Ки?и биирдэ олорор

Валерий кыбыыга ыкса кэлэн, оуун быатын муоугар эрийэн баайаат, оус самыытыттан кр рдгэр ойон таыста, онтон соторутааыта скэммит окко ыстанан кэбистэ. Итиэннэ ол оту дьл хаан иирдьэ киирэн, кыракый дьлнэн таырдьаны одуулаан, бэстилиэтин угун бобо тутан кирийэн олордо.

р-тр буолбата: с аттаах кии кинини суоллаан клгэ киирдилэр. Саынньаын ылан сахсыйбахтаатылар. Суолун крдн эргичийдилэр. Биирдэстэрэ ойбону буккуйда. Онтон н тугу эрэ кэпсэтэн, ойбон тула турбахтаат, балаан диэки барар суолу ткйн кр-кр, бэттэх хаамтылар. Бука, слэригэр ойбон алларан тахсыбыт дьиэлээх кии суолун буллулар быыылаах. Аыйахта хардыылаан иэн, били ойбону буккуйбут кии дьонугар тугу эрэ эттэ, бэтэрээи суолу уонна, тннн, айан суолуттан ойбоо туораабыт ыллыгы ыйа-ыйа, тлктээх илиитэ крэнээтэ. Балааа кэлэн киирдилэр. Сотору биир намыах ууохтаах, бэргээтин кэтээр ньыппаччы ууруммут кии тахсыста: крэ паарынан тыына-тыына, сонун бобо тутан туран, тугу эрэ саарар. Кыыллар ол киини кырааа хаамтаран кр-кр ткнстлэр.

Ол турдахтарына аара хаалбыт дьонноро кэллилэр быыылаах. Биир кии сыаралаах аты муоалаан ойоолообут. Иккиэ ыыырдаах атыгар икки сыбыдах аты холбоммут. Валерий бэйэтин сыаратын биллэ.

Ампаар кэнниттэн улахан тааас сыаратын аалан биир аты онно клйдлэр уонна, от тэлгэтэн баран, били кини сыаратыттан икки киини ктн онно крдлэр. “Мин…” – дии санаата Валерий. Кыыллар эмиэ чмхтн тугу эрэ сээргэстилэр. Онтон били икки сыара, икки ыыыр аттаах кии кэлбит суолларын диэки бардылар, икки ыыыр аттаах кии айан суолунан араа тэбиннэрдилэр.

Валерий отугар умса тэн, тугу да санаабакка, нухарыйбыт курдук чочумча олордо. Онтон дьэ й-тй улам дьэкэрэн барда. Бэстилиэтин хоонньугар угунна. Кини тиийиэхтээх сирэ мантан икки кс кэриэ буолуохтаах. Билигин суолга тахсара табыллыбат. Харааа бардар ордук буолуо этэ да, манна сотору ынахтарын аата кэлиэхтэрэ баар. Дьэ кыала. Арай тоуу хаарынан барарга тиийиллэр. Чэ туох буолуой. Мантан тахсан барбыт суолун эрэ крбтллр.

От-мас клгэр ктэнэ сатыы-сатыы, Валерий кыбыы кэтэх ттнэн ойуурга таыста. Тоуу хаары оймоон, айан суолун ойоолуу араа диэки бардар баран истэ. Хаар халыа срдээх: кии ахтатыгар тиийэр. Онуоха эбии арыт кии кыайан тумнубат лаакыта иннин быа тэр, арыт ыт мунна баппат ыркыйыгар киирэн хаайтаран хаалар, арыт туруору сыырдаах дири аппа барар суолун кйэ субуллар.

Валерий, маыйа-маыйа, кн муунан иннин диэки дьулуруйа сатыыр да, кэннин хайыан крднэ, дуоннаах сири хоруппатах буолар. Кс ааарын кэриин эрэ барда эрээри, кэ ллэ быыытыйда, ийэ-хара клнэ танары саккыраата. Аччыктаата. Тугу эмэни ссэниэин туох-баар аылыга бтннтэ сыаратыгар хаалбыт. Валерий ччк рдгэр олорон сынньанна. Хаары ытыан ылан хаппыт тамаын илитиннэ. Ол олорон устунан утуктуох курдук буолан барда. Кхсгэр сыстыбыт ырбаахыта аны муус тымныынан хаарыйталаата. Кини уутун ааран илгистэн кэбистэ, нэлэккэйдэммит сонун ыга тимэхтэннэ уонна эмиэ тус араа тоуу хаары кээн ньооохтуу турда.

Ааттаан кэлбит ыалын, бу дойду сис баайа Уордаах Уоук, алааыгар сордонон-сордонон киээлик син тиийдэ. Сэрэнэн тэлгэээ чугааабата. Кыалаланан тиэстэр сир кэтээр, кыс балбаах быыыгар, сытта. Тттр-таары сыбыытааын элбэх да, оонньор бэйэтэ кстн быстыбата. Арай биирдэ эмээхсинэ тахса сырытта, ону ыырбытын, таас дьлэй муутаан, дьллээн-дьаабылаан истибэккэ, уа-хаас олоорунаан баран тттр киирдэ. “Дьиэтигэр суох муа дуу”, – диэн тоон ыксаан сааранаан эрдэинэ, борук-сорук буолуута Уордаах дьэ таыста.

