Русская классическая проза

Якуб Колас Чортаў камень Нiхто не памятае таго часу, калi i як папаў сюды гэты камень. Самыя старыя людзi расказваюць, што яшчэ iх дзяды i прадзеды помняць яго. I называўся ён Чортаў камень. Чаму далi яму такую назву, не ведаю. Можа, за яго бязмерную велiчыню, а можа, i за тое, што гэты камень многа зла прынёс i прыносiць людзям. Колькi людскiх калёс i восей пабiта i паламана аб камень! Колькi пакалечана рук i ног! А гузоў колькi набiлi тут людскiя голавы! Каля каменя iшла дарога. Невядома,…

- Непраўдзiвая, непраўдзiвая! - загулi разам дубы. - Ты стары, сiлы ў цябе няма, i табе зайздросна пазiраць на тых, каму весела, хто жыць хоча. - На iм ужо i жалуды не растуць, - сказаў, смеючыся, блiжэйшы сусед мудрага дуба. - Лепш зусiм не мець жалудоў, чым мець iх дзеля свiной уцехi, - адказаў стары, - а я ўсё ж такi хачу перасцерагчы вас. Ужо колькi гадоў кажу вам аб гэтым, але вы не слухаеце. Ну, што ж? Тым горай будзе для вас, тым цяжэй будзе зiрнуць у твар няшчасцю. - Ну i натура…

Перад ёю пачалiся высокiя горы, вярхi якiх пакрывалi адвечныя снягi. Сонейка пачало хавацца за край зямлi, апошнiя стрэлы яго праменняў ахварбавалi яе ў агнявiсты колер i патухлi. Востры холад пустых i жудасных верхавiн дзiкiх гор моцна сцiснуў Хмарку. Яна скурчылася ўся, зрабiлася маленькай i тонкай, знайшла зацiшак мiж гор i спынiлася, прыхiлiўшыся да старой Скалы. Страшна стала Хмарцы. - Адкуль прыпаўзла, нябога? - спытала Скала Хмарку. Яшчэ большы страх агарнуў яе. - Не ведаю, -…

Нейкi неспакой пачынаў агортваць маладое насенне. Ой, цi не жартуе з iм вецер: цi туды нясе ён, куды прасiлася душа? - А цi скора будзе тая даль, мiлы вецер? - Мы даўно мiнулi яе, - адказаў вецер, - а цяпер новая даль перад намi.

Якуб Колас Зло - не заўсёды зло Цэлае лета вiсеў Жолуд на старым дубе. Невядома, як далей, а пакуль ён быў малы, вялiкага гора зазнаць яму не прыйшлося. Праўда, на яго тады нiхто не зварачаў i ўвагi: як бы яго i на свеце не было. Толькi сонейка, выглянуўшы з-за лесу, узiралася ў яго i пеставала сваiм цяплом, бы тая мацi. А калi, бывала, яно прыпякала надта горача - любоў часта пераходзiць свае гранiцы - маленькi Жалудок хаваўся ў цяньку густых лiстоў, як пан пад парасонам, i яму заўсёды было…

У нядоўгiм часе дзiвосная праява напаткала адзiнокi курган. Аднойчы, калi ён дужа пiльна пазiраў на сваю чараўнiцу-зорку, яму здалося, што ад яе нiбы адарваўся кавалачак, такi ж блiскучы i далёкi. Курган увесь замлеў ад нечаканай, няяснай радасцi: няўжо зорка пасылае аб сабе вестачку яму, самы дарагi падарунак? I хiба ж ён не заслужыў гэтага сваёй адданасцю недасяжнай зорцы? А можа, гэта здалося яму? Можа, гэта зман? Цi то сапраўды самая затоеная, самая светлая мара становiцца праўдаю, рэчаiснасцю?…

Так гайдалiся песнi на галiнках па лесе. Лес iх чуў, чула поле, i луг, i трава, i вада, i збожжа на полi, але цi ведаў хто аб думках Кучаравага дрэва? А былi ў яго думкi, глыбока затоеныя, для чужых вачэй i вушэй непрыметныя i нячутныя. Часамi супакойвалiся яны i нiбы знiкалi зусiм, а часамi вiхрылiся, бы мяцелiца ў полi, i балючы след пакiдалi дзесь там, у глыбiнях, а сукрыта жылi i жылi. Хто iх ведаў? Хто iх чуў? Нiхто. Адчувала iх толькi само Кучаравае дрэва ды той вецер-лятун трохi ведаў. Ой,…

Мухi лёталi, як шалёныя, не ведаючы, за што ўляпiцца, i давай без толку грызцi жывёлу i чалавека. Нават камар i той збiраў сiлы, не ведаючы сам навошта. Цяжка стала мошкам. Восы, бачачы ўсё гэта, яшчэ больш захванабэрылiся. Каб крапчэй чуць пад нагамi грунт, схаўрусавалiся яны з шэршнямi. Яшчэ большая трывога пайшла мiж машкары: шэршань - гэта не жарты. Перш-наперш велiч яго кiдалася ўсiм у вочы - амаль не з вераб'я ростам. Сам такi рыжы - жывот ды галава. Праўда, шчэплены яны вельмi тандэтна:…

А калi гэты выпадак стаў вядомы памiж дрэў, то яны доўга шумелi i нiяк не маглi прыйсцi да згоды: цi добра зрабiў вяз, развеяўшы гэты туман, гэты прыгожы туман зменнага шчасця беднай бярэзiнкi? I да гэтага часу вядуць дрэвы спрэчку.

Хвоiны думкi цяпер кружылiся каля аднаго... I так ёй мiла стала жыццё i гэты свет. Здавалася, з вачэй яе апала пялёнка, i яна першы раз зiрнула навокал. I нейкi жаль агарнуў адзiнокую Хвою. Ёй шкада стала ўзгоркаў, што беглi ва ўсе канцы. Як прыгожа выглядалi iх зялёныя пакаты! Жоўтыя пясочкi былi такiя ласкавыя, такiя прыветныя... Эх, колькi хараства навокал! I як гэта не бачыла яна раней усяго гэтага! Даўнейшы яе сум, яе нараканне на сваю долю, цяпер у яе ўласных вачах, былi такiя нязначныя…

Якуб Колас Не ў аднэй толькi нашай душы... Не ў аднэй толькi нашай душы Зерне ёсць хараства Аб iм казку складае ў цiшы Колас нiвы, трава. Не ў адным толькi сэрцы людзей Iскра праўды гарыць Аб ёй песню пяе салавей, Аб ёй рэчка журчыць. У той песнi, шырокай, як свет, Чутны ветры i гром. Дык прымi ж ты прывет, Свет бязмежны, мой дом.

Якуб Колас Страказа Калi абмiнуць малапатрэбныя або зусiм непатрэбныя словы (а iх, на жаль, вельмi многа), дык можна проста сказаць: такое прыгожае возера, з такiмi прывабнымi берагамi - то высокiмi, то адхоннымi з купчастымi дубамi i соснамi па краях возера, рэдка сустрэнеш. Надзвычай ясная, спакойная ранiца выдалася ў гэты дзень. Возера лагодна пакалыхвала свае хвалi, i, каб пачуць iх шум, трэба было дужа ўважлiва прыслухоўвацца да гамонкi дробных хваляў, што, як срэбра, пералiвалiся на…

Якуб Колас Кажух старога Анiсiма Хто толькi ведаў старога Анiсiма, той ведаў i яго стары кажух. Нiколi ён з iм не расставаўся - нi летам, нi зiмою. Такi ўжо быў звычай у старога Анiсiма. А як ён шанаваў гэты кажух! Ад доўгiх часаў жыцця кажух зусiм сашмуляўся, вылiняў, i сам чорт не сказаў бы, цi гэты кажух быў белы, цi чырвоны. Дый сам гэты кажух стаў непадобны да кажуха, а калi яго i называлi кажухом, дык ужо ў сiлу звычаю. Памiж мужыкоў было многа жартаў пра гэты кажух. Дзецi проста пальцамi…

Нахов, не задавая вопросов, быстро зашагал в Васильево. - И еще, граждане. Сейчас Максим Семенович принесет фотографии двух людей. Внимательно посмотрите, не встречали ли их здесь, в Васильеве, или, может, в городе. Семеныч принес фото Громова и Беляева. Лисинцы, усевшись кто на скамейке. Кто на бревнах, добросовестно вглядывались в лица разыскиваемых. Качали головами: "Нет, не знаю", и передавали соседу. Когда осмотр закончился, Галина Нахова раздумчиво произнесла: - Если б разрез глаз…

- Кажаш, хату ладзiць трэба? Трэба... Трэба, браток, подрубы мяняць. Але я ўжо не здолею... Хай зяцёк ужо рамонты робiць, яму тут жыць! I ёй стала шкада яго. Шкада ягоных дрыготкiх рук, шчацiнiстага твару, на якiм, здавалася, блiшчалi слёзы... Ёй самой хацелася плакаць. Але яна не заплакала. "Я зараз жа вярнуся ў спальню, - рашыла яна. - Так, каб ён не заўважыў. Нельга, каб ён заўважыў..." I ўсё ж, калi ён праз некалькi хвiлiн увайшоў у спальню i стаў асцярожна ўкладвацца ў ложак, яна не вытрымала…

А вещие сны снятся г-ну Щасливкинду минимум раз в неделю, и минимум дважды в неделю с ним что-нибудь происходит... Именно поэтому автор и решил немного отдохнуть от своего навязчивого героя и перейти к созданию "широких полотен", первым из которых и явилась пьеса "Иосиф и его братья". К О Н Е Ц

У рабоце Таклюся мала гаворыць, больш маўчыць i аб нечым усё думае. Якая думка ляжыць у яе на сэрцы, нiхто не ведае, але па яе вачах i па твары ўсякi можа дагадацца, што думка гэта вельмi цяжкая i неадвязная. Iншы раз у Таклюсi зразу апускаюцца рукi, серп падае на зямлю, плечы выпрастоўваюцца, i яна, уставiўшы ўперад у сiнюю iмглу свае запаўшыя вочы, пачынае горка плакаць; i слёзы буйнымi круглымi каплямi коцяцца з яе вачэй на калючае ржышча... - Бог з табой, Таклюська, чаго ты плачаш? - дапытваюцца…