Саллаат уонна таптал

Сааланы кэрийэ субуруччу тардыллыбыт у?ун остуоллар быраа?ынньык а?ынан толору этилэр. Онно ханыылыы сампаан бытыылкаларын, вазаларга ньургу?ун сибэкки дь?рб?т?н уонна к??х мутукча лабааларын тупса?айдык уурбуттара ки?и санаатын ?р? к?т???р?. Учууталлар, т?р?пп?ттэр уонна оскуоланы б?тэрэр о?олор остуолга саа?ыланан олорбуттара. Кы?ыл та?а?ынан б?р?лл?б?т президиум остуолугар олорор дьонтон оскуола дириэктэрэ туран, оскуоланы б?тэрбит о?олору э?эрдэлээбитэ уонна биир-биир ы?ыран, ситиихотуу аттестатын туттартаабыта. Кини кэнниттэн бэрт сытыы-хотуу, элбэх са?алаах-и?элээх эдэр райкомол сэкирэтээрэ уол а?ыйах о?о?о ?рд?к ??рэххэ баралларыгар анаан путевка туттартаабыта. Олор истэригэр Эрчим эмиэ ?рд?к ??рэххэ путевканы туппута. Аттыгар олорор о?олор э?эрдэлээн илии тутуспуттара.

??р??лээх миитин б?т??тэ, биэчэри ыытар эдэр учуутал кыыс киирэн:

– Билигин орто оскуоланы б?тэрэр о?олорго анаан, музыкальнай э?эрдэтин тиэрдэр Биробиджаннаа?ы культурнай сырдатар училищены б?тэрбит, бэйэбит оскуолабыт выпускницата Зоя Романова, – диэн доргуччу биллэрбитэ.

Эрчим со?уйуон и?ин, баянын иннигэр тутан, эдэркээн ба?айы кыыс киирэн микрофо??а чуга?аан, ыллаан барбыта. Баян бастакы дор?оонуттан музыка дьикти абыла?ар ылларан, уол бу кэрэ-номо?он дь???ннээх, нарын кыыстан хара?ын араарбата?а:

К?нд? к?м?с к??рэгэйим,К??тэн к?н?м у?аата.Хара, хара харахтаа?ым,Хайа, ха?ан кэлэ?ин?Тэйэн, у?аан хааллаххына,Тэ?ийбэппин билэ?ин.Миигин ??рдэн хоспор ха?анМичилийэн киирэ?ин?..

Бу ырыа тыллара хайдах эрэ, ыллыы турар кэрэ кыыс тас к?р??эр олус дь??рэлэ?эр курдуктара… Эрчим ырыа к??стээх абыла?ар ылларан, сирэйдиин-харахтыын сырдаан, тулалыыр эйгэни олох атын хара?ынан к?рб?тэ. Туох баар барыта тупсан, инники олоххо ?т??н?-кэрэни эрэ т?ст??ргэ дылыта… Онтон ырыа б?тэн, музыка тыа?а тохтообутугар уонна бу кини билбэт дьикти кэрэ кыы?а тахсан барбытыгар, хайдах эрэ курус санаа хам куу?ан, хомойо санаабыта.

Учууталлар уонна т?р?пп?ттэр ис с?рэхтэриттэн ?т?? алгыс тыллары эппиттэрэ уонна э?эрдэлээбиттэрэ. О?олор остуолга у?уннук олорботохторо, ойон туран проигрыватель дор?оонноох музыкатыгар до?у?уоллатан, т?г?р?чч? туран, ??к??лээн, ыллаан-туойан барбыттара.

Сынньала??а Эрчимнээх та?ырдьа тахсыбыттара, с?р??н салгын кинилэри куу?ан ылбыта. Тула барыта олус ?ч?гэйэ, ки?и эрэ ??р??х-к?т??х курдуга. Майа?а ол к?нтэн са?алаан, ?р?сп??б?л?кэтээ?и «Манчаары оонньуулара» ыытылла тураллара. Онон, б????лэккэ дьон-сэргэ то?уору?а мустан, сэргэхсийэн а?ай турар кэмэ этэ. Оскуолаттан чугас турар Оройуоннаа?ы культура дьиэтиттэн ??к?? музыката бу баардыы ньиргийэн и?иллэрэ.

Сорох о?олор ол музыканы истэн, оскуола спортивнай была?ааккатыгар баар баскетбол мас помо?угар с??рэн киирэн ??к??лээн барбыттара. Кыргыттар Сенялаах Эрчими ы?ыран ылан, ол ??к??л?? сылдьар ыччаттарга киирэн, аныгы музыка тэтимигэр с?п т?бэ?иннэрэн, араастаан хамсанан, к?лб?т-??рб?т о?олору кытта тэ??э ??к??лэспиттэрэ. Эрчим санаатыттан били баян до?у?уолунан ыллаабыт кыыс кэрэ м?сс??нэ арахсан биэрбэтэ?э.

– Сема, РДК-?а барыахха… Мин ити музыкант кыы?ы к?р??хп?н ба?арабын… – диэн, до?оругар сибис гыммыта.

– Кырдьык да?аны, бардыбыт… Манна хайдах эрэ скучнай ба?айы… – диэн, кини тылыттан тахсыбат до?оро с?б?лэ?э охсубута.

??к??л?? сылдьар ыччат быы?ыттан тахсан, иккиэн кэпсэтэ-кэпсэтэ, ?рэ?и кыйа барбыттара. ?рэх н???? турар Культура дьиэтигэр, мас муостанан туораан, тиийбиттэрэ. ?т?мэн элбэх ки?и мустан, сорохторо та?ырдьа кулууп та?ыгар, атыттара и?ирдьэ ??к??л?? сылдьаллара. Араас оройуонтан кэлбит спортсменнар бэйэлэрин анал сборнай хамаандаларын форматын кэтэ сылдьаллара к?р??ххэ олус ?ч?гэй этэ. Кинилэр спорт ?рд?к? быраа?ынньыгар кытталларынан киэн тутталлара сирэйдэриттэн-харахтарыттан, тутта-хапта сылдьалларыттан тута к?ст?р?.

Уолаттар ол ыччаттары кытта тэ??э, ??к?? к??рээннээх тэтимигэр с?п т?бэ?иннэрэн, бииргэ ??к??лээбиттэрэ. Сенялаах Эрчим орто оскуоланы б?тэрбит аттестаттарын ылан, хайдах эрэ улахан дьону кытта тэ? кэрдиискэ тахсыбыт курдук санаммыттара. Сотору буолаат Эрчим ??к??л?? сылдьар дьон быы?ыгар, били кинилэри кэлэн э?эрдэлээбит музыкант кыы?ы к?р? т?сп?тэ. Эдэр кыыс музыка к??стээх абыла?ар ылларан, туох баар ис иэйиитин барытын биэрэн имигэстик хамсанан ??к??л??рэ. Тулалыыр дьону кытта ??рэн-к?т?н мичилийэн, хас биирдии хамсаныыта барыта Эрчим?э ураты кэрэ буолан к?ст?б?тэ. Кыыс ким эрэ тонолуппакка одуулуурун к?р?н, Эрчим диэки хайы?ан баран эйэ?эс ба?айытык мичээрдээбитэ. Эдэр уол ону к?р?н, с?рэ?э толугуруу м?хс?б?тэ, т????н и?э сырдык иэйиинэн туолбута. Б?г???? оло?ун биир саамай умнуллубат к?н?гэр киниттэн ордук дьоллоох ки?и суох курдуга. Аан бастаан кэрэ кыы?ы таптыы к?рб?тэ:

Сиртэн ??мм?т сибэккилииСитэн, тупсан кэрэ?ин.Таба к?р?н, талан ыланТаптаабыта с?рэ?им.Долгун нуо?ай су?уохтаа?ымДолгуйабын, к??тэбин…Хайгыыр хара харахтаа?ымХайа, ха?ан кэлэ?ин?..

Эрчим тула эдэр саас ??рэрэ-к?т?р?… Олоххо барыта дьол-соргу аргыстаах сырдык ыраны т?ст??р кэрэ киэ?э кинилэри арыаллыырга дылыта. Ханна эрэ ыраах баян до?у?уоллаах кэрэ кыыс нарын ырыата и?иллэр курдуга…

Уол ол сырдык иэйиигэ куустаран, сарсын аармыйа?а барыахтаа?ын саныы-саныы, утуйан хаалбыта…

Сарсыарда туран баран а?аат, малын-салын хомунна. Долбууртан Зоя бэлэхтээбит хаартыскатын ылан чочумча одуулаан тураат, сиэбигэр укта сылдьар байыаннай билиэтин и?игэр кыбыта аста. Ийэтэ остолобуойга и?ит сууйааччынан ?лэлиирэ, ол и?ин сарсыарда олох эрдэ туран, хайыы-?йэ?э ?лэтигэр барбыт этэ.

Болдьоммут кэм?э военкомакка тиийбитэ, олбуор и?игэр толору дьон б???т? баара. Аармыйа?а барааччы диэн, атаара кэлбит дьон диэн тус-ту?унан б?л?х-б?л?х буолан аалы?на?а сылдьаллар. Кинини кэтэ?эн до?отторо к??тэн тураллар эбит. Сирэйдэриттэн-харахтарыттан к?рд?хх?, атаарыы дьалхаана т??н? бы?а сал?аммыт бы?ыылаа?а. Эрчим кинилэр били??и туруктарын ?т? сэрэйэн, спортивнай суумкатыгар эрдэ ха?ааммыт водкатын ылан уолаттарга туттаран кэбистэ. Кини ?сс? военкомакка чуга?аан и?эн, син балачча тэйиччиттэн баян тыа?ын уонна уолаттар армейскай ырыаларын истибитэ. Сергей баянын тардан кэбиспитэ, Еремей ону иилэ хабан ылбыта. Атын уолаттар эмиэ хаалсыбатахтара, байыаннай ырыалар бииртэн биир доргуччу ылламмыттара. Ону дэриэбинэттэн сылдьар уолаттар бэркэ сэ?ээрэ истибиттэрэ, ол эрээри хайдах эрэ дьааххана со?ус туттан тэйиччи сылдьаллара.

…Не много прошагал, пока не генерал,Но, может быть, я стану старшиной.Прости, что не сумел сказать, что буду смелИ то, что будешь ты моей женой.Не плачь, девчонка, пройдут дожди,Солдат вернется, ты только жди…

Сотору буолаат военкомат ?лэ?иттэрэ тахсан, уолаттары кэккэлэччи туруортаатылар уонна испии?эгинэн биир-биир ааттаталаан, ким баарын-суо?ун бэрэбиэркэлээтилэр:

– Бу сааскы суол алдьаммытынан, билигин ?р?с суола сабыылаа?ынан сибээстээн, куоракка самолетунан к?т???т. Ма?ан аэропордугар к?т?н тиийдэххитинэ, э?игини куорат военкоматын ?лэ?иттэрэ к?рс??хтэрэ. Уонна «Маяк» лаа?ырга сборнай пуун баар сиригэр автобу?унан арыаллаан киллэриэхтэрэ. Ким да, ханна да?аны ыйытыыта суох мээнэ барбат, кэлбэт… Бэрээдэги кэ?ии, арыгыны и?ии кытаанахтык бобуллар… Э?иги б?г???эттэн са?алаан байыаннай бэрээдэги туту?а?ыт. Билигин биэс м?н??тэ атаарааччылары кытта быра?аайда?ы?. Ол кэнниттэн быстах кэм?э самолет т??эр сиригэр, сыыр ?рд?нээ?и баа?ына?а, бары стройунан тахсабыт. Самолет к?т?н кэллэ?инэ, испии?эгинэн биир-биир ы?ырдахпытына, ааттаммыт дьон киирэн олоро?ут. Атыттар аныгы кэлэр самолету кэтэ?э?ит. Б?г?н барыта уонча рейс о?о?уллуохтаах, – диэн оройуон военкомун начаалынньыга, а?ам саастаах капитан мас-таас курдук хамаандалаан сэрэттэ.

Атаарааччылары кытта быра?аайда?ыы буолбутугар ата?а Еремей, Эрчим санныгар б?к т??эн, ытамньыйан ылла…

Эрчим: «Аата, дьи?нээх сэриигэ баран эрэр ки?иэхэ дылы… Музыка, ырыа-тойук до?у?уоллаах, кыра харах уулаах… Аармыйа?а сулууспалыы баран эрдэ?им», – диэн сонньуйа санаата.

Барыларын стройунан ???э, сыыр ?рд?гэр та?аардылар. Киэ? нэлэмэн хонууну быстах самолет т??эр гына бэлэмнээбиттэр.

– Сотору самолет кэлиэ?э, бэлэм сылдьы?…Тар?а?ан хаалыма?, – диэн арыаллаан та?аарбыт прапорщик уол сэрэттэ.