Лабух

— Ён падумае, — сказаў брат-міліцыянт.

Алесь порскнуў:

— Ага... Можа, ты за мяне думаць будзеш?..

— Што і раблю! — прыстукнуў брат кулаком па стале. — Вот жа ў нашай сям’і вырадак!.. Галаву чалавеку праламаў — і хоць бы раз да яго ў бальніцу схадзіў!

Не раз, відаць, яны пра гэта гаварылі... Я падтрымаў брата.

— Праўда што... Хоць бы бананы занёс...

— Жыд не малпа, — сказаў Крабіч.

Тое самае Росцік казаў. Блізкія яны, жыды з нацыяналістамі...

— Як там Росцік? — спытаў усё ж Крабіч.

— Папраўляецца... Я ж тлумачу табе, што не ў Росціку праблема. Няўжо не разумееш?..

— Зразумеў бы, каб праблема ў ім была. А так ён скажа, калі нават суд будзе, што без прэтэнзій — і ўсё. І нашто мне гаўно бананавае есці?.. Каб з табой на пару? Каб ты адзін не еў?..

Крабіч не дурань, угадаў — і я не стрываў.

— Ты ледзь не забіў Росціка! Ні за што, з-за дураты, з-за мазгоў адпітых! Чалавека, які валэндаўся з табой, спускаў табе ўсё: як жа, Крабіч геній! А дзе ты геній? У хаце пры браце? Ты падумаў хоць раз, на хрэна ты Росціку здаўся? А я з Росцікам не проста сябрую, я разам з ім на жыццё зарабляю! І як угаварыў яго не пісаць заяву, так магу і адгаварыць!..

Дакрыкваючы, я ўжо шкадаваў, што крычу... Крабіч толькі пераканаўся з майго крыку, што ўеў мяне, і пракінуў насмешліва:

— А... Ну, адгавары...

— Дарма вы так, у вас жа сяброўства даўняе... — адразу насцярожыўшыся, стаў на бок брата-паэта брат-міліцыянт. — Я ж сказаў: ён падумае...

— Ты сказаў — не я сказаў! — адрэзаў Крабіч. — Давай шахматы расстаўляй, утраіх у шахматы не гуляюць...

Мяне выстаўлялі з даўнім сяброўствам, як Лідзію Паўлаўну з пыльным фікусам.

— Свіння ты, Алесь Аляксандравіч... — крыўдануў я і падняўся, не чакаючы, пакуль пальцам пакажуць на дзверы, на што Крабіч сказаў ціха, як сам сабе:

— Свіння — не сука.

— А я, значыць, сука?.. — зашыпела са спратаў, з таго, што было ўтоена, не дагаворана, выпаўзла з цемры, што блукала між намі, закруцілася на пыльным фікусе крыўдлівая змяя. — Мы столькі гадоў разам... мы сябравалі... пілі, гулялі, песні пісалі... я з гразі, з рыгаў, з дзярма цябе выцягваў — і сука?.. І цяпер прыйшоў выцягнуць — і сука?..

Мусіць, яны абодва заўважылі, як змяя мне горла перахапіла...

— Прыйшоў і ідзі сабе, калі не п’еш... — пахадзіў хоць і не назад, але і не наперад, убок пахадзіў Крабіч. — Сам жа ведаеш, што не магу я, калі п’ю, а са мной морды цвярозыя!.. Так і здаецца, што ці менты, ці правакатары.

Тут ён зноў угадаў — прычым, пра нас з братам абодвух — і змяя за хвост сама сябе ўкусіла. Мне цісканула, ламанула ў скронях...

— Дзе ты бачыў ментоў цвярозых?.. — спытаў міліцыянт. Ён ужо не ведаў, што сказаць, каб мы зусім не разлаяліся.

— Выцягваючы, выцягвай... — яшчэ трохі збочыў Крабіч. — А шыпець на змеялова без толку...

Міліцыянт падняўся:

— Можа, вады?..

— Што з табой?.. — занепакоіўся Крабіч. — Ды сядай ты, сядзі, хрэн з ім усім і з імі ўсімі...

Я ўдыхнуў глыбей, выдыхнуў — і трохі адпусціла... На нейкі момант здалося, нібы галава ўскіпела, а цела застыла ў лядзяш. Няпроста быць сукай...

Больш як дзесяць гадоў таму, на трыццацігоддзе, Крабіч надпісаў мне кнігу, якая называлася “Бог змеялова”.

“Ідучы, ідзі, а стоячы, стой.

Пакідаючы, пакідай, а вяртаючыся, вяртайся.

