Ки?и биирдэ олорор
Шрифт:
– Ойуурап. Олор, табаарыс.
– Соболев. Эраст Константинович.
– Аа! Байанкамааттан дуо?
– Даа, сонтон.
“Билэр эбит. Ол иин дааны, – дии санаата Соболев, – тутуу баттаан эрдэ кэлбитим чгэй эбит”.
– Дьэ кэпсээ, истэбин.
– Даа, табаарыс Ойуров… Мин Соболев диэммин. Эраст Константинович диэн…
– Билэбин-билэбин. Дьэ?
– Мин… военкомакка лэлиибин… отдел начальнигынан. Новониколаевскайтан командировкаланан кэлбитим. Оннук.
Дьокуускай военкоматын лэитэ тарбахха ааыллара. Онно ким лэлиирэ кыра куорат олохтооор барытыгар биллэрэ. Ойуурап эмиэ билэрэ.
– Ону эмиэ билэбин, табаарыс Суобалап.
– Баыыба… баыыба… – Эраст Константинович тбтн тохонотто. – Даа, маннык. Мин ыраахтааы армиятыгар офицер этим. р армияа, Колчакка эмиэ. Онтукам барыта личнэй дьыалабар сурулла сылдьар. Тугу да кистээбэтэим. Советскай былааска буруйбун билинэн турабын. Ону барытын бырастыы гынан манна лээ ыыппыттара. Ол курдук…
– Ити барыта йднллэр. Итинэн бтэр дуо?
– Суох… – Соболев клнн сотунна.
– Истэбин.
– Бппэт… – Соболев э тыынна, утары крд. – Барыта уруккуттан трттээх. Ол иин итини этэбин… Дьэ маннык. Блн, суох, бээээ… бээээ киээ миэхэ дьиэбэр Такыров диэн кии кэлэ сырытта… Саха… Генерал Пепеляев связнойа. Даже связной да буолбатах, уполномоченнайа диэххэ дуу, резиденэ диэххэ дуу? Уонча хонуктааыта илинтэн кэлбит…
– Такыырап диэн дуо?
– Даа-даа.
– Такыырап… Такыырап… – Ойуурап тарбахтарын тбтнэн остуолу тосуйбахтаата. – Баар, арыый атыннык эппитэ буолаарай?
– Суох, чахчы Такыровпын диэбитэ.
– Чэ сп. Такыырап да буоллун. Кэпсээн ис.
– Дьэ маннык…
Кии тыына бурачыйар тымныытыгар тиритэн, субу-субу былаатынан сирэйин ньуххана-ньуххана, Соболев Аргыылап сылдьыбытын, кини кыыл сэриилэр Пепеляевы утары операцияларын былаанын бул диэн модьуйбутун бутуйан-таыйан кэпсээтэ. Т да барытын кырдьыгынан тоо тэбээн кэпсээбит курдук буоллар, кини бэйэтин чгэйдик крдрнэ сатаата: Аргыылап манайгы сырыытын, Рейнгардт суругун трт ахтыбата (ЧК-лар ол манай кэлэ сылдьыбытын, баар, билбэтэхтэрэ буолуо. Ону эттэхпинэ, аны сонно тута тоо тыллаабатаххыный диэн иилэ хабан туруохтара. Билбит да буоллахтарына, онно суолталаах кэпсэтии суоа, кннр баарбын-суохпун эрэ крн барбыта диэим. Оттон суругу баас билбэтэхтэрэ чахчы. Такыров эттэинэ мэлдьээн кэбииэм. Сурук клгэ кубулуйан спптэ. Баар этэ диэн кини хайдах дакаастыаай?”), бээээ дааны мастыы аккаастаммытым, ол рднэн кнэн кэлэбин диэбитэ диэн кэпсээтэ. Хаста да кыбытан сэбиэскэй былааска бэриниилээин аынна. Тмгэр лэит уонна бааынай аймах былааыгар сэриинэн тспт стх спйнн тргэнник тута охсор наадатын эттэ.
– Оччоо эйиэхэ сарсын киээ кэлиэхтээх буоллаа.
– Даа, сарсын киээ.
Ойуурап табахтан саарбыт смйэтинэн бытыгын убахтанан чочумча толкуйдаан олордо, онтон ыраас лиистэри ылан Соболевка уунна.
– Билигин сэргэ хоско тахсаын ити кэпсээбиккин барытын суруй. Мин кэлиэим. Кт.
Соболев тннгн алларата таас оннугар хаптаынынан саба саайыллыбыт иччитэх хоско киирэн, эмиэ бэйэбэр сйлэээ буолаарай диэн, кэпсээбитинэээр быдан уанан р суруйда. Суруйбутун хос-хос аахта, кннрд. Ол рднэн Ойуураба кэлэн быстыбата. Ктэ сатаан баран тахсан сэргэ хоу тардыалаата да хатааыннаах. Дьууурунайтан ыйытта. Анарааыта бэрт тоуйдук хардарда:
– Председательгэ. Хоскор кт. Тахсыма.
Соболев ктэн олорон ыгылыйан барда. Кини дьууурунай ордук кэнники тылын дьиктиргээтэ: “Тахсыма”… Ол аата мин хаайыылаахпын дуу, тугуй? Аны, кырдьык, Пепеляев спйнн куомуннааа эбит диэн хаайаайаллар? Ама дуу, бэйэтинэн кэлэн тыллаабыт киини. Оо дьэ, хайдах-хайдах баайыный?..” Кини туох диэн саныаын адьас
харааччы мунан олордоуна, кэмниэ-кэнээс аан дьэ аылынна.– Аал эрэ, – Ойуурап сурулубут лиистэри ылан ааыталаата. – Чэ сп. Тэрилтээр тиийэн лэлээбити курдук лэлээ. Манна сылдьыбыккын биллэримэ. Билигин эйигин кэтэх аанынан таааран биэриэхтэрэ.
– Оттон… Такыров… хайдах?..
– Эн кинини крср курдук крс. Хайдах гынары бииги бэйэбит билиэхпит.
– Сп…
Ойуурап Соболевы дьууурунайга тиэртэ. Арахсарыгар илиитин биэрдэ:
– Баыыба, Эрээс Ксткнэбис, км иин. Крсххэ диэри.
Олбуор кэтэинэн атын уулуссаа тахсан баран, Соболев р тыынна: “Крсххэ диэри”. Аны эигини кытта крсбэтэх кии чгэй этэ…”
Сарсыныгар Соболев наар киэээи крстн санаан сырытта… “Крср курдук крс…” Ити хайдах крс диэн эппитэ буолуой? Мин хайдах крстэлээбиппин кини хантан билэр?”
лэтиттэн кэлэн ааан баран, Соболев остуолугар олорон крд, хоугар хаамыталаан тэпсэнээтэ. Хайдах да уоскуйбата. Лаппа киээрэ быыытыйда – туох да биллибэтэ. “Били сатана баччааа диэри кэлбэтэ. Хайыы-йэ туппуттара буолуо дуо? – диэн Соболев эрэх-турах санаан олордо. – Оннуга чгэй этэ. Оо, оннук буоллар… Ол эрээри оччоо ГПУ киитэ тоо миигин “…крс” диээй? Кэбис, диээ дааны. Кими, хаан хаайалларын ол миэхэ дакылааттыы сылдьыа дуо?”
Бириэмэ кутуйах хаамыытыныы сыылынна. Соболев олоро-тура сатаан баран тулуйбакка сытта. Сонун брннэ. Утуйбатахха дылы этэ да, утуйбут эбит. Эмискэ сонун сирэйиттэн хастыы тардыбыттарыттан уугунна. рдгэр бэргээлээх тб ткйбт: Такыров…
– Эмиэ утуйан кскй сытаын дуу?
Соболев хараын симнэ. Баар, бу мк тл ини. Аныгыс хараын аыытыгар туманныы стэн хаалыа.
– Тур! Тура тарт!
Тл буолуо баара дуо: тымныы илии Соболевы уолугуттан садьыйталаата.
– Тиэтэй! Тргэнник! Хойутаатым.
Соболев уолугун кннрнэн туппахтанна.
– Сорудахпын толорду дуо? Аал!
– Суох… – Соболев оронугар олордо.
– Суох даа? Эн оонньуу оостоун дуу, тугуй?
– Мин… сарсын… сарсын…
“Били ЧК-лар мэлийдилэр… Миигин соруйан бу ыкка сиэтээри…”
– Иит, трус! Кн сарсыны ааспакка бул! Тиэх болдьох – сарсын. Кн-дьыл ыраатта. Сарсын эбэтэр… – Аргыылап Соболевы уолугуттан харбаан сирэйигэр ыкса тарта. – йдт дуо? Слизняк!
Эмискэ кэннилэригэр саа хабылынна:
– Илиигитин ууну!
Аргыылап, Соболевын ыыктан кэбиээт, сиэбин харбаммытынан эргиллэ биэрдэ. Бэстилиэттэр хара айахтара кини срэин туулаан ааспыттар. Аргыылап илиитин уунуохтуу даллайан иэн, аттыгар турар бэстилиэттээх киини саннынан киэр хаыйан, ааа ыстанна. Онуоха аан диэки тохтообут кии атаын тоуйан биэрдэ. Аргыылап, онтон инэн, муостаа сирэйинэн умса барда.
Ити барыта чыпчылыйыы тгэнигэр буолла. Крх бэтэрээ иккэрдинэ илиитэ кэдэрги кэлгиллибит Аргыылабы умса анньан таырдьа тааардылар.
Ойуурап (аан диэки кини турбут эбит) сс да илиитин уунан даллайан олорор Соболевка кэллэ.
– Тэр-тэр… – диэтэ уонна аргыый эбэн эттэ: – Сарсын 12 чааска бииэхэ кэлээр.
Олбуор аана сабыллыбытыгар Соболев кириэстэнэн сапсынна уонна, ону йдн, дьиибэргээтэ: кии иэдэээ тбэстэин аайы таараны итээйэрэ бэргээн иэр баайыта дуу?
Н кнгэр Соболев лэхтээх кэмигэр ГПУ-га тиийдэ. Быа Ойуурап хоугар аардылар. Сотору биир тн иигэр хайдах эрэ кырыыламмыкка дылы сирэйдэммит Аргыылабы ааллылар. Кини Соболевы батары крбтнэн киирдэ. Ол крттэн Соболев кхснэн кымырдаастар сырсарга дылы гыннылар.