Мроi Багны

– Гул. Пажыральнк мярцвячыны, - хрыпла зашапта лодачнк.
– Снодаюцца тут. Спускаюцца з уцёса. Бач ты, ад дажджу хаваюцца. Поскудзь!

Ён схап са стала пустую драляную мску шпурну яе бок агмяню. Тыя двое нават не зварухнулся, быццам пагружаныя дзнае здранцвенне.

– Чакаюць свайго часу. Кал мы се здохнем, яны будуць тут гаспадарам, - змрочна падагульн лодачнк.

Кнушы знак згоды, Нартас паднёс да вусна чару з падагрэтым вном. У тутэйшых корчмах густое чырвонае вно змешвал з насеннем кмена, дзкм мёдам засушанай вшняй, а пасля награвал гэтую сумесь на вуглях. Смеху вартае падабенства салодкага вна з цынамонам, разынкам бурым цукрам, якое падаюць у корчмах Царгорада, сталцы мперы. Сапрадны рамейск цынамон каштуе занадта дорага. Тутэйшыя прылачылся гатаваць гэты вытанчаны напой, выкарыстоваючы больш танныя складнк.

– Цяпер шмат хто жыве з думкай аб блзкм канцы свету, - прагавары Нартас, адпшы глыток.

Гэта было прадай. Канца свету чакал яшчэ летась, кал небе всел хвастатыя зорк, бачныя нават удзень, а Месяц пацьмяне набрыня атрутай, якая пралвалася на Зямлю чорным дажджам. Сонца, аднак, не згасла, жыццё працягвалася.

У зале карчмы з'явся хлопчык-служка з лампадкай у руцэ. Ён мочк абыходз залу, запальваючы свяцльн. Шэры змрок за вокнам адразу згусцся, ператварышыся апраметную цемрадзь. Цяпер зала карчмы нагдвала каплчку, якой стаць труна з нябожчыкам - цёмна, цха, адно агеньчык мльгацяць ды шэпты лунаюць спалохана... Так было не засёды. Нартас яшчэ памята часы, кал мясцовых корчмах гучала музыка лры трохструннай скрыпк, а наведнк спявал застольныя песн. Цяпер гэта па-за законам. Карчомныя песеньк забаронены цэнзурай Клра за 'распуства' 'лаянку'. Гэтк ж лёс напатка лры скрыпк, якя был абвешчаны 'д'ябальскм вынаходствам'. Рамейскя лютн мясцовых корчмах так не прыжылся, таму цяпер тут проста мочк п'юць. Ды шэпчуцца. так ва сёй правнцы. Ужо дванаццаць гадо. Хаця сам Намеснк не грэбава простым зямным цехам. У самым пачатку свайго кравання, кал яшчэ не был забаронены святы гонар Сонцастаяння спамну Продка, ён выходз на плошчу суправаджэнн сяго тольк двух-трох целаахонка далучася да святочнага натопу. Ахмстрыньчык ста больш абачлвым пасля таго, як падчас аднаго з такх фэста з натопу да яго кнулася юродзвая - ускудлачаная, з пенай на вуснах - паспрабавала садзць шыла яму горла. Юродзвая нешта крычала. Людз, якя стаял паблзу, распавядал потым, што яна крычала: "Забойца!" Ахова зрэагавала мгненна, вар'ятку пасекл шаблям, перш чым яна паспела прычынць шкоду Намеснку. Пазней Ахонк распасюдзл вестку, што гэта была ерэтычка-змеепаклоннца з Паночнай Багны, якую падкупл эверонцы - заклятыя вораг Раме. Выгодная трактока, якую немажлва н пацвердзць, н абвергнуць...

Пасля замаху Мка адмовся ад свах хаджэння у народ. З гэтага часу ён назра за святкаванням з бяспечнай адлегласц, стоячы на тэрасе свайго палаца-крэпасц Вльску, альбо на высокм памосце, акружаным натопам стражнка. Ён не тое каб страц давер да свах падданых. Зусм не. Проста чалавек, ад якога залежыць лёс цэлага народа, не мае права сабой рызыкаваць. Прынамс, так каза сам Мка. Крывадушнча, як зажды. Ад яго не залежала роным рахункам нчога. Ён ужо дванаццаць гадо трымае правнцыю жалезным кулаку, але сам ён, па сутнасц, нхто. Менш, чым нхто. Сваю пасаду ён атрыма з рук Агусты. се рашэнн прымаюцца Царгорадзе, за зубчастым мурам Цытадэл. Мка аж дагэтуль ва ладзе тольк таму, што так жадаюць яго заступнк. А кал ён перастане х задавальняць, яго адразу ж штурхалям згоняць з трона прызначаць новага Намеснка... ты гэта разумееш, Мка, выдатна разумееш. Дарма тольк зя грэх на душу. Ты нчога не дамогся. Як бы нкчэмнасцю, так ёю застася, Цытадэл на цябе глядзяць, як на смецце. А зрэшты, я не лепей... Нартас намаца кашэль у складках сваёй манаскай хламды махну рукой шынкару, даючы зразумець, што збраецца расплаццца.

