Трывожнае шчасце
Шрифт:
Ён моўчкі занёс газнічку ў запаветны закутак, куды яшчэ раней схавалася Саша, i паклікаў старэйшую сястру:
— Ідзі сюды, Поля.
Калі яна прыйшла, паказаў на ўслончык:
— Садзіся. Пагаварыць трэба.
Здзіўленая i крыху спалоханая, Поля паслухмяна села.
— Давай, — кіўнуў Данік Сашы: яны так дамовіліся, што гаварыць будзе яна, яе Поля спакайней выслухае, а на яго можа адразу накінуцца.
Саша села побач, плячо ў плячо, паклала руку на калена сястры.
— Слухай, Поля, што мы табе скажам. Не палохайся. Не злуйся. Ты ў нас была за маці, ты нас выгадавала, i мы цябе любім, як маці. Але тут
— I ты?! — здзівілася Поля, але не закрычала, не заплакала, a толькі сумна паківала галавой. — Што вы сабе думаеце! Ну няхай гэты сарвігалава… A ў цябе ж малое дзіця…
Такія спакойныя Поліны словы падбадзёрылі Сашу i Даніка, бо чакалі яны горшага.
— Поля, — зноў таямніча зашаптала Саша, — партызанскае камандаванне дало нам задание… прытуліць у сябе… у нас у хаце раненага камісара… Яму зробяць дакументы на Пецю… Быццам яго з лагера адпусцілі…— Тлумачыць далей у яе не хапіла сілы. Яна змоўкла, i ў напружанай цішыні, у якой было чуваць, як легка патрэсквае кнот газнічкі, яны чакалі, што адкажа старэйшая сястра. Поля маўчала. Данік сачыў за яе вялікім ценем на белай сцяне грубкі. Там адбілася ўсё: як яна ўздрыгнула, як адхіснулася ад Сашы, потым прытулілася зноў, як пачала павольна i панура нахіляцца яе галава.
Нарэшце Поля цяжка ўздыхнула. I яны зразумелі, што яна — ix саўдзельніца, ix верны таварыш па барацьбе.
Саша, адчуваючы, што вось-вось не стрымаецца i заплача, прытулілася тварам да яе пляча.
Данік па-мужчынску проста пахваліў:
— Малайчына ты ў нас, Поля!
VI
Ён прыехаў адвячоркам.
Фурман у аблезлым кажушку спыніў худога каня каля крайняга калодзежа, недалёка ад школы, дзе размяшчаліся паліцэйскія. Ён памог вылезці з саней чалавеку ў шынялі, у летняй фуражцы, з абмоткай на шыі замест шаліка, падаў яму мыліцу i амаль пусты рэчавы мяшок. Інвалід сунуў яму нейкія грошы, i фурман павярнуў каня назад.
Чалавек астаўся стаяць пасярод вуліцы, абапіраючыся на мыліцу. Левая нага яго была абута ў стаптаны кірзавы бот, на правай тоўста накручаны брудныя анучы.
Убачыўшы каля калодзежа старую, што з жаночай цікаўнасцю намагалася пазнаць салдата, ён пакульгаў да яе.
— Скажыце, дзе хата Фёдара Траянава? — спытаў ён.
— А вунь пятая адгэтуль… Вунь, дзе вялікая таполя…
— А Саша… Саша ix тут… дома?
— Саша? А Божачка ты мой! — адразу здагадалася i загаласіла жанчына. — Даражэнькі ты мой! Тут яна, дома твая Сашачка!.. З дочачкай роднай! А гаротны ты мой!..
«Ён ажно пахіснуўся», — раеказвала пасля жанчына, яна хацела падтрымаць, правесці, але ён падзякаваў i «не пайшоў, не пакульгаў, а трушком пабег, хоць i на адной назе».
Праз пяць мінут паўвёскі ведала, што прыйшоў без нагі муж Сашы Траянавай.
Данік назіраў з вышак сваёй хаты, праз шчыліну ў страсе. Калі чалавек стаў набліжацца, ён саскочыў адтуль i паведаміў сестрам:
— Прыехаў! Ідзе…
Сашу, якая лічыла, што падрыхтавала сябе належным чынам да сустрэчы з гэтым чалавекам, ахапіў нейкі незразумелы страх. Яна замітусілася па хаце, не ведаючы, што рабіць, куды дзець сябе, схапіла Ленку, але адчула, што рукі трасуцца, i передала малую Полі, якая сядзела за калаўротам. Паспрабавала наводзіць
парадак, перастаўляць рэчы, папраўляць падушкі.Поля сказала:
— Не трэба, Саша.
А што трэба? Што трэба ёй рабіць? У скронях балюча стукала кроў, ажно зялёныя кругі паплылі перад вачамі. Як яна скажа яму, чужому, незнаёмаму: «Ты, Пеця», як сустрэне яго?
Калі рыпнулі вароты, яна застыла пасярод хаты як каменная, баючыся паварухнуцца, баючыся хоць на міг адвесці вочы ад дзвярэй. Фантастычна-неверагодная думка бліснула ў яе гарачай галаве: можа, Данік такім чынам падрыхтоўвае яе сустрэчу з Пецем?
Вось адчыняцца зараз дзверы, i зойдзе ён… Не, не, гэтага не можа быць, не павінна быць! Яна не жадае, каб ён быў у палоне, каб ён вярнуўся цяпер, калі ідзе бой за Маскву, за жыццё. Розумам яна не жадала яго звароту, а сэрца, дурное бабскае сэрца, замерла ў чаканні…
Дзверы адчыніліся, i… Саша ўскрыкнула, спалохаўшы Полю i Даніка.
На парозе стаяў Уладзімір Іванавіч Лялькевіч.
Саша адразу пазнала яго.
Ён акінуў хуткім позіркам прысутных — добра, што ў хаце не было нікога чужога! — зачыніў дзверы i пакульгаў да Сашы, якая стаяла нерухома, ашаломленая, разгубленая: як прыняць чалавека, які некалі дамагаўся яе кахання? Поля насцярожана ступіла насустрач яму, як бы жадаючы загарадзіць малодшую сястру.
Ён спыніўся перад імі i, не вітаючыся, аднак не зводзячы яснага i смелага позірку з Сашы, ціха сказаў:
— Паверце, Аляксандра Фёдараўна, што толькі сёння, калі мне расказалі падрабязна, назвалі ваша дзявочае прозвішча, я здагадаўся… зразумеў, што гэта — вы. Калі вам вельмі непрыемна, я заўтра ж пайду, дазвольце толькі пераначаваць. — Ён апусціў вочы i схіліў галаву: ісці яму не было куды. — Вы скажаце, што я пайшоў праведаць сваіх бацькоў…
Поля зразумела, што гэта ўсяго толькі знаёмы, i, з палёгкай уздыхнуўшы, зірнула на Сашу.
«Чаму ж ты маўчыш? Скажы чалавеку слова!» — гаварыў яе позірк.
Саша схамянулася i працягнула руку:
— Добры дзень, Уладзімір Іванавіч.
Ён выпусціў мыліцу, нахіліўся, каб паціснуць яе руку, i пахіснуўся. Поля падтрымала яго:
— Ды вы сядайце. Дайце ваш мяшок. Распранайцеся.
Яны рабілі не тое, што трэба, не тое казалі адно аднаму.
Даніку не спадабаліся не толькі паводзіны сясцёр, але i паводзіны самога камісара. Глянуўшы на вокны, ці не падглядаюць праз адтуліны ў шыбах цікаўныя вочы жанчын, дзяцей, ён гучна павітаўся:
— Здароў, Пеця!
Лялькевіч павярнуўся i адразу ж радасна абняў Даніка.
— Здароў, Данік, здароў, дарагі!..
Гэта было шчыра, бо яны ведалі адзін аднаго, сустракаліся ў атрадзе, калі Данік хадзіў увосень на сувязь i Лялькевіч гутарыў з ім. Камісар адчуў глыбокую ўдзячнасць да гэтага разумнага, смелага хлопца i расчуліўся да слёз. Убачыўшы, як заблішчалі яго вочы, не стрымалася — заплакала Поля. Замітусілася, памагла яму скінуць шынель, пасадзіла на лаву. Саша цяпер толькі ўбачыла яго нагу, абкручаную анучамі, мыліцу, якую ён паклаў побач, успомніла Пецю i таксама праслязілася. Слёзы ix аказаліся вельмі дарэчы, бо праз хвіліну ў хату ўскочыла суседка Аксана — прынесла сіта, якое ўзяла з тыдзень назад i ўсё забывалася вярнуць. Яна спынілася каля парогa, прыкінуўшыся, што збянтэжылася, убачыўшы незнаёмага чалавека. Данік i тут не разгубіўся. Ён амаль з дзіцячай непасрэднасцю паведаміў: