Саллаат уонна таптал

Эрчимнээх «приемник» буолан турар спортсаала?а киирдилэр. Бэ?э?ээ кинилэр иннилэринэ к?т?н кэлбит уолаттар, хайыы-?йэ?э байыаннай та?а?ы кэтэн хааман-сиимэн чиккэ?нэ?э сылдьаллар.

– Оо, молодойдар кэллилэр… – диэн уолаттар, кинилэри к?лсэ-салса, дьээбэлэ?э к?р?ст?лэр.

Саала икки ?тт?нэн этээстээх тимир ороннор кэккэлээбиттэр. Ха?ас ?тт?гэр Саха сириттэн кэлбит призывниктар, у?а ?тт?гэр Иркутскай уобаластан ы?ырыллан кэлбит нуучча уолаттарын сытар гына дьа?айбыттар.

Сотору Эрчимнээ?и барыларын стройдатан баанньыкка илдьэ бардылар. Та?ырдьа т??? да ылаа?ы сааскы к?н турдар, тула барыта хаар. Сорох сиринэн дьиэлэр ?р?ттэригэр тиийэ хаарынан б?р?ллэн тураллар.

Эргэ мас баанньык дьиэ?э тиийэн и?ирдьэ симиллэн киирдилэр. Иккис сылын сулууспалыы сылдьар саллааттар са?а аармыйа?а ы?ырыллан кэлээччилэри кэтэ?э сылдьаллар эбит. Та?астарын устан сыгынньахтаналларын кытта, арыый сэнэх со?ус гражданскай та?астары ?ллэстии са?аланна. Эдэр уолаттар с?р??н со?ус суунар сиргэ киирэн, тымныы диэбэккэ син балачча м?л?ркэй со?ус уунан суунан булумахтаннылар. Ол кэнниттэн б?тэн тахсыбыттарыгар, кырдьа?ас прапорщик, хас биирдиилэриттэн кээмэйдэрин ыйыта-ыйыта, сабыс-са?а байыаннай та?астары ?ллэрэн биэртэлээтэ. Уолаттар т?ргэн ?л?гэрдик, бэйэлэригэр с?пт??х та?а?ы булан ылан, бастарыттан атахтарыгар диэри та?на о?устулар. Байыаннай та?а?ы та?нан тас к?р??н??н, бы?ыылыын-та?аалыын уларыйа т?ст?лэр.

– Билигин «войсковой приемникка» тиийэн бара??ыт, хас биирдиигит хлорканан байыаннай чааскыт н??мэрин, ааккытын-суолгутун бэргэ?э?итигэр, синиэлгитигэр, гимнастерка?ыт ис ?тт?гэр суруйан бэлиэтиигит. Биир ый устата каранти??а олоро?ут, «эдэр байыас курсун» барыаххыт. Э?иги сулууспалыыр чааскыт радиотехническэй чаастарга киирсэллэр. Онон, радиотелеграфист, РЛС оператора, планшетист идэлэрин сулууспалыыр кэм?итигэр ба?ылыахтааххыт. Полка штаба бу Урелики б????лэгэр баар, байыаннай бирисээгини ылбыккыт кэннэ, байыаннай чаастарга сы?ыаннаах туочукаларга э?игини тар?атыахтара. Сорохторгут манна полка?а сулууспалыы хаалыаххыт… – прапорщик барыларыгар ?йд?н?р гына бы?ааран биэрдэ.

Ол кэнниттэн сержаннар хамаандаларынан, стройдаан чи?-чи?ник хааман, спортсаала?а т?н?нн?лэр.

Дьэ, бу к?нтэн ыла дьи?нээх байыаннай олох са?аланна. Киэ?э аайы сержаннар «Отбой» хамаанда биллэрдилэр эрэ, 45 с?к??ндэ и?игэр тас та?аскын у?ула охсоот, гимнастерка?ын уонна б?р??кэ?ин бэрээдэктээн олоппоско уура охсон, суор?ан анныгар сылбыр?атык киирэ??ин сытар буолуохтааххын. Биир эмэ ки?и ити этиллибит бириэмэ?э кыайан сыта охсубата?ына, сержаннар хаттаан: «Подъем!» диэн хамаанда биэрэллэр. Хайыаххыный, хаттаан ойон туран та?нан хачыгырыйа?ын уонна стройга бэйэ? миэстэ?ин буларга тиэтэйэ?ин. Биир эмэ м?д??т, бытаан ки?и баар буолла?ына, хастыыта эмэ о?ортороллор. Искэр ол кыаммат уолаттарга кы?ыйан ки?и?-наары? холлор да?аны, хайыыр да кыах суох. Соро?ор иккис сылын сулууспалыыр сержаннар, соруйан кэ?этэ т??ээри кыраны да сыыстахтарына, хос-хос о?ортороллор. Сарсыарда эрдэ «Подъем!» хамаанданан ойутан туруораат, ?с биэрэстэлээх сиргэ баар аэропорка диэри с??рдэллэрэ. Онтон т?тт?р? эмиэ ?с биэрэстэни с??рэн кэлиэххэ наада этэ. ?г?стэргэ, дьиэлэригэр к???л босхо сылдьыбыт дьо??о, ыарахан киирсэ саппыкынан ити этиллибит сири с??рэн кэлиэх диэтэххэ, на?аа чэпчэкитэ суо?а ?йд?н?р?. К?н???н плацка та?ааран строевойунан хаамтараллар, чиэс биэрэргэ, у?а-ха?ас хамсанарга ??рэтэллэр.

Арай биир к?н полка?а баар саллааттары барыларын плацка та?ааран стройдаттылар. Биир холуоннанан стройдаан турар саллааттар иннилэригэр, полка хамандыыра полковник Большелапов хас да?аны эписиэр арыалдьыттаах тиийэн кэллилэр. Строй иннигэр кэлэн тохтуулларын кытта, икки СКС карабиннарын санныларыгар с?гэ сылдьар саллааттар биир азиат сирэйдээх киппэ кыра у?уохтаах саллааты уонна у?ун эдэр нуучча уолун арыаллаан илдьэ кэллилэр. Тутуллан кэлбит уолаттар иккиэн кура суохтар, илиилэрин кэннилэригэр тутта сылдьаллар. Та?астара-саптара буорайбыт, сирэйдэрэ-харахтара холлон умса к?р? сылдьаллар. Олору са?а ы?ырыллан кэлбит, стройга турар призывниктар олус со?уйа уонна дьулайа к?рд?лэр-и?иттилэр.

– Полк, равняйсь!!! Смирно!!! Равнение на середину!!! Вольно… Бары к?р?н кэби?и?! Бу э?иги инникигитигэр икки беспредельщиктар тураллар… Сэбиэскэй Аармыйа саллаатын чиэ?ин т??эн биэрбиттэр… Кинилэр иккиэн «Усть Белая» туочука?а сулууспалыы сылдьан, байыаннай устаабы кэ?эн, са?а ы?ырыллан сулууспалыы кэлбит саллааттары ата?астаабыттар. Устааптан тахсар дьайыылары о?орон кырбаталаабыттар, эт-хаан ?тт?нэн эчэппиттэр… Бу э?иги иннигитигэр турар рядовой Титигиров, улахан тустуукпун уонна боксербын дии-дии, эдэр саллааттары охсубут, тэппит… Бачча кыра ки?и хантан тустуук, боксер буолуо?ай? – полковник Большелапов инньэ диэн баран, азиат сирэйдээх уолу инники та?аарда.

Ол кэнниттэн полка саамай у?ун, икки миэтирэлээх Бурляев диэн уолун ы?ыран та?ааран, Титигиирэби кытта кэккэлэ?иннэрэ туруорда. Онуоха быдан у?ун Бурляевы кытта тэ?нээтэххэ, анараа уол кинини бы?ар бы?а?а?ынан сылдьара, санныгар да?аны тиийбэт.

– К?р?н кэби?и?, ордук эдэр са?а сулууспалыы кэлбит призывниктар. Бу бачча кыра ки?ини рядовой Бурляев оройго биэрдэ?инэ с?п о?орор. Ки?итэ д?й?н баран, ол кэнниттэн аны ха?ан да?аны «молодойдары» тыыппат гына ?йд?н??хтээх. Онон, э?иги эдэр саллааттар, са?а сулууспалаан эрэр призывниктар, маннык «самозванецтартан» толлума?, кинилэргэ с?пт??х харданы биэрдэххитинэ, тута ?йд?н??хтэрэ уонна кими да?аны тыыппат буолуохтара… – полковник ити кытаанах этиитин истэ-истэ, стройга турар саллааттар к?лс??-салсыы б???т? буоллулар.

Ол аайы Бурляев аттыгар турар Титигиирэби сэнээбиттии ???эттэн аллара к?р?н ылла.

– Кинилэри Байыаннай трибунал сууттуохтаах этэ. Ону би?иги, эдэрдэрин уонна икки сылларын толору сулууспалаабыттарын учуоттааммыт, дисбатка т?бэ?эн барыахтаахтарын тохтоттубут уонна дембеллэнэн дьиэлэригэр баралларыгар кыах биэрдибит. Биир ый гауптвахта?а сыппыттарын аа?ан туран б?г?н босхолуубут. Ону та?ынан дьиэлэригэр барыахтарыгар диэри биир нэдиэлэ устата куукуна?а нэрээккэ сылдьалларыгар бы?аардыбыт. Иккиэннэрин обслуживание ротатыгар олохтуурга уонна а?ылыкка довольствие?а туралларыгар бирикээс та?ыста… – полковник Большелапов, стройга турар саллааттар бары истэллэрин курдук, доргуччу бирикээ?ин и?итиннэрдэ.

Ити кэнниттэн, арыаллыы сылдьар эписиэрдэрин кытта штаб дьиэтин диэки хаамса турдулар.

Икки харабыл саллааттар, буруйдаах уолаттар босхоломмуттарын истээт, эмиэ эргиллэн дьу?уурустубалыыр сирдэригэр бардылар. Титигиирэптээ?и полка хамандыырын бы?аарыытынан, обслуживание ротатын старшината прапорщик Мальцев салайан куукуна?а илтэ.

Полка саллааттара бары тар?аспыттарын кэннэ, сержаннар призывниктары хаалларан плацка строевой хаамыыга дьарыктаатылар. Ону та?ынан плац тула с??рдэн, спортивнай снарядтарга илдьэн, турникка тардынарга э?ин ??рэттилэр.

Киэ?э уолаттар остолобуойга а?аан баран, иллэ? бириэмэ к?ст?б?ччэ, б?г???? к?ннээ?и сонуннарын ы?а-то?о кэпсэттилэр:

– Ити Титигиирэп диэн саха уола ???… Хоту ханнык эрэ оройуонтан сылдьар диэтилэр, сахалыы билбэт. Наар нууччалыы эрэ кэпсэтэр эбит…

– Дьи?нээхтик Хабаровскайга спортрота?а сулууспалаабыт, ол сылдьан эмиэ баппакка, манна т??кэтэх сиргэ Чукотка?а, соруйан кэ?эйдин диэн «сыылка?а» ыыппыттар. Бэйэтэ Саха сиригэр биллэр-к?ст?р боксер эбит, тустуунан эмиэ дьарыктаммыт. Киэ?ээ а?ылык кэнниттэн та?ырдьа тахсан табахтыы турдахпытына, биир Усть Белайга сулууспалаабыт нуучча уола кэлэн би?игини кытта кэпсэттэ: «Э?иги сахаларгыт дуо? Сэрэнэн сылдьы?, «Усть Белай» туочука?а тиийдэххитинэ, земляккыт ити бы?ыытын и?ин анараатах баар ата?астаммыт уолаттар иэстэ?эллэрэ буолуо…»

– Чахчы, ити Кемеровоттан сылдьар табаары?ыныын на?аалаабыттар. Би?иги уолбут Самохвалов диэн адъютаннаах ???, «молодой». Кини та?а?ын-сабын устар, к?р?р-харайар ки?и. Бэйэтин «Султан» курдук бырастыына?а к?т??? сылдьаллар ???, а?ын оронугар а?алан биэрэллэр дииллэр.

Сорох уолаттар ити истибиттэрин соччо итэ?эйбэтилэр, сымыйанан омуннаан кэпсииллэрэ буолуо дии санаатылар.

– Эс, на?аа ?л?ннэрэн кэпсииллэрэ буолуо? Ама аармыйа?а, кини да буоллар, хайдах инньэ гыныа?ай?

– Кырдьык дииллэр, онноо?ор манна гауптвахта?а сытан, «молодой харабыл уолаттары гоняйдаан» с?пт?р?н к?рд?рб?т курдук кэпсииллэр.