Ки?и биирдэ олорор

– Кырасданьыын Суобалап, крдргн хатылаа.

Соболев били бээээ суруйан биэрбитин быыта-орута хос эттэ.

– Кырасданьыын Аргыылап, ити кырдьык дуо?

– Суох!

– Тоо?

– Суох!

– Кырасданьыын Суобалап, эн эппиккин бигэргэтэин дуо?

– Бигэргэтэбин.

– Кырасданьыын Аргыылап, Суобалап этэрэ кырдьык дуо?

– Суох!

– Эн киниэхэ сылдьыбыты дуо?

– Суох!

– Киниэхэ сорудах биэрбити дуо?

– Суох!

– Сымыйалаама. Кэлин сырыыгын бииги бэйэбит илэ харахпытынан крбппт, эт кулгаахпытынан истибиппит. Оннук буолбат дуо?

– Суох!

– Хайдах эн халба курдук “суохтан” атыны билбэккиний? Онтукам быыыа дии саныыгын дуо? Саараныма, Аргыылап. Мэлдьээин дааны трбнээл дьлттэн син биир куотуо суоа, – Ойуурап туран бэттэх кэллэ. – Билинэин дуу, суох дуу?

– Суох!

Ойуурап, эргиллэн иэн, конвойдуур саллаакка илиитин таынан садьыс гынна:

– Илдьи. сс йдннн.

Аргыылап ааа тиийэн тохтоото, хараын быыччы крн, Соболевы тобулу одуулаата уонна тииин быыынан сыыйда:

– Иуда…

Соболев, тахсан туманнаах уулуссанан хааман иэн, Аргыылап хсбтн санаан сонньуйда: “Иуда, ээ. Соболев эйигин уган биэрбитин ким да билиэ суоа. Ол чахчы эйигин кытта стэ. Бу кн сиригэр кылаабынайа – сатабыл. Мин сатаатым да, уорбалааынтан, хаайыллартан быыанным, кл чыычаах оото буолан кттм. сс махтал ыллым. Оттон эн, т да андааргын кэспэтэргин, т да хорсуннук тутуннаргын, стэргин, сарсын биир буулдьа аылыга буолуо. йн эн трн сылдьыбыккын букатын умнуохтара. Сири кытта сир буолуо. Т да геройдуу лбт иин. Суох, лбт геройдааар тыыннаах Иуда ордук. Быдан ордук!”

9

Кыыча рэин кэнниттэн дьиэлээн салбынаан истэ.

нрг комсомольскай мунньахтан ыла кини тосту уларыйда. Сытыы-хотуу бэйэтэ сыппаата, клэрэ-оонньуура сттэ. Иккис курстар рэнэр хосторуттан сааскы срээннии кылыгырайар дьэкир кл ииллибэт буолла. Чаылхай сарсыарда кн клмн крс налыйар сибэкки тымныы тн сэбирдэхтэрин трнэрин кэриэтэ Кыыча, санаатын-оноотун иигэр кистээн, кумуччу туттан сырытта. Кими да кытта сэлэспэт, сэндэлиспэт. рээр соотоун кэлэр, соотоун дьиэлиир. Учууталлар уруогун ыйыттахтарына, скртн эрэ хардарар. Бииргэ рэнэр оолоро дааны, кини туругун йдр дьон быыытынан, киниэхэ сигэммэттэр, кинини саарда сатаабаттар. Бары туох да уларыйбатаын курдук тутталлар. Арай Томмот мунньах буоллаын сарсыныгар, рэх кэнниттэн, аргыстааары ситэн кэлбитэ. Ону Кыыча, сблээбэккэ, тоуйдук ыйыппыта:

– Туох баарый?

– Суох… – уол уоска бэрдэрбит кэриэтэ буолбута.

– Оччоо… рекомендация иин баыыба. Итиэннэ крдбн: миигин батыыма. Миигин соотохтуу хаалларан абыраа. Уонна, бааалыста, аыныма…

Бттээ ол. Ити кэнниттэн Томмот кини аттыгар чугаыы илик. Ол эрээри рэх кэмигэр уол хараын уота сотору-сотору киниэхэ тууланарын кыыс билэр…

Кыыча билигин саамай сблр, саамай чэпчэкитик, саамай чгэйдик сананар сирэ – балыыа. Кини иэдээнин онно билбэттэр. Ыарыахтар кинини син биир урукку харахтарынан крллр, уруккулуу ээрдэлии тоуйаллар. Ол иин балыыаа кини рнэн тиийэр, онно клэр-рэр, ыллыыр-туойар.

Кыыча, олорор ыалын дьиэлэригэр киирээт, куукуна билиитэтин айаар икки ытыын саратан аргынньахтаабыт Суонданы кр тстэ.

– Уой, Суонда! Дорообо, Суонда. Хаан киирди? Дьиэбититтэн кэлли дуо?

Суонда дорообоо, ыйытыыларга барытыгар эппиэттээн тохоноон кэбистэ. Кини, рдээ буолан, сирэйин мырдынатта.

Кыыс хоугар срэн киирэн сонун, бэргээтин, суумкатын оронугар элиттэ итиэннэ, дьиэтин ахтыбыт санаата тмллэн кэллэ быыылаах, тахсан Суонда моонньугар иилистэ тстэ. Онуоха клн курас сыта, оо эрдэиттэн бэркэ билэр сыта, муннугар саба биэрдэ. Оо эрдэинэ Суонда эмиэ бу курдук саата суох олорон биэрэр буолара, ону Кыыча чычаас сылгы кэриэтэ лбрйэрэ: моонньугар ыйаастара, кхсгэр сктэрэрэ, ктхтрр. Кыыс билигин эмиэ, хараын симэн, Суонданы моонньуттан кууан, тбтн санныгар ууран, кулгааар сибигинэйдэ:

– Ийэм… ийэм хайдаый? чгэй дуо?..

Суонда тбтн тохонотто.

– Тугу кэии ыытта? Кэиитэ ханнаный?

Суонда аргыый илгистэн кэбистэ.

– Хайдах?.. Дьиэиттэн кэлбэти дуо?

Суонда тугу да хардарбата, кхсн этитэн эрэ кэбистэ. Ийэтэ кыыыгар кэии ыытыан баарбытын, ону аата оонньор тахсар ооо эмиэ туох кэиитин диэн боппутун йдт. Кыыс хомойбут кэри-куру сирэйин крн баран, Суонда кэиини ылбаккабын дааны диэн кэмсинэ санаата.

– Кэии аала киирбэтэх, рпкмнэр тааастарын киллэрбит, – дьиэлээх оонньор, куорат биир биллэр эргиэмсигэ Ыллам Ыстапаан, мас дуобат ньыхаатыгар маарынныыр лыры-лыхаар кии, быа тэн быаарыста. – Инньэ гынан ити кии докумуоннара эинэ бааам. рпкм киэнэ наар тиэтэл буолааччы, кэии ыллаттарар бокуой биэрэллэр диэтэи дуу.

Кыыча, тн тохпут оо курдук буолан, саата суох чэйин иэн таныбытыгар Суонда, дьиксиммиттии, кыыс уонна дьиэлээх кии сирэйдэрин олбу-солбу крбхтт.

– Кыыча аны луохтуур. Балыыаа кыыл хамандыырдары эмтээр, – диэтэ Ыллам Ыстапаан ыалдьытын уоскутар быыынан. – Киээ ахсын онно срэн лэлээн кэлээччи. Суонда, бэйэ эмиэ наадаар барбаккын дуо? Аны куораккар олус хойут сылдьары сатаммат ээ.

Кыыча балыыаттан киээ утуйбуттарын кэннэ кэллэ.

Кыыс сарсыарда арыый хойутаан туран, тиэтэлинэн суунан-тараанан, рээр бараары аыы олордоуна, Ыллам Ыстапаан, блэлээх хойуу чэйи иэн сыймаарда-сыймаарда, соччо улахаа уурбатахтык эттэ:

– Тукаам, тиэтэйимэ. Тото ааа. Уонна ичигэстик таын. Ыраах айаннаары олороун.

