Чужая бацькаўшчына

Душачыся ад злосцi i зайздрасцi да гэтага новага хлопца, што ўзяўся невядома адкуль у Верасаве, Бронiк Лiтавар пасунуўся глухою вулiцай. Слепата адбiрала вочы. Жоўтаю пустатою свяцiлiся, гарэлi ў хатах вокны. У некага на надворку тупа бухалi ў зямлю — секлi дровы. Бразгалi дзверы, i нехта гаварыў у цемнаце.

На другой вулiцы, ужо недзе ў Мондрых, тонкiм маладым смехам засмяялася Хрысця.

Лiтавар, дайшоўшы да свае хаты, пастаяў каля вугла, слухаючы гэты тонкi смех, потым адчынiў цёплы парны хлеў, абмацаў на кастылi вобруць i вывеў каня. Узяўся рукою за грыву i лёг на яго жыватом, перакiдваючы ўжо на хаду нагу. Выехаў на дарогу, спынiўся каля нахiленага ад старасцi крыжа, каб прыждаць астатнiх начлежнiкаў.

За блiзкiм, вымытым паводкаю раўком у адну чарнату злiвалася вёска. Дрыжалi нiзкiя агнi ў хатах. Лiтавар узiраўся ў белую дарогу, што раставала ў цемнаце каля першых хатаў. Раптам там нехта моцна свiснуў, мусiць, заклаўшы ў рот пальцы. Заядлым брэхам зайшлася Алесiна сучачка.

— Гэ-эй-й! — крыкнуў туды Лiтавар, турзаючы за повад свайго неспакойнага, устрывожанага каня.

У чарнаце, каля першых будынкаў, заварушылася белая пляма — нехта ехаў на белым канi.

Было чуваць, як гупалi цяжкiмi падковамi па ўкамянелай зямлi капыты. Ехала чалавек пяць.

— Збiраецеся, як на заўтра, — сказаў Лiтавар, прыглядаючыся на начлежнiкаў: на белым канi ехаў нехта чужы — на галаве сядзела вялiкая, як варонiна гняздо, шапка.

«Хто ж гэта?» — падумаў Лiтавар, паварочваючы i падганяючы валёнкамi пад жывот свайго каня.

— Не цiкуй вельмi, бо не пазнаеш, — даганяючы Лiтавара, сказаў Мiця Корсак.

— Чаму? Няхай паглядзiць, — пракураным немаладым голасам азваўся чалавек у авечай шапцы. — Кажуць, купляць — не купiш, а памацаць можна.

— Гэта дзядзька Ладзiмер, што малоцiць у Алесi, — едучы поруч з Лiтаварам, сказаў Мiця.

— А я сабе думаю, у каго ж гэта, як не ў Алесi, ёсцека белы конь.

Пераехалi сухую, белаватую ў нiзкiм змроку шашу, за ёю ў белых слупках высланы дошкамi пераезд на вузкай калейцы. Тонкiм, як шкляны, гудам празвiнелi над галавою тэлефонныя правады. Перамешаная з цiшшу глухая ноч абняла начлежнiкаў. Вастраваты сiверны вецер чуўся ў полi, граў у вушах. Пахла ветранiнаю, гноем i едкiм потам ад коней. Па небе сунулiся нiзкiя, набрынялыя снегам хмары, сцiраючы, як мокрай анучай, перад сабою зоркi. На грудах, напроцi жаўтлявага каламутнага неба, чорным гарбом уставаў, падымаўся хвойнiк — яшчэ верасаўскi, — за iм ужо хавалася ў iмгле ночы лезнявiцкае поле.

Начлежнiкi ехалi цiха. Толькi фыркалi — знак, што будзе добрая дарога, — ды ўразнабой тупалi конi, часам дзе цюкнуўшы падковай аб камень. Збоку дарогi воўчым вокам блiшчала на хутары акно, прысадзiстымi копамi чарнелi гумно i хата.

Збоку белаватай, падсушанай марозам дарогi стаялi, як папы ў доўгiх расах, два ялаўцовыя кусты.

— Хлопцы, дальбуг, нехта стаiць! — не то смеючыся, не то з перапалоху паказаў рукою малады хлопец у скамечанай кепцы, што ехаў наперадзе.

— Не бойся, гэта ялавец, — азваўся нехта з начлежнiкаў.

— Здаецца, кустоў тут нiколi i не было, — паспакайнеўшы ўжо, загаварыў хлопец.

— Уночы ўсё iначай бачыш, — сказаў Алесiн малацьбiт.

Дарога разышлася вiламi: адзiн канец iх упiраўся ў хвойнiк, другi роўненька пашыўся полем.

