Чужая бацькаўшчына

Нiжэйшаю, чужою здалася яна цяпер.

— Ваця! — паднiмаючыся з зямлi, паклiкаў ён. Яна збiлася з хады, прыпынiлася на мiг, як прыпынiцца чалавек, калi раптам стрэлiць пярун.

— Ваця! — гукнуў ён яшчэ раз, не верачы ўжо, што гэта яна.

Кабета спынiлася, неяк спiною адчуваючы, што клiчуць яе, i цяжка, у гэтай суконнай хустцы, абярнулася.

— Ах, божа, Iмполь! — сказала яна, расслабляючы пад падбародкам хустку.

Чырвань залiла ёй шчокi, i сполах, перамешаны з радасцю, затрапятаўся на твары.

— Куды ты выправiлася?

— У мястэчка, у аптэку iду, — губы ў яе перасохлi, на iх, як на звялым яблыку, сцягнулася скура. — Ладак злёг — другi ўжо месяц не ўстае з пасцелi. — Гэтыя сухiя, звялыя губы яе задрыжалi. Яна знайшла ў закарвашы хустачку з малiнавым беражком i выцерла вочы.

— А ты як? — спытаўся ён.

— А што я — старэю, — усмiхнулася яна пачырванелымi не то ад ветру, не то ад плачу вачмi, яшчэ болып пабрыдчэла.

Яму падумалася, што летась, каля аўсяных снапоў, яна была другою — харашэйшаю.

— Сам мо ажанiўся цi гэткiм дзiцем астаўся? — апусцiўшы галаву i краем вока цiкуючы на яго, спытала яна.

— Не, дзе там… Вось шашу брукую… Швэндаюся па свеце.

— Чаго ж так?

Яна падцяла сухiя, звялыя губы i павярнулася да яго спiною, мусiць, чуючы, што ён глядзiць услед. I яму зрабiлася шкода яе, i брала дзiва, што ён наравiў яе некалi.

Пасля гэтага ў яго памяцi стаялi яны дзве — дужая, маладая целам там, на аўсянiшчы, i другая — пабрыдчэлая, чужая, якую ён стрэў тут, на шашы.

Гэтакаю дваякаю яна помнiлася i цяпер, калi ён са старым Ладзiмерам, з якiм сышоўся, брукуючы шашу, наняўся да Алесi малацiць.

VI

Нанач выяснiлася неба. Халоднымi, ледзянымi iскрамi мiгцелi, пырскалi першыя зоркi. Замаразак сцягваў перакрыжаванымi iголкамi тонкага лядку плыткiя лужыны, падсушваў i каваў зямлю.

Лёгкаю была сцежка. На грывах рудаватай травы, на стрэхах з карычняватым мохам, на счарнелым, пазганяным да плота лiсцi шэрх сiвы мароз. Качанелi пруткiя дрэвы з натапыраным вострым галлём. Стаяў сiнi, працяты холадам вечар.

Корсакi першымi запалiлi лямпу, i тонкi, нашэрхлы на вокнах лёд знадворку, напроцi агню, пералiваўся залацiстай слюдою.

Выцягваючы шыю i зазiраючы ў хату паверх гэтай жоўтай блiшчастай намаразi, Бронiк Лiтавар прайшоў цвёрдым, як ток, надворкам i адчынiў дзверы ў цёмную прорву сяней.

— Ой, хтотака? — азвалася з цемнаты Хрысця.

— Не бойся, гэта я, — сказаў Лiтавар i, распасцёршы рукi, пачаў шукаць яе ў сляпой цемнаце. Жоўтаю палосаю толькi свяцiлася ў непрычыненых дзвярах тонкая шчылiна.

— Цьфу, каб на цябе, — перапалохаў, — загаварыла яна недзе саўсiм блiзка, i рукi яго злавiлi яе, цёплую, у лёгкай паркалёвай блузцы.

— Ой, не чапайся, — яна пачала разрываць яго сашчэмленыя рукi.

— Мякенькая, дальбог, як булка, — зарагатаў ён, знайшоўшы i сцiснуўшы яе за мяккiя купiнкi грудзей.

