнiўнi.

– I вы вырашылi, што бацька знайшоў працу?

– Але мне ўсё-такi хацелася праверыць, i я зноў дзень сачыла за iм. А ён i не думаў iсцi нi на якую працу: гуляў па скверы, сядзеў на лаўцы. Я вырашыла, што ў яго выхадны. Праз тыдзень я зноў прасачыла за iм. Тады ён i заўважыў мяне - на Вялiкiх бульварах, калi сядзеў на лаўцы. Ён збляднеў, але, доўга не думаючы, сам падышоў да мяне.

– Ён зразумеў, што вы сачылi за iм?

– Не думаю. Напэўна, вырашыў, што гэта выпадковасць. Была спякота, i ён запрасiў мяне выпiць кавы з марожаным на тэрасе.

– Што ён вам сказаў?

– Што фiрмы Капланаў больш няма, што ён застаўся без працы, але не кажа нiчога мацi, каб не турбаваць яе, бо ўпэўнены, што хутка знойдзе новую працу.

– Ён тады ўжо быў у жоўтых чаравiках?

– Не, я ўбачыла iх на iм пазней, калi ён сказаў мне, што знайшоў працу. Ён дадаў тады яшчэ, што ўсё было цяжэй, чым ён думаў, але цяпер усё выдатна, ён займаецца страхаваннем i ў яго багата вольнага часу.

– А чаму ён не сказаў пра гэта мацi?

– Яна пагарджае людзьмi, якiя, каб зарабiць сабе на жыццё, ходзяць па кватэрах i нешта там прапануюць. Для яе гэта ўсё бадзягi, жабракi. Калi б ён сказаў ёй такое, яна б яго са свету зжыла. I ўсё праз сясцёр...

– Ваша мацi, гляджу, дужа да iх прыслухоўваецца.

– Яна нi ў чым не хоча здацца горшай за iх.

– А вы яму паверылi?

– Спачатку.

– А потым?

– А потым засумнявалася.

– Чаму?

– Надта ўжо добра ён зарабляў.

– Надта?

– Не ведаю, што для вас - "надта". Праз некалькi месяцаў ён сказаў мацi, што яму зноў павялiчылi зарплату, бо прызначылi памочнiкам дырэктара. Мацi пачала спрачацца: яна хацела, каб ён не пiсаўся больш у пашпарце кладаўшчыком - яна гэтага заўсёды саромелася. Яна адчувала прынiжанасць праз тое, што ейны муж - кладаўшчык! А ён адказаў, што не варта мiтусiцца з-за такой драбнiцы, былi б адно грошы.

– У гэты момант вы з бацькам, мабыць, пераглянулiся?

– Ён заўсёды, калi быў упэўнены, што мацi не бачыць, пераглядваўся са мною. З таго часу ён пачаў падкладваць мне ў сумку грошы. Уранку, калi-нiкалi.

– Каб заплацiць за вашае маўчанне?

– Не, чаму? Проста яму падабалася дапамагаць мне.

– Вы казалi, час ад часу ён запрашаў вас абедаць.

– Запрашаў. Шэптам прызначаў спатканне i частаваў у рэстарацыi сама дарагiмi стравамi. Ён мяне i ў кiно запрашаў.

– I ўвесь гэты час вы сустракалi яго ў Парыжы ў жоўтых чаравiках?

– Заўсёды. Я спыталася ў яго, дзе ён пераабуваецца, i ён сказаў, што здымае для сваiх спраў пакой у Парыжы.

– Ён вам даў адрас?

– Не адразу. Прайшло яшчэ багата часу.

– У вас ужо быў якi-небудзь сябра?

– Не.

– А калi вы пазнаёмiлiся з Альбэрам Жарысам?

Яна не запнулася, не пачырванела. Вiдаць, яна i да гэтага пытання падрыхтавалася.

– Месяцаў пяць назад.

– Вы яго, прабачце, кахаеце?

– Мы павiнны разам з'ехаць.

– Каб ажанiцца?

– Тады, калi можна будзе. Пакуль яму яшчэ толькi дзевятнаццаць i ён не можа ажанiцца без згоды бацькоў.

– А бацькi яе не даюць?

– I не дадуць.

– Чаму?

– Дык у яго ж яшчэ нiчога няма: нi працы нармальнай, нi адукацыi. Бацькi ж толькi пра гэта i думаюць. Як мая мацi.

– I куды ж вы збiраецеся ехаць?

– У Паўднёвую Амерыку. Я ўжо падала заяву на вiзу.

– У вас ёсць грошы?

– Трохi. Мацi пакiдае мне частку майго заробку.

– Калi вы першы раз папрасiлi грошай у бацькi?