– Як, ужо?
– лодачнк захвалявася.
– Трэба дачакаць, пакуль дождж перастане. Нядобра выходзць у дождж. Бачы я тут сёе-тое...

Нартас уздыхну, разумеючы, што спрачацца няма сэнсу. Нягледзячы на тое, што Клр вё жорсткую барацьбу з перажыткам паганства, у правнцы распасюджвался сё новыя забабоны, тутэйшыя раблся сё больш прымхлвым. Зямля кшэла нячысцкам. Уначы мары залазл вокны хат душыл немалят у калысках. Над дарогам слупах пылу з лямантам наслся стрыг-паднцы. Пасля заходу сонца па вулцах блукал прывды-невдзмк, з плачам енкам скрэблся вокны дзверы, праслся хату. Людз сядзел за зачыненым дзвярыма свах хацн, дрыжэл ад страху шаптал малтвы. Баг караюць гэтую зямлю за тое, што народ яе выракся веры продка, казал тутэйшыя. А таксама за тое, што Мка Венд здзейсн грэх супраць Рода, забшы брата свайго Мраслава, каб завалодаць каронай. Апошняе, зрэшты, услых старался не прамаляць. Сабе даражэй.

Братазабойца. Нартас часам пытася сябе: адкуль дзе гэтая пагалоска? Абставны смерц Мраслава н для каго не был таямнцай. Мрасла Венд, апошн кароль Семгалена, бы забты падчас штурму Лэндале, былой сталцы каралества. У той дзень Ахмстрыньчыка не было н Лэндале, н наваколлях. Ён знаходзся Грэскай цьвярдын, што Дольнай Зямл, за тры сотн мль ад стольнага горада. Мку сапрады было не да братазабойства, бо Мка бы вельм заняты. Калсьц дано (вельм дано) прыгажуня льмара, дачка гетмана Эльске, нанесла Мку цяжкую абразу, адпрэчышы яго заляцанн аблаяшы 'байструком'. Мка той крыды не дарава, праз гады ганарлцы давялося заплацць за свой востры язычок. Ва зяцц Грэвы была задзейнчана 17-я Тагма мперскай рэгулярнай арм. Загад бы палонных не браць, таму жанеры выразал сх. Апроч льмары. Кал сё было скончана, Мка авалода ёй проста на вачах у гэтых салдафона. На падлозе разгромленай гасцён, дзе покатам ляжал скрываленыя целы яе бацьк, мац абодвух брато. А таксама двухгадовага Вальгарда - сына Мраслава Венда спадчыннка семгальскай кароны. Дзця было забта дарам шабл проста на руках у мац. Гэта зраб рамеец Юстын "Котка", пяхотнк 17-й Тагмы. Прынамс, так было сказана ваенных справаздачах. Атрымалася хвацка - адсечаная галава дзцяц скацлася на падлогу пад ног мац, а руках яе засталося абезгалоленае цельца*. Вайсковец хаце бы жанчыну адправць следам, ды Ахмстрыньчык не дазвол. Нацешышыся, Мка прапанава салдатам прадожыць забаву, але тыя адмовлся. Пэна, пагрэбавал. Таму жанчыну проста закалол багнетам, на гэтым справа скончылася. А братазабойцам Мка не бы. Перадаручы гэта ншым. Як Агуста... Сцепанушыся, Нартас зно зрну за акно. Звонку панавала непраглядная цемра. У шыбах адлюстровался чырванаватыя агеньчык свяцльня. Нартас убачы адбтак свайго ласнага аблчча чарноцц шкла - шаравата-бледнага, з глыбокм ценям ля вусна вакол вачнц.

– Дождж пераста. Час рушыць у дарогу, - прагавары ён.

– ---------------

* Сцэна забойства спадчыннка запазычана Атаркай з эпасу аб Нбелунгах: "Then Hagen, the valiant hero, slew the child Ortlieb, so that the blood flowed along the sword onto his hands, and the head bounced into the queen's lap." (с)

Прывды

Нартас сядзе ля краю чона, назраючы, як лодачнк круе вяслом. Напачатку х сустрэчы мужчына назва сваё мя, але Нартас адразу ж забыся на яго. У апошн час ён пача заважаць за сабой неласцвую яму рассеянасць. Дождж пераста, але неба было па-ранейшаму зацягнута хмарам. Над ракой плыл жмуты шызага туману. Агеньчык карчмы застался далёка ззаду. Супрацьлеглы бераг рак патана апраметнай цемрадз. Там, за лесам, пачыналася Паночная Багна, якая цягнулася да самага мора. Гблае месца. Логавшча змеепаклоннка. Тольк гэтым вар'ятам вядомы был патаемныя сцежк, па якх можна прайсц праз бурыя тарфяныя пал з вокнам прорва, над якм паднмаюцца атрутныя выпарэнн. Усм ншым Багна абяцала верную смерць. Рамейцы так не знайшл спосабу дабрацца да сэрца паночных балот. Самаходныя машыны гразнул хсткай тван. Верацёнападобныя паветраныя карабл лёгкя крылатыя машыны-"птэрыксы" трацл краванне валлся дрыгву. маверна, тут мела месца нейкая нязведаная прыродная з'ява. Прастадушныя семгальцы гаварыл пра так званую 'мрою', пэна, маючы на вазе морак альбо чорную магю. Так ц накш, Паночная Багна аж дагэтуль заставалася недасягальнай. Нхто не веда дакладна, што там дзеецца. Па правнцы гулял чутк пра селшчы, ц нават цэлыя гарады з велзарным храмам, што звышаюцца сярод непраходных балот. У тых храмах фанатык ладзяць блюзнерскя мшы прыносяць ахвяры дэману Ангх Чорнаму Шаману, а таксама агднай Эгл-валадарцы гадзюк... вось цяпер Нартас, у мнулым бскуп-духонк Агусты, а сёння - просты манах, шукае сустрэчы з гэтай набрыддзю.

Плёскат вёсла парыпванне ключын разнослся далёка над ракой. Лодачнк памочва, чаму Нартас бы невымона рады. Ён не ме някага жадання слухаць чужую балбатню. Схлшыся над кармой, Нартас працягну руку да цёмнай вады. Край шырокага рукава яго манаскай хламды адразу ж намок. Вада была, як сцюдзёны метал.

Рака звалася Вужалка, што на мясцовай мове значыць 'Змеена', 'Дачка Змея'. Паводле падання, Вужалка з'ялялася сястрой-блзнюком крывавай Рудзцы, падземнай рак, што цячэ кране памерлых. 'Дачка Змея' брала выток у гушчарах Сумрадз, паднёвага скрайку правнцы, мнаючы Разлог-Сярэдня Ранны, бегла да Паночнага мора. Ля самага вусця Вужалка рабла круты выгн, звваючыся, нбы сапрадная змяя, шчыльную падбралася да Паночнай Багны. Мясцны тут был дзкя малазаселеныя - пяшчанк, балоты ды чорны ельнк на многя мл вакол. Пустынная, панурая мясцовасць, нчога прывабнага. Пасля таго, як каралества Семгален было пераведзена статус мперскай правнцы, некаторыя рамейскя арыстакраты прынялся будаваць сабе рэздэнцы на стромкх берагах Вужалк. Адтуль адкрывася давол малянчы вд на пяшчанк, а летку тут можна было папаляваць на хога - нзкарослых балотных дзко, лявана - грывастых вако, а таксама плямстых рыся, чый мех бы асаблва каштоным. Гэтая пустка магла прывабць хба тольк аматара лова на рэдкх звяро, але нават яны тут надога не затрымлвался. Адчувалася суседства з Паночнай Багнай. Страшнаватыя легенды, з ёю звязаныя, тут, вядома, н пры чым. Балачк напапсьменных язычнка рамейца не цкавл. Сумнавата тут проста, забавак мала. паветра гнлое. вада аддае торфам. Прабыць тут можна дзень-друг, самае большае тыдзень. сё, хутчэй дадому. Да Парфравага мора, пад шчодрае сонца Раме. На паднёвы сход. Тутэйшыя завуць рамейца 'паднёцам'. Па-хняму не вымавш, язык зломш. Пацешная ж у х гаворка. Зрэшты, у буйных гарадах ужо бегла размаляюць на рамейскай, а паночная мова выцясняецца на скраны, павольна, але няхльна згасаючы. Падумаць тольк... Усяго тольк дванаццаць гадо...

Нартас здрыгануся, пачушы голас лодачнка. Той нешта каза яму, але Нартас, паглыблены свае думк, не разабра сло.

– Я кажу, не нахляйся да вады, - цярплва патары лодачнк.
– накш яны чэпяцца табе адзежу пацягнуць на дно.

– Хто?

– Ды тапельнцы, - лодачнк рыком выдра вясло з вады, быццам яно за нешта чаплася.
– Тут яны. Бач, распусцл валасы, грэбц немагчыма.

Здзлены, Нартас ста узрацца цёмную паверхню рак. У нейк момант яму здалося, быццам ён бачыць пад вадой пасмы светлых валасо. Яны павольна калыхался, як сцёблы вадзяной раслны... Ды не, няма тут нчога. Гэта морак. Гульня ценя. Мрова, пасмы туману. А яны ж напраду вераць. Праклятае гэта месца, зачараванае, кажуць яны. Тут усё выткана з мроя. як у мроях, усё тут зменлва зыбка. Чорны ельнк раптам ператворыцца армаду зданя, з-за каменя пастане мярцвяк з нацягнутым лукам у руках калчанам ледзяных стрэл за спнай, на роным месцы раптам уздыбцца гара, а цвёрдая зямля расцячэцца тванню... Але ж ты не язычнк, каб прымаць на веру гэтую лухту? Усё мае сваё тлумачэнне. Альбн Гхор... Памятаеш яго? То ж бо. Выскачка не надта шляхетнага паходжання, што жо трыццаць з невялкм даслужыся да камандзра палацавай варты. Памятаеш, як ён смяяся? 'Ды палгон у х там бы, хутчэй за сё. Манеры адпрацовал, вдавочна, не адзн год. Цяпер зямля там нашпгаваная самерытам, вадзе ён таксама. Адсюль прывды. Вадзцы самерытавай сербанеш - не такое бачыш. А гэтыя жывуць там цэлым пакаленням. Яны псаваныя жо. Ад нараджэння з чарцям карагоды водзяць, таму што нараджаюцца вар'ятам. Гэта сё самерыт, я кажу!.. '

– Альбн... Альбн... Алас...
– пранеслася над воднай роняддзю, быццам дых ветру прыбярэжных вербах.

Ля кармы над вадой ускнулася тонкая, бледная рука. Нартас не паспе адхлцца, ледзяныя слзкя пальцы абхапл яго шыю. Потым ён убачы аблчча тапельнцы. З яе мокрых валасо сцякал струмен вады, шырока раскрытыя вочы был зацягнуты мутнаватай плёнкай, як у мёртвых рыб. Распухлыя сня вусны рассунулся хваравтай усмешцы, блснул белыя зубы. Нартас ускрыкну адхснуся. Рука саслзнула, рот тапельнцы раскрыся, як у нямым крыку. Яна зняла далон да неба, быццам з маленнем аб лтасц, павольна пагрузлася на дно, знкла чарноцц вод.

– Алас...

– Я ж папярэджва, - прабурча лодачнк.

Ён з слай рвану вёслы прыняся нешта мармытаць сабе пад нос - мусць, словы малтвы. Туман зрабся гусцейшым. Нбы зачараваны, Нартас назра, як над ракой адзн за другм загарался агеньчык, быццам нечая нябачная рука запальвала свечк, якя лунал паветры. Узняся вецер, закруц над ракой пасмы туману. Напружышы зрок, Нартас разгледзе у шэрай смузе невыразныя абрысы. Аблччы. Твары мерцвяко. Чарапы, пазбаленыя плоц. Пустыя вачнцы, касцяныя хмылк. У клубах туману вымалёвался то кашчавыя рук, то растрапаная пасма валасо, то край савана. Ужо не жмуты туману, а бесцялесныя прывды кружылся над ракой у маклвым танцы.

Над цёмнай вадой уздымался сотн бледных рук, цягнулся да прывда, быццам втаючы х. Слзкя пальцы скрэбл аб драляныя борты чона, разгойдвал яго, пагражаючы перакулць. Лодачнк, здавалася, канчаткова страц прысутнасць духу. Кнушы вёслы, ён абхап галаву рукам таропся сабе пад ног, быццам не жадаючы бачыць таго, што адбывалася накол. Нартас зно пачу яго мармытанне:

– Адыходзьце, адлятайце, згньце прэч... Не губце заблукалых уначы.... Свечк вашы хай гараць ля алтара.... Душы вашы няхай знойдуць супакой...