Ки?и биирдэ олорор
Шрифт:
Ол да буоллар Кыыча, суолунан тттр срэргэ сананан, сыараттан ыстанан тстэ. Суонда, баар, бэркииэ, кыыс тылын быа гыныа суоа… Кыыча, кйбт атаар кыайан уйуттубакка тэмтээкэйдээн баран, саардыы иннин диэки нхтээн эрдэинэ, Суонда бобо харбаан ылан бобуоска иигэр аста.
– Ыы-ыы-ы! – диэтэ кини дьиэк биэрбэттик.
Дьэ ити… Ити аата киниттэн мчч туттарбаккын…
Суонда сыаратыгар олордо, атын соруйда.
– Суон-да-а-а!.. Кр…д…бн!.. Аат…та…абын!..
Суонда эргиллибэтэ. Арай кхс эбии нксйдэ.
Кыыча тобуктаан кинини моонньуттан кууан ылла:
– Суон-да-а!.. Оо,
Суонда бгдьллбт кхс дьигинээтэ. Кыыча марылаабытынан ол кскэ умса тстэ.
Хаардаах хара тыа дьиппиэрэн, боруоран барда.
Сурах туохтан скрй? Сороор чахчы суолга олоурар, ону ким эрэ кэпсээбититтэн таранар. Сороор туохтан трттэммитэ, кимтэн сааламмыта биллибэт буолар. Ии кэриэтэ трд-тбт, ууга-муура кстбэт идэлээх. Арай айан тыала айаарбытыттан, сиккиэр тыал сибигинэйбититтэн скээбит бэйэтэ дуу диэх айылаах буолар…
Кыыча рээр кэлбэтэх манайгы кнэ айдаана суох ааста. Студентка кыратык ыарытыйан эбэтэр ыксал кыалаланан уруогун кттэрэ манан дуо? Онон паартаа кыыс миэстэтэ кураанах аайан турарын ким да соччо аахайбата. Арай Томмот хараа сотору-сотору ол кураанах паартаа инэр уонна староста уол таабылыгар кыыс араспаанньатын туугар кэтии бэлиэтин субуччу тарта.
Иккис кн улахан биримиэнэ саана соумар сурах техникуму саба срдэ: Аргыылаба рнэргэ крээбит . Дойдутугар да буолбатах, дьонугар да буолбатах – рнэргэ. Бэл Кыыча сыараа кэлгиллэн сытан наар куаанын талан санаатаына дааны итинник диэхтэрэ диэн санаа йгэр киирбэт этэ. Ити сураы бастаан кыргыттар биллилэр. Кыыс аймах биллэ да, р буолсу дуо – харааччытааар тргэнник кылаас кылааы тилийэ ктт.
Томмот, ити сураы истээт, соуйан, дйн, мээнэнэн крн турбахтаата. Кини йгэр батаран йдн хайдах да сатамньыта суоа. “рнэргэ крээбит”. Ким? Кыыча! Уол итини ким хантан истибитин быаара сатаата. Уолаттар, кыргыттар бэйэ-бэйэлэригэр аарсан истилэр. Томмот ээ мэндиэмэнтэн аллара тстэ, аллараттан э таыста, кылаастан кылааы кэрийдэ да, тугу да кыайан чуолкайдаабата. Ким эрэ эппит, ким эрэ истибит, ким эрэ кэпсээбит. Кимэ да чопчута биллибэт. Алдьархайдааа диэн сс атын. Бииргэ рэнэр оолоро ити ынырык сураы тута итээйдилэр, буолуох буолбутунуу ииттилэр: баай кыыа баайдарга, р кыыа рнэргэ крээтээ дии. Онуоха кии дьиктиргиээ туох баарый? Хата т эмэ хаайса-буойса сатыыр рднэн кмскээр, сс комсомолга киллэрэргэ дьулуар дьон бааллара. Ол дьоннорго кээлтэ буоллун.
рэх бттэ. Студеннар танан тараан эрдэхтэринэ таырдьаттан киирэр аан диэкиттэн саалар иилиннилэр.
– Аргыылабаны ыйыталлар!
– Байыаннай дуу?
– Чыкааттан дуо?
– Буолуо-буолуо…
– Ол иин дааны…
– Ким чгэйдик билэрий?
– Чыычаахап ханнаный?
– Чыычаахап!
– Тргэнник!
Томмот тиийбитэ, кылгас маан байыаннай бараан сонноох, эргэ куобах бэргээтигэр сулустаах, аамсыйбыт нуучча киитэ турар эбит. Хаас илиитин курунан тгэр ыйаабыт. Байыаннай Томмоту уа илиитин бэргээтигэр даайан крстэ:
– Копылов. Красноармеец. Больницаттан, – диэтэ нууччалыы. – Кыыча Аргылованы крсхпн баарабын.
– Кини суох, – Томмот ботугураата.
– Ханнаный?
– Билбэппин.
– Бгн рэммитэ дуо?
– Суох. Кэлбэтэ.
– Бээээ?
– Эмиэ
суоа.– Тоо?
– Билбэппин.
– Тоо?
Томмот саата суох тбтн илгистэн эрэ кэбистэ.
– Кини эиги студенткаыт буолбат дуо? Уонна хайдах билбэккит? Баар, кини ыалдьан сытара буолуо. Км ктн сп. Оттон эиги билбэккит!
– Крээбит дииллэр…
– Ханна?
– рнэргэ…
– Ким ону крбтй?
– Билбэппин…
– Ким инньэ диир?
– Би… билбэппин…
– “Билбэппин!” Ишь ты! Ким да тугу да билбэт, ким да тугу да крбтх уонна сурах хоту “крээтэ” дииллэр! – снэ улахан Копылов бэйэтэ да иэдэйэн турар Томмоту сэмэлээн, мн ллээлээтэ. – Эн ким диэиний? Чычахов? Иит, Чычахов, эн сибилигин кини олорор дьиэтигэр бар. Тугун-ханныгын чопчутун бил. Уонна субу киээ бииэхэ, больницаа, кэлэ сырыт. Ыарыахтар ктэллэр. Ыалдьыбыт буоллаына, бииги доктор ыыттарыахпыт.
Томмот Кыыча олорор дьиэтигэр сылдьа илигэ. Кыыс хаан дааны кинини киирэ сырыт диэн ыырбат этэ уонна кинилэр бииргэ сылдьалларын дьиэлээхтэр крхтэрин баарбат курдуга. Аргыылап баай кыыын бэрт быстыбыт-ойдубут ыалга олохтооботоо чахчы, кэм бэйэтигэр дьрэлээх соус ыалы буллардаа диэн Томмот сэрэйэрэ. Оннук да быыылааа. Уол бу дьиэ хааайынын, сааран-иэрэн сэлибирээбит, илэ-сала кппт, арыы-сыа ньаларыйбыт Ыллам Ыстапааны, кэлэ-бара крр.
Томмот ииттэн олуурдаах кэлииккэни р тосуйда. С баайы саалаах ыт рэн баргыйар. рэ-рэ тлээтэин ахсын тимир сыап кылыргыыр. Кэнникинэн ыт дааны срээлдьии быыытыйда: тохтуу тэ-тэ маргыйда. Кэмниэ-кэнээс дьиэ клэтин аана тыааата.
– Кимий? – дьахтар саата ыйытта.
– Аргыылаба баар дуо? – Томмот хардары ыйытыынан хардарда.
– Суох!
– Ханна барбытай?
Дьахтар атаын тыаа дьиэ диэки куучугураата.
– Ханнаный? – Томмот эккирэтэн хаыытаата.
Дьиэ клэтэ “хап” гына сабылынна.
Томмот сгн кэпсэппэттэриттэн кыыйда. Кэлииккэтин аанын олбуор титирэстиэр диэри тэбиэлээтэ.
– Кимиэхэ наадалааххыный? – Ыллам саата иилиннэ.
– Аргыылабаа.
– Аргыылаба суох дииллэр буолбат дуо? Хайдах кии тылын йдбт киигиний? – Ыллам иирдьэттэн кблээтэ.
– Ас!
Дьарыйар, кытаанах сааттан дьааххаммыта дуу, Ыллам кэлииккэ олуурун сыарытан, кыыл сирэйин быктарда:
– Бэйи эрэ, табаарыс… Эн хантан сылдьаын?
– Техникумтан… Учуутал техникумуттан…
Ыллам Ыстапаан мылаарыйбыт кыыл сирэйэ эмискэ хараара тэргэ дылы гынна.
– Тиэхиникиимтэн эрээригин тэбиэлиири итиччэ эрчимнээх дуо?
– Ыстапаан, крдбн, чахчытын эт: Кыыча ханнаный?
– Ханнатын айыы таара билэр, – Ыллам р чолох гынна.
– Хайдах? Ыалдьар дуо?!
– Айыым таарам, инньэ эрэ диэмэ, – Ыллам уоа сэмэлиирдии ырбайда. Онтон уолу ннээхтик быыччы крд. – Бэйи эрэ, бу эн кини туоунаыный, ксстэин дуу?..
– Ханнаный диибин дии!
– Ырыых-ыраах…
Ыллам, кл-элэк оосторун кистээбэккэ, борук-сорук халлаан диэки р хантайан мылаарыйан турда.
– Сымыйа!
Томмот дьиэлээх киини кыайан иирдьэ атыллаата.
– Тохтоо! Ханнык быраапкы…
Ыллам Ыстапаан, трллэ тээт, уолу тскэ кэппитэ олбуор ууоругар буола тстэ.
Кэлииккэ аана кскэ сабыллан лаыгыраата.