Саллаат уонна таптал

– Вот, все твое богатство. В основном, будете оформлять Ленинские комнаты и комнаты Боевой славы. По праздникам и красным датам в обязательном порядке требуется от вас оформление нашего Дома культуры лозунгами, плакатами и красными флажками.

Ол кэнниттэн капитан манна Сюляев диэн Красноярскайтан сылдьар, онно дойдутугар художественнай училищены б?тэрбит уол сулууспалаабытын, быйыл саас дембеллэнэн дойдулаабытын а?ынна. Уонна биир с?р?н ?лэнэн моржа а?ыытын выжигателинэн уру?уйдаан, сувенир о?оруута буоларын сырдатта.

– Сюляев не справился с такой задачей. Но надеюсь, ты, северянин, привычен к такому ремеслу?

– Товарищ капитан, к сожалению, я не косторез. И у нас, в Якутии, моржи не водятся. Но наши мастера изкостей изготавливают разные сувениры. Мне бы посмотреть, как нанести рисунки на клыки… Объяснили бы, тогда можно будет пробовать. Почему бы нет?

Капитан салгыы ити ту?унан кэпсэтии барбытын, манна управление?а Леонтьев диэн моржа а?ыытын о?орор уоллаахтара сотору дембеллэнэн дойдулуохтаа?ын, ол иннинэ Эрчими моржа а?ыытын выжигателинэн сиэтэн уру?уйдуурга ??рэтиэхтээ?ин кэпсээтэ. Моржа а?ыытын о?оруу уол с?р?н ?лэтэ буоларын то?о?олоото. Ол курдук, байыаннай чааска алта ый буола-буола кыбаарталга биирдэ хайаан да?аны учебнай ??рэхтээ?ин барар эбит. Онно У?ук Илиннээ?и байыаннай уокуруктан тиийэ бэрэбиэркэлии, ?рд?к дуо?унастаах хамыы?ыйа чилиэннэрэ кэлэн, чаас ?лэтин-хамна?ын к?р?н-истэн, сыаналаан баралларын, ол дьо??о сувенир бы?ыытынан, моржа а?ыыларын ойуулаан-дьар?аалаан бэлэхтииллэрин и?итиннэрдэ. «Т???н?н сиэдэрэй сувениры биэрэбит да?аны, ?лэбит-хамнаспыт сыанабыла эмиэ онно тэ?нэ?эр. Кытаатан, ону ?ч?гэйдик ?йд??! Сулууспа барыта – ити мин эппит ?лэлэрбин т??? ?рд?к та?ымнаах гына о?оро?ун да – онтон тутулуктаах. ?лэ? барыта ?ч?гэйинэн сыаналанна?ына, биир сылынан дьиэ?эр уоппуска?а баран кэлиэххин с?п», – капитан Прозоров эдэр саллаакка, ыраахха диэри ?йд?н?р гына «наставление» биэрдэ.

– Понял, товарищ капитан, рад стараться! – Эрчим чиэс биэрэн баран, инникитин тугу ?лэлиэхтээ?ин билбит ки?и бы?ыытынан, Леонид Яковлевич диэки сэргэхтик к?р?н турда.

Кини бэйэтин санаатыгар, уру?уй чаа?ын хайдах ба?арар о?орор кыахтаа?а.

– Молодец, рядовой Быганов, думаю, общий язык мы найдем, – капитан астыммыт ки?илии, Эрчим ыты?ын ыга тутта.

Уонна уол сулууспата ?сс? биир уратытын бэлиэтээтэ: Эрчим байыаннай чаастар ханна олохсуйан турар туочукаларыгар, Чукотканы биир гына ?кс?н командировка?а сылдьыахтаах эбит. Онно баран, хас байыаннай чаас аайы политруктор бы?аччы дьа?алыгар киирэр. Капитан эппитин курдук, Ленинскэй хостору, Бойобуой Албан аат хосторун са?ардыахтаах. Сорох туочукаларга хаттаан са?алыы о?орору ирдэниллэрин кистээбэтэ. Оттон манна полка?а бы?аччы политотделга бас бэринэрин, кинилэр ханна ыыталлар да, онно барарын капитан эдэр саллаакка ?лэтин хайысхатын ?сс? т?г?л чопчулаан бы?ааран биэрдэ.