– Ханна… ыраах?.. – кыыс соуйан лэппиэскээ хара сыста.

– Суонда таарыччы эйигин дьиээр тааараары киирбит. Бээээ киээ сыаратыгар бэртээхэй диэн бобуоска оордо. Дьиэ курдук. Аа инньэ диэн соруйбут. Сэрии ааыар, нам-нум буолуор диэри дойдутугар тахсан олордун диэбит.

– Мин ханна да барбаппын!

– Тыый, тукаам, кэбииий, – дьиэлээх кии ньалаарыйда. – Трппт аа тылын итинник гынар диэн баар дуо? Оонньор оотугар тн бааран дьаайан эрдээ дии. Сэрии чугааатаына манна араас алдьархай буолуо. Оччоо…

– Ханна да барбаппын! – кыыс блэлээх хончоорун тнэри садьыйбытынан ойон турда. – рэхпин быраыам суоа!

– Барыа, сэгэттэйиэм, барыа, – Ыллам Ыстапаан ымманыйбыта мэлийэ оуста. Сирэйэ дьэбин уоуйда. – Аа дьаайбыт – онон бтэр. Бар хата таын!

Кыыча хоско киирэн сонун, бэргээтин кэттэ, суумкатын ылан срэн таыста. Тас ааа чугааан эрдэинэ дьиэлээх кии кйэ турда.

– Ол-бу буолума!

Кыыча Ыллам кыыырбытын бу эрэ крд, урут биир кэм уунуохтаан кэбиспиккэ дылы аргыый ньылбаарыйа сылдьар идэлэээ.

– Барыам! Эиги миигин ксктнэн илдьэр быраапкыт суох!

– Киниэхэ сс быраап наада. т тылы истибэт буоллаххына, ксптнэн дьарыйыахпыт. Кэлгиллэн барыа. Аа оннук дьаайбыт. Быраабы ол баар.

– Ыыты!.. – Кыыча хара кнэн ааны былдьаа сатаата.

– Киэр!

Ыллам Ыстапаан илиитин таынан садьыйбыта кыыс, олоппоу тнэри ктн, тиэрэ баран тстэ.

– Эмээхсиэн, кэл! Ааттаа сатаан кинини кытта мачайдаар соло суох. Киллэрэн таыннарыах. Суонда, аты бэлэм ини?

Дьиэлээх тойон эмээхсининээн кулуннуу мхс сылдьар кыыы ктн ыллылар. Хоско киллэрэн эрдэхтэринэ Кыыча кии куйахата крхтк сарылаата:

– Суонда-а!.. Суон-да-а!.. Абыра-а-а!..

Суонда, хамсатын болточчу уобан, ткчч тэн олордо.

Кс быстыа холобурдааынан Ыллам Ыстапааннаах олбуордарыттан бобуоскалаах сыаралаах ат таыста. Сыара иннигэр Суонда нксллбт.

– Аны срэ оонньуу сылдьаайаын, – диэн дьиэлээх кии ойоолоон иэн киниэхэ сибис гынна. – Босхо бардаына, тттр срдэинэ клэ. Тонун. Кыратык томутунан туох да буолуо суоа. Итиэннэ итии хааннаах эдэр кыыс оо итиччэ лгэр тааынан тоо сырыттаай!

Кыыча, кырдьык дааны, ылбычча тымныыга хотторуо суохха айылаах: таба тэллэхтээх, куобах суоран ллктээх. Синньигэс биилиттэн ээ тт сабыылаах бобуоска иигэр. Илиитэ, атаа хороччу кэлгиллибит. Харса суох айдаарбытын иин айаар тааы симэн баран былаатынан саба баайбыттар. Кыыча кн муунан мхс сатаан сэниэтэ эстэн, абатыгар саата суох ытыы сытар.