Клавуня, гэта я, твой Вася

— Восем трыццаць, — адказваю.

А той раптам пачынае мацюкацца.

— Што здарылася? — цяпер я пытаю.

— Не, нічога, гэта наша ўнутраная справа, — адказвае.

— Унутраная, дык унутраная, — кажу, — але мо трэба вам у нечым дапамагчы? Вы так нервуецеся...

— Як тут спакойным быць, восем трыццаць, а змены няма. Павінна быць а сёмай! Што сталася, к... маць?

— А што вы змяняецеся вечарам? — пацікавіўся я, ведаючы, што змяняюцца раніцай.

— А што цяпер вечар? — пачырванеў член Службы аховы маёмасці.

— Ага! — засмяяўся я, здагадаўшыся, у чым справа. — Вечар, але наступнага дня — вы былі ў летаргіі.

— Што вы гаворыце, што здарылася?

— І здарылася тое, што ўсе выехалі на радзіму, а вас не маглі дабудзіцца.

Чалавек зразумеў, што жартую. З аблягчэннем вылаяўся ды пайшоў і ўключыў асвятленне дарожнага шлагбаума.

Вось вам і аналогія. Толькі цяпер за гэта не б'юць, а грошы плацяць. Малы заснуў змучаны і галодны, а Ваня ў Беластоку і рабочы ў Чэхіі напіўшыся страцілі пачуццё часу.

1981 г.

ПАШАНТАЖЫРУЮ...

Пашантажырую, можа ўдасца схіліць галоўнага рэдактара не выкідаць з маіх тэкстаў тое, што я лічу за найважнейшае.

Вярнуўся я дадому (ужо назусім) вельмі змучаны (гарачыня) і непабрыты. З Кадані выехаў раніцай 31 мая, а ў Беласток дабраўся на другі дзень у 1300. Яшчэ добра, што дабраўся, а то рэдакцыя магла б страціць такога карэспандэнта!

Выслухаўшы лаянку роднай жонкі на тэму бон-тону (маўляў, джэнтльмен не павінен з'яўляцца без папярэджання), я так каяўся, што забыў прадставіцца мужчыне, якога застаў з жонкай за чашкай кофе. Відаць, вялікі жончын прыяцель. Каб ім не быў, не цікавіўся б, як яна, бедная, жыве адзінокай. Хлопец свой, па паводзінах відна, знаёмы з жонкай ужо месяцаў пару. Сядзеў у маёй піжаме. Нічога тут дзіўнага, гарачыня на двары. Але мяне, відаць, ён не ведае, бо пачырванеў і пачаў апранацца ў сваё, якое вісела ў шафе. Відаць, чалавек ашчадны. Лепш жа сядзець у знаёмай у чужой піжаме, чым у сваім касцюме.

Пакуль жонка мяне лаяла, ён паспеў, апрануцца. Сказаў:

— Ну, то я пайду, бо і так меў выходзіць.

Здалёк падаў мне руку. Я назваў сваё імя і гавару:

— Астаньцеся, я прывёз "Бычыну кроў" — вельмі карыснае мужчынам віно, разап'ём.

А ён адказаў, што мяшаць гарэлку з віном шкодна здароўя.

— То хоць кофе дапіце, засталося ж звыш паўшклянкі.

— Не, — бы на вуглях спаяўшым, адказаў жончын знаёмец, — кава надта гарачая.

— Ну ваша справа, — згадзіўся я.

Жонка, як кожная добрая гаспадыня, хуценька папратала са стала кілішкі і талеркі, на якіх я прыкмеціў рэшткі венгерскага саламі, якое я перадаў жонцы, каб не галадавала ў час ваеннага становішча.

Я прыняўся за купанне, а мая найдаражэйшая за распакоўку маёй сумкі. Выкупаўшыся і апрануўшыся ў чысценькае, я зарыўся ў "Ніву" (мая родная сабрала ўсе нумары). Прачытаў творы найцікавейшых аўтараў, вядома, пачынаючы ад сябе. Знайшоў нават пахвалу Дзядзькі Кваса. Вельмі здзівіўся, што ён зразумеў маю "Фараону". Хіба толькі Дзядзька Квас можа пранікнуць у маю думку. Вось тут і пачынаецца мой шантаж. Калі будзе з'езд карэспандэнтаў, я ўсё раскажу аб дыскрымінаваць мяне на старонках "Нівы". Напрыклад, у "Фараонцы" я выказаўся ясна, хто з кім і супроць каго ваюе, а Вы, Галоўны, гэта выкінулі. У "Эўрыцы" я сказаў, што можа дастану доктара ганорыс каўза, як Вайда за "Чалавека з жалеза", а вы зноў выкінулі. У "Выбраным" я канкрэтна сказаў, хто ўвайшоў у залу бразільскага парламента і ўзяў на сваю шыю гальштук, які быў прызначаны мне. Гэта быў Э. Герак. Вы яго выкінулі. Сон ёсць сон і, як з песні нельга выкідаць слоў, так са сну сітуацыі, якая прыснілася. Думаю, павінен у гэтым выказацца "Астрон".

Вось паважаны Галоўны, калі не паправіцеся, я Вас скрытыкую на сходзе.

1982 г.

БЯДА І ГОДЗЕ

У Польшчы кожны другі мае вышэйшую адукацыю. Тая другая палова насельніцтва, якая мусіць падпарадкавацца адукаваным, проста мучыцца. Мучыцца таму, што не навучылася розных таямніц патрэбных у жыцці. Калісьці, як я быў малы, асноўнай вагой у вёсцы быў бязмен. Я так урос у бязмен, што забыў аб іншых вагах, якія цяпер абавязваюць у таргоўлі. Зусім нядаўна, заехаў да Махнатага, каб купіць танных яек. Яны тады былі па 50 зл. за кілаграм у скупцы. Але я захацеў свежанькіх, свежанькіх. Зайшоў да адной жанчыны і папрасіў: — Цётка, у вас свежыя яйкі?

— А ў мяне толькі свежыя, — адказала, — больш чым месяц не маюць.

— А месяц гэта мала для яйка?

— А многа? Кітайцы ядуць стогадовыя і аж аблізваюцца, а вам месячныя старыя.

— Ну, добра, цёцю, калі можаце, то прадайце, няхай мяне жонка пахваліць.

— А пахваліць, пахваліць! Калі я табе дагаджу, то і жонка пахваліць...

Далей я не дачуў, што яна сабе пад носам сказала, але здагадаўся пасля. Яна проста дадала, што... аж табе адхочацца".

Пайшла да каморы, прынесла шаснаццаць яек, ды пры мне скрупулёзна пералічыла, каб чаго не падумаў. Рогі хустачкі завязала, павесіла на бязмен і сказала:

— Глядзі, паўтара кілаграма, як адрэзаў.

— Ага, — гавару, — і колькі ж за іх возьмеце з мяне?

— Як з цябе, дзевяноста злотых, бо то яйкі і вялікія і свежыя. На скупцы далі б па 50 зл. Але калі ўжо ты прычапіўся, то бяры па 60 (шэсцьдзесят).

Даў я жанчыне сто злотых і гавару: — Я здачы не хачу, дайце мне за дзесяць зл. пэстак. Жанчына насыпала мне шклянку пэстак і я задавалёны паімчаўся дамоў.

У разгары таргоўлі, або з уражання, што нейкі пан прыехаў, жанчына "забылася", што яе бязмен важыць Фунты, а не кілаграмы. І "пана" жонка яшчэ па сённяшні дзень разявай называе.

Ой, забалакаўся аб Махнатым і забыўся чаго хачу, а хачу вось чаго: восьмага ліпеня адарваў лісток з календара і ўбачыў рацэпт на пірог з ягадамі:

"На цеста: 40 даг мукі, 15 даг масла, 15 даг масла расліннага" і гэтак далей. Калі жонка прыйшла з працы, я спытаў, ці ў яе працы не змяніліся вагі, ці ўсё яшчэ грамы, дэкаграмы, кілаграмы?

— Што, зноў сонечнага ўдару дастаў? — спалохалася жонка.

— Не, нічога такога. Я проста хачу пераканацца, колькі грамаў змяшчае адзін даг.

— Які яшчэ даг?! — ужо злосна крыкнула мая.

— А я ведаю які? Тут, у календары за 1982 год так падаюць у рэцэпце.

— Добра было б, каб падалі колькі важыць адзін даг, я б такі пірог пякла. А як спячы, калі ад жыцця адсталі, бяда і годзе.

АДВУЧЫЛІ

З вялізарнай прыемнасцю і зацікаўленнем чытаў я адгалоскі Дзеда Кастуся, прысвечаныя паэзіі "белавежцаў", якія былі надрукаваны в 29 нумары "Нівы", што выйшла ў свет 21 ліпеня 1985 года.

Дзед Кастусь на пачатку скардзіцца, што замалая адукацыя ягоная не дазваляе яму напісаць рэцэнзію на творчасць "белавежцаў", але на мой погляд: талент і ўменне глядзець на справу перавышае недахоп адукацыі Дзеда Кастуся. Хвала яму за гэта, але я сёння не аб таленавітасці Дзеда Кастуся хачу пісаць. Ён у сваім выказванні проста паддаў мне думку, каб падзяліцца з чытачамі сваім горам, якое на маю бяду прынесла цывілізацыя ў выглядзе электронікі, дэцыбелаў і іншага дзікага візгу. Ды яшчэ нідзе нельга напісаць, бо цябе зробяць дурным-дурненькім дурнем, бо цяперашняя музыка гэта ж музыка высокародных, моцных і з шырокім кругаглядам людзей, ды і канонам з'яўляецца. Я аднойчы не вытрымаў і пазваніў у рэдакцыю Польскага радыё ў Беластоку ды паскардзіўся, што не магу ўжо слухаць гэтых пастаянных візгаў, якія аж у мазгі колюць, а хацелася б радыё паслухаць, бо мо нешта цікавага дзеецца ў нашым рэгіёне. І, па-другое, ці нельга было б даць крыху і іншай музыкі акрамя англійскіх верашчанняў?