Жывучы, жыві, паміраючы, памірай,

А п’ючы,

Пі!..

І ўсіх, хто пакінуў,

І тых, хто вярнуўся,

Пасылай далёка, далей і далей, глыбей і глыбей, і яшчэ далей, і яшчэ глыбей —

Да самай-самай

ебені мацеры...

Твой крэўнік Крабіч”.

Я сказаў тады: “Дык крэўнік жа — крэўны вораг”, — і Крабіч спытаў: “А ты мне хто?.. — І абняў, калі я кнігу яму адкінуў. — Вучы мову крэўную. Жыві, у нас не Каўказ...”

Скрозь ламату ў скронях я нібыта нанава ўспомніў, на каго крыўдую без толку і з кім без толку лаюся... Паслаўшы Крабіча да той самай мацеры, я пакінуў яго на брата. Пасядзяць, пап’юць яшчэ і пра нешта дамовяцца, шахматысты. Страх турмы ў Крабічы, як ён ні выдурваецца, сядзіць. Турма — ебені маць, а не маці родная.

Ці няхай Крабіча пасадзяць, навошта мне яго ўгаворваць? І — душа мая ў блядзях! — на што?..

XII.

У мяне поўны горад жонак, палюбоўніц, а адной з іх пад рукой не аказалася — і ісці, спяшацца ўночы няма куды і да каго. Хіба што Дартаньяна вывесці папісяць...

Нешта рабіць трэба з Лі-Лі, штосьці прыдумаць... Прападаючы, Лі-Лі, прападай... А не звані: “Табе не цікава нават, дзе я падзелася?..”

Паломвала ў скронях — змяя яшчэ пакусвала сама сябе за хвост — і дахаты павяло мяне не зваротнай дарогай цераз вакзал, а міма жандармерыі — паўз жылыя дамы палка ўнутраных войскаў. У адным з гэтых дамоў, пакуль па разводзе з Нінай разменьвалася кватэра, наймаў я пакой у знаёмага жандара: Крабіч мяне і Марту жыць да сябе не пусціў. Я папрасіўся, а ён адмовіў, і тым не менш прыходзіў да нас ці не праз дзень піць, вячэраць... Марта не ўсё разумела...

Не ўсё разумеў і жандар. Кватэру ён меў службовую, кватэрантаў пускаць яму нельга было. Ён, выходзіла, незаконна зарабляў на кватэрантах — і нехта на яго настукаў. Хутчэй за ўсё настукаў хтосьці з ягоных калег, з тых, хто хацеў і мог заняць вызваленую кватэру, а жандар чамусьці вырашыў, што гэта Крабіч, які яму не глянуўся, з якім ён аднойчы нават пабіўся... Нічога мне не сказаўшы, жандар дамовіўся са сваімі, каб Крабіча падлавілі п’яным, закінулі ў пастарунак і дазналіся, ці сапраўды настукаў ён... І Алесь прызнаўся, хоць не стукаў. Вядома ж, не стукаў, гэта яму не да галавы было, але прызнаўся. Яму ўперылі раз па рэбрах, два па нырках — і ён данёс, нагаварыў на сябе самога...

Разборкі ўчыняць праз тое ён не стаў:

— На сябе самога — не на некага!

Я гэтаксама меркаваў, а Марта думала не так, іначай.

— А якая розніца?.. На сябе нават горш. Ва ўсе часы ўсе злыдні таго і дамагаліся, каб чалавек найперш нагаварыў на сябе самога. Далей прасцей...

— Методыку карную спасцігаеш, — паспрабаваў пажартаваць жандар, з якім Крабіч прышоў мірыцца. — Нездарма немка...

Крабіч бездапаможна, скасавурана неяк зірнуў на Марту і прамаўчаў, адвярнуўшыся... І раптам кінуўся на жандара, з якім прышоў мірыцца:

— Марта не жартам сказала!.. Зусім не жарт сказала немка!..

І яны пакаціліся па падлозе...

Калі мы высяляліся ад жандара, Крабіч усё ж прапанаваў пажыць у яго. Марта адмовілася наадрэз.

З кім павядзешся, ад таго і набярэшся — і ад Крабіча я не толькі нукаў ягоных, але і яшчэ таго-сяго набраўся. Крабіч казаў, што варта рабіць толькі тое, чаго рабіць не варта. Што нікому не ў патрэбу, чаго сам ад сябе не чакаеш. Каб пасля ўзяцца за галаву, ківацца і думаць: ну што ж гэта такое я ўчыніў?..