— Чад, каб ты выкацiўся! Пусцi! — закрычала яна, пхнуўшы плячмi Лiтавара на дзверы. Тыя грукнулi жалезнаю клямкаю аб прабой.

— Што гэта там робiцца? — спытаў з хаты, з-за дзвярэй, стары Корсак i адчынiў iх.

— Во, прычапiўся… — Хрысця схавалася далей у цемнату.

Корсак, жмурачыся, паўзiраўся на Лiтавара, адняў ад клямкi руку, каб пусцiць яго ў хату, i сказаў да Хрысцi:

— А ты чаго зачыняешся?

— Гэта ж дзверы самi, — сказала яна, несучы перад сабою ў хату вялiкi чыгун.

Лiтавар, у карычневай доўгай бурцы з башлыком на зялёнай сацiнавай падшэўцы, у валёнках з новымi блiшчастымi галёшамi, пайшоў на сярэдзiну хаты, заглянуў за плiту.

— Ты, мусiць, шукаеш Мiцю? — дагадаўся стары Корсак.

— Ага… Дзе ж та ён?

— Недзе, пэўна, да Алесi пайшоў. А ты гэта куды выправiўся?

— На начлег збiраюся, дзядзька. Можа, Мiця паехаў бы разам?

— Зноў на лезнявiцкае жыта? — Корсак задам адступiўся да лавы, узяўся за край абедзвюма рукамi i сеў. — Ой, глядзiце, хлопцы.

У Лезнявiчах, што былi вярсты за тры на ўсход сонца ад Верасава, яшчэ не скасавалi шнуры, вялiкi палетак жыта межаваў з верасаўскiмi дзялкамi, i на яго верасаўскiя дзецi пускалi ўкрадкам свае авечкi, а мужчыны вадзiлi на начлег коней.

Летась лезнявiцкi паплаўнiчы, якога агулам наймала вёска пiльнаваць поле, абязвечыў верасаўскага пастушка: секануў цераз галаву бiзуном i выбiў вока. Пасля гэтага верасаўцы асцерагалiся паплаўнiчага. Але ўвосень, калi на лезнявiцкiм полi паднiмалася рунь, яны зноў пачыналi пускаць на яе кароў i авечак.

— Вы думаеце, паплаўнiчы наскочыць? Цi ён галавы свае не шкадуе? — спытаў Лiтавар, няўзнак зiркаючы на Хрысцю — яна мыла ў чыгуне картоплi, яе закасаныя аж да локцяў рукi зачырванелiся ад халоднае вады.

— Што мне думаць — рабеце, як самыя знаеце, але каб потым патылiцу не чухалi, — угнуўшы галаву, сказаў Корсак.

Лiтавар падышоў да дзвярэй, паставiў на парог чорны, з блiшчастым галёшам валёнак i папрасiў Хрысцю:

— Падбяжы, Хрысцечка, клiкнi Мiцю.

— Ага, схадзi, — падняў галаву Корсак.

Хрысця выцерла рукi аб шары, зношаны фартух i, расшморгваючы яго ззаду, на паяснiцы, пайшла акрывацца.

Путаючыся ў доўгай бурцы, Лiтавар выйшаў з хаты. Пастаяў на надворку, слухаючы, цi не адчыняе дзверы Хрысця, але не дачакаўся. Папхнуў веснiкi i ўжо з вулiцы ўбачыў, як каля сцяны заварушылася нешта чорнае, i дагадаўся, што гэта яна.

— Хрысця, пачакай, пойдзем разам! — крыкнуў ён, памкнуўшыся зноў на надворак.

— I адна не заблуджуся, — азвалася яна, завярнуўшы ў другi канец надворка i гiнучы ў невiдушчай, як каламутная вада, цемнаце.

У Лiтавара заварушылася злосць, што Хрысця, мусiць, не помнячы сябе, бяжыць да Алесi, каб пакруцiцца перад маладым малацьбiтом, якога ён убачыў першы раз на вячорках у Корсакаў i аж знiякавеў тады — хлопец быў высокi, харошы з твару: бралi завiдкi, што перад такiм не ўстаiць нi адна дзеўка.