Клавуня, гэта я, твой Вася

Калі чалавек жыве сярод кветак і раптам пападзе на пустыню, тады адчуе прыгожасць іх. І так ёсць з іншымі справамі. Людзі прывыкаюць да чагосьці, абжываюцца з асяроддзем і ім здаецца, што так і быць павінна, каму з нас прыйшло б у галаву, напрыклад, перад уездам у вёску Грабавец (не гавару ўжо аб Беластоку) паставіць табліцу з надпісам "У нас не кураць", або мыць гародніну.

Аднойчы спрачаўся я з суседам аб адносінах прадаўцоў да пакупнікоў, і той прыціснуў мяне такім аргументам: "Калі я ездзіў па Латвіі, то бачыў, што там усюды агародніна памытая так дакладна, што можна адразу класці ў гаршчок". Пачуўшы такое, пачаў я прыглядацца да нашай гародніны ў прадаўцоў. Толькі цяпер зразумеў цану зямлі. Пагоня за грашыма давядзе да таго, што хутка астанёмся без верхняга тлустага слоя нашай карміцелькі.

Паслала мяне жонка купіць цыбулі. Абыйшоў я ўсе ларкі, а цыбулі не прыкмеціў. Вярнуўся дамоў і гавару, што цыбулі няма.

— Як гэта няма?

— А вось так, няма і ўсё. Бачыў буракі, слівы, фасолю, а цыбулі не бачыў.

— А ты сам не глядзі, бо ты нічога не бачыш, акрамя спаднічак, спытай ці ёсць цыбуля. І апрача таго купі гародніну, бо ж заўтра трэба гарохавы сып зварыць — госці прыйдуць, чым пачастуеш?

Спярша я ўскіпеў, што жонка будзе гарохавым супам гасцей прымаць, але пасля падумаў, што госці з прыемнасцю з'ядуць, бо ў іх усё толькі шынка, ды саламі.

Хоць надуты, але ўсё ж я пайшоў у бліжэйшы "зеленяк". Над галовамі доўгай чаргі пытаю: "Цыбулю і гародніну дастану?"

— Оўшам.

Заняў я месца ў чарзе і давай замятаць вачыма ларок. Гародніцы не відаць. Стаіць многа драўляных скрынак і ў іх ляжаць грудачкі зямлі, але што гэта за грудачкі?...

Дайшла мая чарга — прашу пятрушку. Дзяўчына кладзе на вагу падоўжны кусок зямлі. Прашу селера, дзяўчына важыць кругленькі камок чарназёму. У цыбулі толькі хвасты відаць.

Прынёс усё гэта дамоў, упэцкаўся мыючы, упэцкаў ракавіну і вядро, а як абабраў, то аказалася, што ледзь хопіць на чатыры талеркі гарохавага супу. Ну, які тут даць загаловак?

1980 г.

ВАЗЬМІ І ЗАХАЦІ...

У нас чалавек часам хоча кімсьці быць, але яго імкненні не заўсёды могуць здзейсніцца. Здзейсненне іх залежыць ад многага, але найлепш ад яго самога. Чалавек хоча, а ўсе як могуць, тармазяць яго імкненне і не задумаюцца нават, якую крыўду робяць яму. І як гэтым самым абкрадаюць сябе.

Колькі людзей шукае розных паслугачак! У газетах мільгаюць аб'явы: прыму няньку, прыму апякунку, прыму гаспадыню. І ніводнай аб'явы, што нехта шукае апекуна, гаспадара і іншай хатаработніка. Чаму б мужчына, напрыклад, не мог пільнаваць дзяцей? Балючая дыскрымінацыя. Чаму на скрыжаваннях вуліц стаяць міліцыянершы і не горш за міліцыянераў кіруюць рухам? Чаму жанчыны не горш за мужчын водзяць трамваі, аўтобусы і тралейбусы? Чаму жанчына можа быць трэнерам, дырэктарам, лётчыкам, капітанам карабля і ўсім на свеце, а я не магу быць нянькай?

