Маскоўская Аўтаномная Акруга

Вынтэнэ зірнула на літвінку. Тая ўсьміхалася.

– Рака Волга назву носіць.

– Я ведаю… - сказала Вынтэнэ. – Проста фотка прыгожая.

– Жаданьне тваё, калі, паехаць на Цьвер ня цяжка.

– Я б хацела… Але ж мы ляцім да Белавозера?

– Страшна не. Пасьля вяртаньня часу хапае наведаць Волгу.

– Ведаеш, мне вельмі спадабаўся Крэмль, - сказала Вынтэнэ.

– Пакажам іншае яшчэ таксама, - паабяцала літвінка.

Падышоў Вінцук.

– Маладыя пані ісьці не жадаюць да абедзенага месца? – прапанаваў ён.

– Скажыце, вы – сужэнцы? – спытала Вынтэнэ.

– Шлюб не, - адказаў Вінцук.

– Ёсьць мы каханкі, - дадала Хрысьціна.

***

У гэлікоптэры страшна шкамутала. Літвіны, здавалася, прызвычаіліся да такіх умоваў. Яны перамаўляліся і глядзелі ў вакно. Выгляд насамрэч адкрываўся дзівосны. Унізе – суцэльны лес. Дзе-нідзе блішчаць рэкі і азёры. Яранг нідзе не відаць. Ды й наогул аніякіх слядоў чалавечай дзейнасьці. Усё тут, як у мінулым…

Вынтэнэ было не да краявідаў. Ёй было блага. Уладзімер узяў яе за руку.

– Страшна не, страшна няма нічога, - паўтараў ён. – Прыляцім хутка ўжо зусім.

Ён цалаваў дзяўчыну ў шчаку. Лашчыў па галаве, быццам малое.

– Ды што ты, Уладзь, - сказала Вынтэнэ. – Са мной усё добра.

Яна заплюшчыла вочы.

– Прыляцім ужо амаль, - чула яна. – Доўгасьці няма зусім…

6. Глушкоўскае сельскае паселішча

Потым было Белавозера – стойбішча на тысячу жыхароў. У цэнтры яшчэ захаваліся старажытныя руіны. Складана сказаць, што гэта была за яранга і для чаго яна прызначалася. Але, мусіць, нешта вялікае і значнае. І, вядома ж, дачукоцкага часу. Вынтэнэ зрабіла здымкі.

Доўга затрымлівацца не давялося. Усюдыход павёз экспедыцыю ў “дзярэўню” Глушкава. Аказалася, што “дзярэўня” зусім ня ўласнае імя. Гэта проста маскоўскае слова, якое абазначае “стойбішча”.

Глушкоўскае сельскае паселішча налічвала сотню чалавек. Галоўная вуліца называлася “Моладзевай”. На яранзе з бэтону вісела шыльдачка: “Вясковая рада”. Рада была падрапаная, яе не пашкодзіла б пафарбаваць.

– Дык вы, значыцца, зь Літвы? – спытаў старэнькі маскавіт.

– Зь Літвы, - адказаў Уладзь. – Здагадацца як Вы здолелі?

– Я тут, аднак, старшыня, - патлумачыў дзед. – Мяне становішча абавязвае ведаць. Ды ўжо ўся вёска ведае. Зухі бадай ужо разьнесьлі вестачку.

– А моваю маскоўскаю гаворыце Вы?

– Як жа ж не гаварыць, гутарым паціхеньку…

Уладзь перайшоў на маскоўскую гаворку.

Стары зьдзівіўся.

– Ды дзе ж вы так навучыліся? – спытаў ён па-чукоцку.

Уладзь ізноў загаварыў па-маскоўску. Старшыня завагаўся і пераўшоў на родную мову.

– З чужынцамі-прыежджымі на чукоцкай яны гаворку падтрымліваюць, - шапнула Хрысьціна Вынтэнэ. – Нават калі прыежджы маскоўскаю размаўляе.

– А чаму? – спытала анадырка.

– Сорам маюць да сваёй гаворкі. Думаюць: карыстаешся роднай мовай, значыцца дзікун, нячукча.

Вынтэнэ зрабілася сумна.

– Няўжо гэта мы іх такімі зрабілі? – прамовіла яна.

– Віны няма пэрсанальна ад цябе…

Літвінка палашчыла яе па плячы.

***

Старшыня забыўся на комплекс непаўнавартасьці . Яны з Уладзем гаманілі па-маскоўску. То спрачаліся, то пагаджаліся, то жартавалі. Вынтэнэ не разумела ні слова.

– Пра што яны? – час ад часу пыталася яна ў Хрысьціны.

Тая перакладала павольна, зь цяжкасьцю падбіраючы чукоцкія словы. Вынтэнэ зразумела, што заўтра - нейкае сьвята, і што этнографам дазволілі прыняць удзел у ім. Сьвята называлася мудрагеліста: "Кра́сная Го́рка". Відавочна, яно сымбалізавала прыход вясны.

Старшыня запрашаў да сябе ў хату.

Начаваньне будзе адбывацца там, - казала Хрысьціна. – Ежа ўвечары таксама ў тым збудаваньні.

– Хата ў мяне невялікая, - сказаў старшыня. – Ды месца ўсім хопіць. Цяснота – не крывота.

Ён патлумачыў, што жанчынам дадуць асобны пакой. Мужчынам жа – Уладзімеру й Вінцуку – прыдзецца спаць на падлозе, каля печкі.

***

За вакном зрабілася зусім цёмна. Гаспадар запаліў газавую лямпу. Госьці сабраліся вакол стала.

– Зараз “malitva” будзе прачытана ім, - шапнула Хрысьціна. Здавалася, што яна ўзяла Вынтэнэ пад сваю апеку.

– Што?

– Malitva.

Вынтэнэ ня стала перапытваць.

Старшыня махнуў рукой – таксама, як і Ўладзімер каля “carkva” ў Крамлі. Літвіны паўтарылі жэст. Стары загаварыў. Астатнія паўтаралі сьледам. “Гэта каб адганяць духаў” – здагадалася Вынтэнэ. Дзіўна. Літвіны ж такія адукаваныя людзі. Няўжо яны ва ўсё гэта вераць? Вынтэнэ ня была рэлігійнай. Да шаманаў хадзіла толькі на сьвяты, ды й тое – за кампанію. Яе стамлялі доўгія абрады, сьмяшылі заклінаньні. “Не, я не атэістка, - думала дзяўчына. – Я веру ў духаў. Але чаму я павінна камунікаваць зь імі праз шаманаў?!” Яна глядзела на тубыльцаў. Іх твары былі ўрачыстымі. Яны сапраўды верылі. І вера яднала маскоўскага дзікуна й прафэсара зь Менску…

***

На вячэру была грэчка зь мясам. Вынтэнэ ўпершыню ў жыцьці пакаштавала ялавічыну. Амаль як аляніна, толькі смачнейшая. А можа, ёй так здалося? Проста надта ўжо тут хвайна! Неяк усё проста. І, адначасова…

Гаспадар пляснуў сабе ў лоб.

– Эх, як жа гэта я забыўся! – Сказаў ён па чукоцку. – У мяне ж водачка прыхаваная!

Ён палез за печку.

– Што такое “жводачка”? – не зразумела Вынтэнэ.

– Harełka, - шапнула Хрысьціна.

Больш зразумела ня стала.

Стары прынёс пляшку з празрыстай вадкасьцю. Пасьля напой разьлілі у шклянкі. Ад “harełki” ішоў моцны запах. Амаль атрутны. Вынтэнэ здагадалася, што гэта.

– Я не ўжываю наркотыкаў! – сказала яна.

Усе паглядзелі на яе.

– Бойся не, - сказала Хрысьціна. – Калі ты бачыш, мы п’ем усе, благога няма зусім.

– А як жа эфэкт прызвычайваньня?!

– Ад разу аднаго нічога ня будзе, - сказаў Уладзь.

Ён сядзеў насупраць. У ягоных рукох была шклянка.