Начлежнiкi звярнулi ў лес. Перагонамi па густых прысадзiстых хвойках хадзiў вецер, лес шумеў, як шумiць, падаючы з заставак, вада. Гэты мяккi шум лашчыў душу, але недзе за плечы краўся страх. Церлася, як хто скрыгатаў зубамi, лапа аб лапу. Лускала, нiбы ў пераспелым гаросе струкi, сухое галлё. У гушчары хвоек каламутнасцю асядаў, хаваўся, як што жывое, поцемак. Пахла зялёнаю маладою смалiною, ельнiкам, як на хаўтурах.

Конi насцярожылiся i застрыглi вушмi — яны ўжо, мусiць, чулi ваўкоў. Тут, недалёка за лезнявiцкiм жытам, у глыбокiх, пазарастаных старым ялаўцом равах, каля пясчаных выдмаў, дзе былi конскiя магiлкi, вялiся ваўкi.

Начлежнiкi спынiлiся на папярочнай дарозе, што iшла мiж верасаўскiм лесам i лезнявiцкiм полем, i пачалi саскокваць з коней.

— Ну, стой! Чаго баiшся? Тарапкi ўжо ў вачах стаяць? — злаваў нехта, прысядаючы каля пярэднiх канёвых ног, i, закруцiўшы пута, ляпаў каню па лапатцы, гнаў яго на рунь. Конь, махаючы галавою i паднiмаючы абедзве нагi разам, скакаў па рунi. Чуваць было, як правальвалася яшчэ не ўмёрзлая скарынка зямлi.

Трывожная, перамешаная з ветрам цiш ляжала над цёмным ад рунi полем. На маладым разгалiстым дубку з краю дарогi шапацела сухое, скручанае ў трубку лiсце — па iм, здавалася, як сек дробны дождж. Працiнаў холад. У жаўтаватых, разарваных хмарках за хвойнiкам задрыжала вялiкая чырванаватая зорка. Сышоўшыся ў купку, начлежнiкi маўчалi, узiралiся на коней, што, не датыкаючыся да рунi i спуджана задзiраючы галовы, задамi цiснулiся адзiн да аднаго.

— Недзе ж круцяцца тут, — сказаў Алесiн малацьбiт у авечай шапцы i, паўзiраўшыся ў шарую, нiзкую цемнату ночы, турзануў Мiцю за рукаво: — А вунь, вуньдзека яны!

— Дзе? Дзе? — задыхнулiся начлежнiкi, прыгнуўшыся i цiкуючы туды, куды паказваў Алесiн малацьбiт.

Збоку ад коней, перад грудком, варушылiся дзве калматыя плямы. Яны то злiвалiся з чарнатою рунi, то паказвалiся на белаватай каламутнасцi неба. I толькi калi выбеглi на самы грудок, было добра вiдаць, што гэта ваўкi. Iх было два — роўныя, адзiн пад аднаго. Яны беглi ўпоравень, трасучы вострымi спiнамi i порстка перабiраючы цыбатымi нагамi.

Конi, збiваючыся адзiн на аднаго, захраплi.

— Велькiя, ядры тваю палку, — густа дыхнуў Бронiк Лiтавар.

— Коньскiя, пэўна, — азваўся нехта, разгiнаючыся. Абышоўшы коней, ваўкi спынiлiся на мiг, востра блiснулi жоўтымi пякучымi вачмi i завярнулi з рунi на дарогу, што церлася каля хвойнiку. I гэтак трушком, падтрасаючы худыя азадкi, адзiн блiзка каля аднаго, як спрэжаныя, пасунулiся дарогаю, злiваючыся з хвойнiкам.

— Садзецеся, хлопцы, чаго стаяцьмем, — вясёла сказаў Алесiн малацьбiт, разагнуўшыся i падышоўшы да прысадзiстых хвоек. — Чаго ўжо цiкаваць? У iх свая дарога.

Начлежнiкi прымошчвалiся каля старога Ладзiмера, звонячы цуглямi i ломячы плячыма нiзкiя, што пазвiсалi i шоргалiся па зямлi, хваёвыя лапы. Стаяў толькi адзiн Мiця Корсак.

Белаватая ноч цiснулася да зямлi. Па хвойнiку перагонамi хадзiў вецер: шум быў мяккi, ад яго хiлiла на сон. З сiверу паўзлi, сунулiся жаўтлявыя хмары — паказвала, што пойдзе снег. Шапацела лiсце на дубку, i выдавала, што па iм сячэ дробны дождж.

— Хочаце, хлопцы, я раскажу вам пра адважнага чалавека, — затрашчаў лапкамi, сунучыся далей пад хвойку, Алесiн малацьбiт.