– Уоук!.. Уоук!.. – оонньор чугааан эрдэинэ Валерий сибигинэйэ былаан ыырда.

– ук!.. Туох ктр!.. – оонньор тлртэн испит ыстаанын иитин ыга туттубутунан соуйан чинэрийдэ.

– Уоук, куттаныма… Мин… кэллим…

– Киминий?..

– Аргыылап Миитэрэй уолабын. Бэлиэрийбин. Куттаныма, бэттэх кэл.

– Ким… даа?

– Аргыылаппын. Бэлиэрийбин.

Уордаах, хайыан да билбэккэ, турбахтаата. Тбтн кынах-инэх гына-гына, одуулаа сатаата.

– Куттаныма. Манна кэл.

Оонньор, ыстаанын тимэхтэнэ-тимэхтэнэ, аа-дьуо чугааата.

– Дорообо, Уоук.

– Ээ, кырдьык, Бэлиэрий эбиккин дуу? – Уордаах р тыынна. – Хата киини куттааты.

– Мин-мин. Дьиээр туора кии суох ини?

– Артыамыйабы кытта барбыт сурахтааы дии, – оонньор, хардарбакка, бэйэтэ утары ыйытта. – Хайдах бу балбаахха кэлэн симиллэн хааллы? Эмиэ кыайтаран ыылынныгыт дуу?

– Кыайтарбатыбыт. Кыайаарыбыт диэн сылдьабыт.

– Кыайар кии тахсан киирэр сиргэ сытар дуо?

Валерий маннык тбэлтээ ргэнэр туата суоун санаан, оонньор ээлээх ыйытыытын кулгааын таынан аарда.

– Ычча! р да кттэрди.

– “Кттэрди” буолан… лэхтээххэ дылы…

– Тымныыта бэрт ээ, – Валерий дьигиийэн ылла.

– Кыын буолан баран тымныйымына. Кыньараал иэр дииллэрэ чахчы дуо? – Уордаах, соуйбута ааан, аны барытын токкоолоон ыйытар кии буолла.

– Чахчы. Мин Дьокуускайдаан иэбин. Ол кыньараал сорудаынан. Аппын аара кыыллар лрдлэр. Бу тн эйиэхэ хонон баран, сарсыарда куораттыам. Миигин туора кии крбтнэ сатанар.

– Кыыллары батыан кэлбэттэр дуо?..

– Кэлиэхтэрэ суоа. Мин манна ойуурунан, тоуу хаарынан кэллим. Суолбун стэрбит буолуохтаахтар.

– Чэ, лаппа хараарарын ктэ тс, аны кии хамначчыттарыттан да куттанар кэмэ кэлэн турар. Мин сотору тахсыаым.

Валерий, то тары сиэбит ыт курдук, титирээн, тииэ лыыгыраан, балбаах быыыгар сс да р сытта.

Сарсыарда кинини куоракка Уордаах Уоук бэйэтэ илтэ. Халлаан сс сырдыы илигинэ туран атын сыаратыгар рл от тиэйдэ. Валерийын от иигэр сытыарда, бэйэтэ э тахсан олордо. Оонньор айанын устатын тухары ыйытара эрэ диэн Пепеляев, кини т сэриилэээ, туох санаалааа, хаан манна кэлэрэ…

Кнрэх лнэ мууун устун халыыттылар. Уордаах Пепеляев кэллэинэ улууун дьонуттан кимнээи туттартыаын туунан дойохтуу иэн ах барда.

– Хайааскын сабын. Кэтэбиллэр иэллэр.

Хас да ат туйаын тыаа утары кэллэ.

– Огоннёр, куда бардаа? – нуучча олуттаас саата иилиннэ.

– Куорат… рпкм… бирикээс…

– рпкм бирикэээ уйаларыгар син ууну киллэрбит ээ, – саха киитэ сэтэрээбиттии эттэ.

– Сэбэрэиттэн крдхх, кыахтаах соус оонньор быыылааххын, – диэтэ атын саа. – Оккор туох да суох ини?

– Эс, туох кэллээй.

Валерий муннун арыычча таарыйбакка тыбыс-тымныы нчх курдары ктн ааста. Саабыла ууга тиэйиилээх оту энэн-алларанан батарыта тстэ.

– Сирэйэ-хараа адьас контра, – били сэтэрээбит саа ннээхтик эттэ. – Ырайа сытыйан, хонноун анныгар быаын уктан иэрэ буолуо.

– Эс, эмиэ тугум быаай. Бу да оо тылын, – Уордаах ботугураата.

– Ну, огоннёр, бардаа…

Аттар ааа турдулар.

– Таппатылар дуо? – Уордаах тэйэ тэн баран ыйытта.

– Арыычча…

– Баранаактар… Олус да рдбтгэр клээн эрэллэр. Хаан иэстэиэхпит баарай, – Уордаах абатыйбытын омунугар ынчыктаан ылла. – Оо, кыахтааым буоллар, т эрэ элэ-была тылларын этитэ оонньуур этим.