Падбухторыў сябе і вырашыў, што б не каштавала, буду няньчыць чужых дзяцей. Буду! І ніхто мяне з гэтай мэты не саб'е.

Падзяліўся вынашанай ідэяй з жонкаю. Якраз абедалі. Дык ад неспадзеўкі лыжкай амаль не задавілася, глытанула разам з супам. Добра, што ў мяне кулак не благі, стукнуў у спіну, лыжка выскачыла, толькі суп разліўся. Калі мая лепшая палавіна прыйшла ў сябе, сказала, што я блёкату наеўся. Гэтакая адсталасць і нецярпімасць так мяне раз'юшылі, што я спаць не мог. Як толькі развіднела, пабег па газету.

Ёсць! Аб'ява з тэлефонам. "Лекары прымуць апякунку да 6-гадовай дзяўчынкі". Ну, браток, лепшай працы табе не трэба. Дачакаўшы прыстойнай гадзіны, званю да панства лекараў. Трубку падняў мужчына: "Алё".

— Добры дзень, гэта ваша аб'ява ў газеце наконт нянькі?

— Наша. А вы прапануеце старэйшую ці малодшую жанчыну?

— Я прапаную мужчыну, сябе.

У тэлефоне сапенне.

— Алё, алё, пане доктар я не жартую, я...

— Ага, — адазваўся ўрэшце тэлефон, — значыць вы прапануеце сябе? Дасканала. Дайце мне ваш нумар, вам пазваню.

— Калі ласка.

Аднак тэлефона я не дачакаўся. Відаць пан доктар таксама адсталы чалавек. Відаць, не патрапіць уявіць, што мужчына можа пільнаваць дзяцей. А я ж дзяцей люблю. Калі б мне іх даверылі, лепшай нянькі не знойдзеце. Пры тым я ўмею крыху чытаць і вельмі люблю казкі. Чытаў бы, вадзіў бы дзіцё па горадзе, паказаў бы розныя цікавінкі, карміў бы чыстымі рукамі (і дзіцяці рукі мыў бы), чаго ніводная нянька не робіць. Апрача таго не цікаўлюся чужымі шафамі, каморкамі таксама (ці ж можа гэтым пахваліцца хоць адна жанчына?). І на ежу не лакомы. З фруктаў ем толькі грушы. Трускалак і ў рот не бяру. Піва і гарэлкі таксама.

Вось каго пазбыўся лекар! Ідэалу. Відаць, мая прапанова апекавацца яго дачусяй гаварыла яму адно: звоніць вар'ят або алкоголік. Да чаго даводзіць адсталасць.

1980 г.

ВЕРЦЕ — НЕ ВЕРЦЕ

Мне сняцца сны, якія часта збываюцца. Здараюцца і такія актыўныя, што нават жонка адчувае іх сілу.

Аднойчы снілася мне, што я ў Варшаве, на вуліцы Навагрудскай, на апошнім прыпынку ЭКД, і на мяне напалі бандыты. Я абапёрся спіной аб сцяну, каб тыя не ўзялі мяне з боку, і, учапіўшыся рукамі за поручні, што аддзяляюць вуліцу ад касы, пачаў бараніцца нагамі. Матаю нажыскамі, а бандыты ўсё набліжаюцца. Асабліва правадыр іх. Ну, думаю, хадзі, хадзі, як дам нагою пад пуза, дык накрыешся, гад. А ён ідзе. Я мацней схапіўся за поручні, ды як удару нагой у бандыцкае пуза! Аж сцяна войкнула і шклянкі ў шафе забразгалі. А жонка крычыць: — Што здарылася?!

Нага балела страшна. І злосны быў, што не дасніў і напалохаў жонку. Расказаў ёй сон, а яна кажа: — Не маеш чаго рабіць, то ваюеш з бандытамі. Хоць бы крыху ночы прысвяціў мне.

Павярнулася, павярцелася і заснула. Я таксама заснуў. І зноў бачу тых жа бандытаў на той жа станцыі. І я, абапёршы спіною аб тую ж самую сцяну. Адна толькі інавацыя: у маіх руках пісталет. Ну, думаю, цяпер будзеце драпаць, колькі сіл у нагах. Прыцэліўся ў першага, найгразнейшага і — бах. А куля ляціць да яго так, што нават калі б і ўдарыла, не пачуў бы. Я яшчэ раз бах. І трэці раз стрэліў. Але ўсе мае кулькі памаленьку да яго ляцяць, а ён узбычыўшыся, насядае на мяне. А тыя збоку падбадзёрваюць таварыша. У мяне ўжо валасы дыбам стаяць. Калі вораг наблізіўся на адлегласць працягнутай рукі і я пераканаўся, што пісталетам крыўды яму не зраблю, вырашыў даць лайдаку па мордзе рукою. Размахнуўся і трэснуў з усёй сілы па паганавай твары. А жонка крычыць і плача. І праклінае мяне (маўляў, навошта за мяне выйшла, калі мела столькі розных хлопцаў і нават былі такія, што абяцалі ажаніцца).

Я збянтэжаны, перапрашаў і тлумачыў, што гэта віна таго паганца, што насядаў на мяне на станцыі ЭКД. Аднак жонка мне не верыла. Гаварыла, што знайшоў спосаб адпомсціць.

Часта таксама сніцца мне брыццё. Сёння нават брыўся машынкай без абудовы, голымі ножыкамі. Выбрыўся так, што пацягнуўжы рукой па твары, думаў, што гладжу паліраваную сталь. Цешыўся, што навучыўся як брыцца. Устаўшы, задумаўся над сном. Прыпомніў каляндар, які калісьці Астрон надрукаваў дзеля практычнага прымянення (каб грамадзяне ведалі, калі сноў баяцца, а калі цешыцца). Ат, думаю, гэты сон паршывы, бо ён і дзень якраз дрэнны. Ды чорт з ім, хай ідзе туды, куды і ноч пайшла.

Паснедаў, паставіў варыць студзіну, узяў электрабрытву "Харкіў" і пачаў брыцца. Яна мяне так не выбрыла, як тая ноччу, але ўсё ж. Напісаў у "Ніву" інфармацыю і, выключыўшы газ, панёс у рэдакцыю. Захапіў з сабою і ашчадныя талоны, каб зайсці ў ПКО — і што вы скажаце! — на адзін бон семнаццаць тысяч, на другі дзве з паловай. Ура! А калі так, дык хутчэй пахваліцца жонцы (яна ніколі не мае грошай удосталь, хай цешыцца). А яна не паверыла. Са злосцю "ўбіваў" сваю праўду. Урэшце дайшло: жонка прызначыла мой выйгрыш сабе на паліто. Не стаў я па тэлефону аспрэчваць яе рашэння і папёр у "Цэнтраль" па "Белы аіст". Каньяк купіў за старыя грошы, якія былі ў задняй кішэні (новыя схаваў за пазуху). Прыбег дамоў, паставіў "Белы аіст" на стол і думаю: давай яшчэ раз пералічу выйгрыш. Шусь за пазуху — няма. То я ў другую кішэню. Таксама няма. "Ага, хіба грошы ў сумцы?" Заглядаю ў сумку, і там не відаць. Што за ліха. Думаю, куды я іх уваткнуў? Нервова пачаў ператрасаць вопратку. Грошай не было. Я ў "Цэнтраль". Думаў, мо недзе на дарозе ляжаць. На жаль, думка не апраўдалася. Як жа Цяпер пакажуся жонцы? Хадзіў па дарозе, па парку, абы дачакацца пакуль жонка засне. У адзінаццаць нуль-нуль Ціхенька адчыняю дзверы, а з пакою высоўваецца галава маёй благавернай (якая ж яна абрыдлая, зараз пачнецца допыт). І жонка пытае: