Паляўнічы

Хлопчык не закрычаў, але нехта з дзяцей ускрыкнуў, і Рой не ведаў, што яму рабіць. Калі той ускрыкнуў яшчэ раз, Рой паставіў лямпу на месца, патушыў і выйшаў. Поцемкам ён кулём скаціўся ўніз па лесвіцы і ледзь не згубіў свой мех, які зачапіўся ў кухонных дзвярах, а за яго спіной у хаце пачуліся крыкі і пачалася мітусня. Ён ішоў, пакуль не апынуўся на сорак чацвёртай расчыстцы, блізка ад старой хаты Мак-Нэйраў, дзе жыла Джын Эндрус. Тут ён спыніўся. Яго вабілі толькі дзве мясціны, і ён не ведаў, якую выбраць, не ведаў, куды яму пайсці, і яшчэ да канца не ўсведамляў бяды, якая яго спасцігла.

Пасля ў яго свядомасці застаўся толькі Джэк Бэртан.

Ідучы па полі і па калені правальваючыся ў снежную кашу, ён спрабаваў вызначыць сілу нанесенага яму Сэмам удару. Ён спрабаваў распаліць у сабе злосць і як мага больш рэзка ацаніць дэзерцірства брата, яму патрабаваліся гнеў і злосць, каб усвядоміць гэта як рэальнасць. Але як ні стараўся, не было ні гневу, ні болю. Была толькі слабасць у каленях і млоснасць. Сэм не пакінуў яму нічога, нават адчування спагады да самога сябе.

Ля хаты Джэка ён не адразу адважыўся крыкнуць, але пасля начная адзінота пераважыла яго хістанні.

— Джэк! — закрычаў ён. — Ты тут, Джэк?

Яму давялося паклікаць Джэка некалькі разоў, перш чым нехта адказаў. Нарэшце ў акне з'явілася місіс Бэртан і спытала, хто крычыць.

— Гэта Рой Мак-Нэйр, місіс Бэртан. Джэк дома?

Місіс Бэртан зрабіла яму знак праз двайное шкло, каб ён заходзіў. Ён вобмацкам зайшоў у цёмную кухню і чакаў, што нехта спусціцца да яго; і зноў з'явілася місіс Бэртан. У старым паліто на плячах, яна трымала ў руках газавую лямпу. Яна спынілася на верхняй прыступцы лесвіцы, і Рой зразумеў, што яна баіцца спусціцца, відаць, думае, што ён п'яны.

— Дзе Джэк, місіс Бэртан? — спытаў Рой.

— Ён пайшоў з рамонтнай камандай, — сказала яна.

— Яго няма?

— Яны каля Марлоў, ачышчаюць канавы, каб не затапіла дарогу, — растлумачыла яна.

— Я толькі што вярнуўся ў горад, — сказаў Рой. — У нашай хаце нехта чужы. Ці можна мне пераначаваць у вас на кухні?

— Там няма на што легчы, Рой, — сказала яна. — Вы можаце ўладкавацца ў другім пакоі. Там ёсць канапа.

— Дзякуй вам, місіс Бэртан, — сказаў Рой і, пазіраючы ўгору на гэтую сціплую цяжарную жанчыну, востра адчуў, што нават і ў гэтай хаце для яго няма нічога: няма апірышча ў здаровай упартасці фермера Джэка. Джэк яму быў вельмі патрэбны зараз, і Рой засердаваў, што яго няма. — Вы ідзіце спаць, — сказаў ён місіс Бэртан. — Мне нічога не трэба.

Яна сказала, што на канапе ёсць ватная коўдра і падушкі, і спытала, ці не дастаць яму яшчэ адну коўдру.

— Не. Ідзіце спаць, — стомлена паўтарыў ён. — Мне нічога не трэба.

Ён адразу ж заснуў, і змарыла яго не проста стома, а гора. Раніцай ён склаў коўдру і пайшоў, калі яшчэ ўсе спалі. Яму не хацелася сустракацца з місіс Бэртан альбо з кім-небудзь з яе пяці дзяцей, якія не стрымліваліся ў праяўленні сваіх пачуццяў. Акрамя таго, яму трэба было схаваць у надзейным месцы сваю пушніну; ён пайшоў у хлеў і ў цёмным кутку падцягнуў яе пад самую страху, скарыстаўшы вяроўку і блок, якімі Джэк падымаў туды летам свіныя скуры.

Было яшчэ рана, і Рой пайшоў па полі да дарогі, так і не ведаючы, куды яму зараз ісці. Сент-Элен быў для яго чужым горадам, пустым горадам, нават варожым горадам. Ён баяўся яго, зараз ён баяўся ўсяго; дэзерцірства Сэма пазбавіла яго ўсялякай мужнасці. Ён глядзеў на бліскучыя мокрыя валуны, што ўжо вылазілі з-пад снегу, назіраў за першымі чародкамі шпакоў, за вераб'ямі, якія мітусіліся па полі. Ён прайшоў міма пратэстанцкай царквы, голага ашаляванага зруба; Джэк назваў гэта сама нягеглым збудаваннем ва ўсім Сент-Элене. Зараз і ўвесь горад быў пануры. Ён стаяў мокры, панылы гэтым перадвясеннім часам, і вада, якая збіралася з лесу і пагоркаў, была такая актыўная, што гатова была змыць яго дарэшты.

— Хэло, Рой! — паклікаў яго нехта з грузавіка, што ехаў па дарозе.

Рой памахаў рукой.

— Вас падвезці?

Рой не помніў гэтага юнака. Мо малады Джонсан, альбо старэйшы сын Лэкстана, альбо нехта іншы з гарадской моладзі. Рой не пазнаваў яго.

— Не, — сказаў ён. — Мне недалёка.

Грузавік паехаў, а Рой усё ішоў па дарозе, не ведаючы куды. Калі выйшаў за межы горада, ён трапіў на чорную бясконцую стужку шашы. Гэтая бясконцасць дарогі цягнула яго за сабой. Ён адчуў спакусу — ісці, ісці ўсё наперад і наперад, пакідаючы тут усе цяжкасці. Ён ведаў, што гэта прыкладна тое ж, што дванаццаць гадоў таму зрабіў Эндзі Эндрус: стаў на дарогу і пайшоў куды вочы глядзелі. А чаму і не? Рой усё ішоў, але ведаў, што ідзе нікуды. Ён ішоў па дарозе, бо яму не было больш чаго рабіць, а калі сонца ўзышло і дарога стала дыміцца, ён павярнуўся і пайшоў назад у Сент-Элен.

Было толькі адно месца, дзе ён мог з'явіцца, і ён пайшоў туды. Апоўдні Рой быў ужо такі п'яны, што не мог вылезці з кутка бара. Ён разлёгся на ўвесь рост на паліцы з надпісам: «Мука і бабовыя», — часам стагнаў, як ад зубнога болю, але часцей смяяўся над карцінай на сцяне ў яго ў нагах, дзе быў намаляваны Сент-Элен. Карціна была адной з рэклам Дзюкэна, дакладней, плакатам, які заклікаў да вольнага жыцця на прыродзе, усхваляў лясную рамантыку іхняга канадскага горада. Рой не мог зразумець сапраўдны сэнс карціны, але агульнае ўражанне ў яго было, і галава паслужліва дапаўняла дэталі, якіх не хапала.

— Моцна трымаецца за сваё, — паўтарыў ён. — Моцна трымаецца стары гарадок.

— Чаму ты не ідзеш дамоў? — пытаў у яго амерыканец Клем ужо ў другой палове дня. — Ідзі, Рой. Ідзі дамоў.

— У мяне няма дома, — адказаў Рой. — Няма ў мяне хаты.

— Дык ідзі да Джэка Бэртана.

— Джэк пайшоў! — закрычаў ён. — Джэк пайшоў ратаваць горад ад паводкі.

Амерыканец адчапіўся, і Рой усю ноч праспаў на паліцы. Ён прачнуўся толькі раз, разбуджаны непераадольнай патрэбай зараз жа ўстаць і ісці да старой хаты Мак-Нэйраў, аднак нейкая інстынктыўная абачлівасць затрымала яго.

Ранкам Скоці і Самсон знайшлі яго там: ягоны твар быў шэры, вочы чырвоныя. Ён сядзеў ля дзвярэй на кукішках, падставіўшы галаву пад промні яркага сакавіцкага сонца.

— Вось дзе ён, наш знакаміты звералоў! — сказаў Самсон.

— Мы шукалі цябе, — сказаў Скоці. — Калі ты прыйшоў у горад?

Рой хацеў узяць сваю шапку, каб засланіць вочы, якія ён падняў на Скоці. Шапкі не было.

— Я вярнуўся нядаўна, — сказаў ён.

— Ну што ж, якраз своечасова, — сказаў Скоці, стройны і чысценькі, у гарадскім пінжаку і свежаадпрасаваных габардзінавых штанах. — Нас усіх склікае інспектар.

— Каго склікае? — спытаў Рой і, нарэшце, устаў.

— Усю кампанію, — патлумачыў Самсон. Ён таксама прыбраўся, барада і валасы былі падпраўлены, і ён стаяў выпрастаны на ўвесь свой вялізны рост, і яго чырванашчокі здаровы твар ажно свяціўся. — Гэты інспектар рыхтуе нам нейкую брыдоту.

— Прыяцель-інспектар! — сказаў Рой і насупіўся. — Не хачу бачыць інспектара! Прыяцеля-інспектара! — крычаў ён. — Прыяцель-інспектар!

— Пайшлі, Рой. Калі ты не прыйдзеш, ён можа нешта западозрыць.