Эрчим ити этиини астына и?иттэ, «хата сири-дойдуну к?р?н хаалыы?ыбын» диэн судургутук санаата. Кини хантан билиэ?эй, икки сыл устата т???л??х у?ун айаннары араас самолеттарга олорон айанныахтаа?ын. То?он-хатан, у?ун буур?аларга аэропортарга хаайтарыахтаа?ын. Биитэр командировка?а тиийбит байыаннай чаастарыгар ыйы-ыйдаан тыал-куус, буур?а аа?арын кэтэ?иэхтээ?ин…

Эрчим Коля барыа?ыттан ыла со?отохсуйан, бириэмэ буллар эрэ, «приемникка» тиийэр. Чаастарыгар ?сс? да ананан бара илик саллааттары кытта сэлэ?эн, к?рс?н кэлээччи. Б?г?н эмиэ уолаттарга тиийэ сырытта, манна барыта ким ханна барыахтаа?ын, хайдах сиргэ-уокка тиийэллэрин ту?унан кэпсэтии буолар. Сорохтор Эрчим?э ымсыыра саныыллар: «Эн полка?а сулууспалыы хаалла?ы?. Абыраммыт ки?игин, талааннаах буола??ын худуо?унньуктуур буолла?ы? дии… Оттон би?иги хайдах сиргэ-уокка тиийэбит? Манна сорох уолаттар «алдьархайдаах крутой туочукалар бааллар ???», – диэн куттууллар».

Эрчим Анаадырга сылдьан билсибит били саллаат бэргэ?элээх сытыы-хотуу уолу к?рс? т?стэ:

– Олег… Семенов Олег диэн эти? дии? Хайа, ханнык туочука?а барар буоллугут? – байыаннай та?а?ы кэтэн, сирэйэ-хара?а ?сс? сытыырхайбыт к?р??нээх уолтан ыйытта.

– Ээ, эн Эрчим?ин дуо? Манна полка?а худуо?унньугунан хаалбыккын истибитим. Би?иги алтыа буоламмыт олох у?ук, Муустаах муора кытыытыгар саамай т?гэх сиргэ баар Уэлен диэн б????лэккэ баар туочука?а тиийэр ???б?т. Биир дойдулаа?ым Егоров Коля, К??рэлээх уола, уонна Алексеев Петя диэн эмиэ саха уола, Кулаков Володя, Шулянскай Коля – нуучча уолаттара уонна Элли Вася диэн ниэмэс уола бааллар. Элбэхпит, онон на?аа баттаппакка, к?р?нэ сылдьар инибит, – дии-дии, Олег к?ллэ, ??рдэ-к?тт?.

– Оннук, бэйэ?ит призывкытыттан элбэх эбиккит. Онон, кыра туочука?а на?аа ата?астаппат инигит. Дьэ, кытааты?, ба?ар, командировка?а тиийэ сылдьыа?ым, – Эрчим уолу кытта ыга куусту?ан, эйэргэ?эн ара?ыстылар.

Онтон «Маяктан» бииргэ аргыстаспыт до?орун Ананийы к?рс? т??эн туо?уласта, ки?итэ:

– Пока ханна барарым биллибэт, манна биир спортинструктор капитан Сафаров анаан-минээн к?рс?н: «Ба?ар, полка?а илдьэ хаалыахпыт этэ», – диэбитэ. Волейболист уолаттары с??мэрдии сатыыр эбит. Хаста да?аны маннаа?ы, полка?а сулууспалыы сылдьар, уолаттардыын волейболлуурбун к?рб?тэ. Сэ?ээрбит бы?ыылаа?а. Оттон бэйэм Майа?а оскуола?а ??рэнэ сылдьыахпыттан мээчиктиибин. Ухта куоракка устудьуоннуу сылдьаммын волейболунан, баскетболунан дьарыктаммытым.

– Оо, манна хаалары? буоллар, на?аа да ?ч?гэй буолуо этэ, бииргэ сулууспалыа этибит. Били рота?а миигинниин барсыбыт Петров Коля поварга ??рэнэ барбыта. Онон, со?отох «молодой» хааллым, уустук со?ус буолсу. Кулуупка сулууспалыыр буоламмын ?ч?гэй. Кытаат, хаала сатаа.

– Оо, ол миигиттэн тутулуга суох буолла?а дии… Дьи?эр, хаалар ки?и ?ч?гэй буолуо этэ, биир дойдулаахтар иккиэн бииргэ сылдьыа этибит… – Ананий дьи? санаатын эттэ.

Эрчим и?игэр эрэл санаалаах, до?орун кытта быра?аайда?ан баран, ха?аарыматыгар та?ыста.

* * *

Б?г?н эмиэ Эрчим киэ?ээ а?ылык кэнниттэн, ха?аарыма?а сылдьаат, ?гэ?инэн, «приемникка» тиийдэ. К?н аайы уолаттар ?ст??-т??рт??, соро?ор биэстии буолан анаммыт туочукаларыгар тар?а?ан и?эллэр. А?ыйах хонуктаа?ыта биир дойдулаа?а Чурапчы уола Егоров Петя, Кулаартан Неустроев Олег, Горнайтан Павлов Николай, Варламов Степан, Григорьев Петя буолан «Берингово» туочука?а сулууспалыы к?пп?ттэрэ. Ки?и биллэ а?ыйаабыт. Хата, Ананийы к?р?стэ:

– Хайа, туох сонун? Ханнык туочука?а сулууспалыы барар буоллугут?

– Бу Колялыын иккиэн «Нунлингран» диэ??э барар ???б?т, – биир хаты?ыр уолу ыйан к?рд?рд?.

– Оленов Коля диэммин, Горнайбын. Бэрдьигэстээхтэн сылдьабын, эн дойдугар Чурапчыга СПТУ-га ??рэнэн тырахтарыыс идэтин ба?ылаабытым.

– Хайа, до?оор, Одьулуу??а СПТУ-га ??рэммити? дуо? – Эрчим сэргэхсийэ т?стэ.

– Оннук. Одьулуун СПТУ-тун б?тэрэн бараммын, Бэрдьигэстээххэ, промбыткомбинакка тырахтарыыстыы сылдьан аармыйа?а ы?ырыллыбытым.

– Олох да биир дойдулаах эбиппит дии… – Эрчим уолу кытта илии тутуста.

– Оччо?о ха?ан барыах курдуккутуй? Ананий, эн би?икки ба?а санаабыт туолбатах, бииргэ сулууспалыахпыт диэбиппит табыллыбатах дии… – Эрчим хомойбуттуу, тыл ы?ыгынна.

– Биллибэт ээ, погода ?ч?гэй буолла?ына а?ыйах хонугунан к?т?р инибит. Дьэ, кырдьык, ба?а санаабыт туолбата. Хайдах гыныахпытый… Туох диэн бирикээстииллэр да, ону толорор буоллахпыт, – Ананий атын сиргэ барарыттан санаата т?сп?т ки?илии, бэйэтэ да ха?ан барарын кэтэ?э сылдьар буолан, судургутук эппиэттээтэ.

– Чэ, кытааты?, ?ч?гэйдик сулууспалаа?… К?рс??ххэ диэри, – Эрчим уолаттары кытта быра?аайда?ан илии тутуста…

Провидение буухта?а хас да хонугу бы?а намы?ах былыттаах ардахтаах к?ннэр турдулар. Уреликига баар аэропортан биир да?аны самолет да, вертолет да?аны к?пп?т?. Арай б?г?н халлаан арыый дьай?аран, былыттар бысталанан, кыралаан к?н тыкта. Провидение буухтаны тула ?м??р??эн турар ?рд?к хайалар чыпчааллара, сопкалар оройдоро халы? хаарынан б?р?ллэн турар т?б?л?р? сырдаан к?ст?р буолбуттара. Уолаттар «приемникка» сарсыарда эрдэ туран, стройынан полка остолобуойугар а?аан кэллилэр. Сотору буолан баран биир эдэр сылбыр?атык туттубут-хаптыбыт старшай лейтенант спортсаала?а киирэн: