Лабух

Ранейшы зварот на ты яна прапусціла, нібы не заўважыла...

— Бо памыліўся... На дзесяць гадоў памыліўся...

Яна вырашыла не рабіць з гэтага праблемы.

— Лілія. Ліля.

Глянь ты, як блізка...

— А вас?..

Я паспрабаў угадаць:

– - Гэтак жа, як твайго мужа...

Не бачачы, я адчуў, як яна напружылася.

— І як зваць майго мужа?..

— Раман.

Толькі што западозрыўшы мяне, яна з палёгкай выпусціла струменьчык дыма ў адтуліну:

— Не Раман...

— А як?

— Якая розніца?..

Сапраўды, якая, калі не Раман... І добра, што не Раман... Не Раманчык.

— Ніякай. Добра, што не Раман...

— Вы, значыць, Раман?..

— Раман Канстанцінавіч...

— Бо вам сорок два...

— Бо мне сорак два...

— Што ж, вып’ем за знаёмства...

Яна высунула кончык трубачкі, з якой цягнуў я доўга — галаву ад каньяка адпускала.

— Ого...

— Што ого?..

— Паўшклянкі... Вы п’яніца?

— Я лабух.

— Хто?..

— Музыкант.

— Тады п’яніца... На чым вы граеце?..

— На ўсім...

— Так не бывае. На ўсім ніхто не грае...

— Я граю...

— А дзе вы граеце?..

— У рэстаране... Лабухі ў рэстаранах граюць.

Я падумаў, што зараз яна ўздыхне з жалем, пачуўшы пра рэстаран, і яна з жалем уздыхнула:

— Весела вам...

— Не.

— Чаму?

— Не ведаю...

— Бо вам сорак два?..

— Бо мне сорак два...

— І вы не Раман, а Раман Канстанцінавіч?..

— І я Раман Канстанцінавіч...

Мне здалося, што яна спрабуе зазірнуць у шчыліну замка... На лесвічнай пляцоўцы было амаль цёмна, лямпачка гарэла паверхам ніжэй.

— Хочаце, я вас Раманам буду называць?.. І на ты... У мяне муж, як ты...

— Называй... Ты ўжо называеш...

— І пытацца буду...

— Пытайся...

І нечакана яна спыталася:

.— Раман, а ў цябе раманы цяпер толькі праз дзверы?..

Я падумаў і сказаў:

— Маёй таксама дваццаць.

— А-а... — у другі раз працягнула яна з бабскімі ноткамі. — І ў цябе праблемы...

— Не ў гэтым...

— А ў чым?

— Шмат у чым, але не ў гэтым... Хочаш, гісторыю адну раскажу?

— Пра сваю?.. Якой таксама дваццаць?..

— Не.

— Тады хачу...

— Гісторыя доўгая...

– - Не даўжэйшая за ноч?

— Не даўжэйшая... Яна і была ўночы...

Гэта зацікавіла яе.

— Ну?..

— Дай яшчэ выпіць... І прыпаліць, у мяне патухла...

У адтуліну высунуўся кончык трубачкі, а за ёй, калі я выпіў, паказаўся агеньчык цыгарэты... Нешта ёсць у гэтым — праз дзверы.

— Гульня такая піянерская была, ваенная...

— Ваенная?...

— Я ж кажу: гульня... “Зарніца” называлася. Ты не застала?..

— Не паспела... І што?..

— І нас, дванаццаць хлапчукоў, нібыта разведчыкаў, у адной палатцы размясцілі. Камандаваў намі Юрка Жаваранак, на год старэйшы за нас. Мы ўсе ў шостым класе вучыліся, а ён у сёмым. Здаровы быў такі, ледзь не мужыком глядзеўся. На другі дзень ён паклікаў мяне, мы адыйшлі ў лес, і Юрка сказаў, што хоча прызначыць мяне сваім намеснікам. Намеснікам камандзіра. Бо толькі са мной можа ў разведку пайсці, астатнім не давярае... У мяне галава закружылася.

— Ты п’яніца...

— Не цяпер, тады закружылася... Гэта табе не жарты: намеснік камандзіра разведчыкаў. І нават болей...

— Што болей?..

— Юрка нібы сумняваўся, ці можа ён сам быць камандзірам. Ці мае такое права, калі падазрае, што ўсе астатнія, апроч мяне, яму таксама не давераюць. А недавер байцоў да камандзіра ў такой справе, як разведка — верная пагібель. Таму, калі недавер сапраўды ёсць, ён гатовы стаць радавым, аддаць мне сваё камандзірства. Але для гэтага трэба дазнацца, як яно насамрэч: давяраюць байцы яму, ці не давяраюць. Што наогул яны пра яго думаюць... Ты слухаеш?

— Слухаю... А як даведацца, што пра цябе нехта думае?..

— Ён і падвучыў мяне, як... Сказаў, што ёсць такі прыём разведчыцкі...

— Які?..

Яна яшчэ болей зацікавілася...

— Пасля адбою, калі ўжо клаліся спаць, Юрка ўсім наманіў, што яму трэба на камандзірскі савет, дзе яго, мусіць, здымуць з камандзіраў. Прызначаць камандзірам нашым некага іншага. Ён пайшоў з палаткі, а я, як мы з ім і дамовіліся, разгаварыў байцоў. Спытаўся ў кожнага, што ён пра Жаваранка думае. Варты Жаваранак таго, каб быць нашым камандзірам, ці не...

Тут яна перапыніла мяне, спытаўшы здзіўлена:

— Ты разумеў, што робіш?..

— Разумеў.

— Так, як зараз?..

— Не так, як зараз... Але разумеў...

— І што выйшла?..

— Хто што казаў...

— А Юрка не пайшоў нікуды?..

— Не пайшоў... За палаткай стаяў з боку лесу... Потым тых, хто казаў пра яго кепска, па адным адводзіў у лес і біў... Штоночы вадзіў і біў...

Я зацягнуўся згарчэлай цыгарэтай, мне ўспаміны гэтыя не ў слодыч былі, а яна спытала:

— А ты?..

— Што я?..

— Ты стаў намеснікам камандзіра?..

— Не стаў.

— Сам не стаў, ці цябе не паставілі?..

— І не стаў, і не паставілі... Хіба ў гэтым справа?

— А ў чым?.. Ты ж сказаў, што ў цябе галава закружылася...

— Закружылася ў лесе... Пасля не кружылася...

— Ты ўжо не хацеў быць камандзірам?..

— Не хацеў... Ды які там камандзір...

— А калі б сапраўдны?..

— Гэта ж гульня...

— А ўсё астатняе?..

— Пра астатняе я і хачу ў цябе спытацца... Што ты на гэта скажаш?..

Я сам не чакаў такой размовы наросхрыст, напяўся: што яна прыдумае?.. Бо на такое нават старонняму чалавеку праўду сказаць — гэта ўмець трэба...

Яна адчула маю напятасць...

— Калі б ты ўсё ж камандзірам стаў... ці хоць намеснікам камандзіра... — пачала яна і спынілася. — Не, скажу тое, што думаю...

— І што ты думаеш?..

— Тое, што ўжо сказала...

— Што ты сказала?..

— Што я блядзь.

Я нават не зразумеў яе адразу... Гісторыю гэтую я ніколі і нікому не расказваў, яе толькі гэтак і можна было расказаць — уночы, у зачыненыя дзверы, за якімі даверліва гукаецца нехта, як рэха, якое затухне ў глухіх сценах, знікне — і як і не было нічога. Тут, на гэтай цёмнай лесвічнай пляцоўцы, я раптам распавёў невядома каму пра тое, пра што на светлых пляцоўках і не згадваў, стараўся не згадваць, каб забыць, і яно забылася, замглілася, не ўспаміналася, пакуль не ўсплыло ў казённа абстаўленай кватэры, куды паклікаў мяне Красевіч. Увесь той час, што прагаварыў я з падпалкоўнікам Панком, я глядзеў на яго і бачыў у ім пасталелага Юрку Жаваранка — у нечым яны нават падобныя былі. І мяне кручком падчапіла і ўжо не адпускала пытанне, якое раней, варушачы свае дзіцячыя і юначыя грахі, я і пытаннем не лічыў, бо яно здавалася выпадковым, як сам выпадак: