Пастка для рэха

Верагодна, што сюды я больш ніколі не вярнуся. Гэта было ў апошні раз. Напляваць, што такую рашучую ўпэўненасць я выказваю не ўпершыню ўжо. Чалавек схільны памыляцца…

Паспешліва паварочваю ў незнаёмы мне завулак. Цаглянае страшыдла твайго дома, вылупіўшыся ўсімі сваімі вокнамі, здзіўлена праважае мяне да прыпынку. Амаль на хаду заскокваю ў першы паўпусты тралейбус, і праз некалькі хвілін мая няўдалая вандроўка ў пошуках учарашняга дня — усяго толькі ўспамін…

Дахаты вяртаюся позна. У суседняй кватэры балююць. Па ўсім відаць, што да суседа зноў «прыехаў брат з Сібіры». Ён заўжды да яго прыязджае, калі той атрымлівае зарплату. «Брат з Сібіры» — гэта няхітрая выдумка для Зосі Абрамаўны, пенсіянеркі з трэцяга паверха. Але, нягледзячы на гэты падман, яна ўсё роўна выклікае ўчастковага, гэта калі «брат з Сібіры», заседжваецца дапазна, калі жыццё ў доме робіцца жудасным і невыносным.

Устрывожана нечым Зося Абрамаўна і на гэты раз. Яна сустракае мяне на лесвічнай пляцоўцы, ля сваёй кватэры.

— Людцы добрыя! Колькі можна цярпець гэтых наркотаў?.. — скардзіцца яна, шукаючы майго паразумення. — І куды мне падзецца? Ніякага спакою не стала ад гэтых праклятых «квашыстаў». Здам у міліцыю, бачыць Бог, здам.

Вялікага жадання размаўляць з Зосяй Абрамаўнай у мяне няма. Пазбаўляюся ад яе некалькімі мудрагелістымі выказваннямі. Потым падымаюся на пяты паверх. За клямкай паштоўка. Чытаю зваротны адрас. Ліст з вёскі ад цёткі Зіны. Не здымаючы красовак, плятуся ў пакой. Прадчуванне незразумелай трывогі, прадчуванне нечага непрадбачанага і неверагоднага не дазваляе расслабіцца. Дрыготкімі пальцамі разрываю пакет і пажадліва ўпіваюся ў акуратна выведзеныя на белым лісце літары.

«Сынок! Прыязджай тэрмінова! Знайшоўся твой бацька. У лісце пра ўсё не раскажаш. Пагаворым пры сустрэчы. Да пабачэння. Цётка Зіна…»

9

Нейкія непраўдападобныя, не зусім начныя колеры ў гэтай летняй ночы. Нейкае цягучае і мутнае, нібыта кісель, паветра. Затуманенае і задымленае наваколле… І не спіцца Котаву, даймае яго бяссонне. Не можа дачакацца раніцы — не даюць заснуць, цягнуць з хаты праклятыя думкі. І баляць намуленыя мяккай пярынай бакі. І недастаткова выпітага з вечара — не бярэ гарэлка. Варочаецца Котаў — узіраецца ў чорнае акно. Душна ў раскошным пакоі, не дапамагае расчыненая фортка. І цішыня магільная. І масніцы рыпяць пад падэшвамі здрадніцкі. І завесы на дзвярах нязмазаныя — не прайсці незаўважна. Толькі напляваць яму на ўсё гэта — ведае, што робіць. Не тая пасада ў яго, каб звяртаць на дробязі ўвагу.

Службовая «Волга» заводзіцца з паўабарота. І не важна, што праз расхінутыя фіранкі здзіўлена пазірае кіроўца. І не важна, што, разбуджаны яго цяжкімі крокамі, працяжна кашляе калгасны старшыня. Не да іх зараз яму. Дарогу да вузлавой станцыі ён і без праваднікоў знойдзе. А ад станцыі і да моста рукой падаць. Старшыня падрабязна ўсё растлумачыў, адразу відаць — свой мужык. Зойме Котаў мэрава крэсла, забярэ яго да сябе. Праца ўсім знойдзецца. Яшчэ як згадзяцца адданыя людзі. Ён даўно падбірае сабе каманду. Толькі дзень гэты — дзень заўтрашні. А пакуль ранавата яшчэ гаварыць пра тое.

Пачынае світаць. Неба ружовае — ні аблачынкі. Радуецца Котаў — пагодлівы выдасца сёння дзень. Не любіць ён непагадзі. Не паважае шэрасці: ні ў прыродзе, ні ў людзях. Узяць бы таго ж Трактарыста — зануда, двух слоў не звяжа, а даводзіцца цярпець. Куды дзенешся…

«Радыяцыйная зона. Праезд і праход забаронены!»

Котаў спыняе машыну і адчыняе дзверцы. Шлагбаум і забаронны знак на мяжы з зонай — твор адных рук. Кара са слупоў неакуратна знятая, жэрдка крывая, непафарбаваная, на шыльдзе каракулі нейкія, а не надпіс. Адным словам, цяп-ляп, для адчэпкі.

Чыгуначная станцыя адсюль у кіламетры язды. Котаў адвязвае прыкручаную да слупа дротам жэрдку і сядае ў машыну.

Мястэчка нібыта вымерла. Мястэчка падобнае здалёк да пудзіла міфічнай істоты — бязлюднае і небяспечнае. Котаў адчувае гэта, і яму робіцца страшна. Што чакае яго ў тых непралазных завулках-джунглях?

Машыну ён пакідае ля паўразбуранай царквы. Далей ідзе пешкі. Вось і мост той, дакладней, падобнасць моста. І пляваць, што ад яго да царквы свежапратаптаная сцежка. І не важна, хто пратаптаў яе праз ажыннік. Мост — вось што яго цікавіць зараз. І няма крыўды на Трактарыста. І няма шкадавання аб тым, што яго адправілі ў гэтую камандзіроўку. Прадчуванне прыналежнасці да нечага Важнага і Патрэбнага адмаўляе ўсё астатняе. Думкі сканцэнтраваныя на мностве «Я»: я першы, я пабудую, я аднаўлю, я… я… я… І, нібыта і ў тым дзіцячым аповедзе пра Мальчыша Кібальчыша, радасныя галасы з натоўпу даюць яму ўсе падставы ганарыцца сабою: «Плывуць параходы — прывітанне Котаву!.. Ляцяць самалёты — прывітанне Котаву!..»

Ад моста рэшткі: чатыры жалезабетонныя апоры на дне глыбокага абрыву і абрэзаныя, павіслыя ў паветры абрубкі-рэйкі. Апоры нібыта нажы ў камяністым целе кручы. Унізе, белы ад пены, ручай. З прадоння — гоман вады, якая бруіцца між камянямі. Пэўна, гэта і ёсць тая рэчка, пра якую яму распавядаў калгасны старшыня. «Сто метраў, як мінімум, — вымярае позіркам Котаў шырыню. — Плюс насыпы з аднаго і другога боку, яшчэ па дваццаць метраў. Усяго — сто сорак…»

За кручай — дзяржаўная мяжа. Чыгунка і павінна стаць у хуткім часе той самай «дарогай жыцця» паміж дзвюма краінамі. А гэта — інвестыцыі, гэта — новыя працоўныя месцы. Гэта — поспех…

Над лесам сонца абыякавае і халоднае. І дарэмна «чыгунка» цягне да неба свае абрубкі-рэйкі, чакаючы дапамогі. На даляглядзе халодны чырвоны агеньчык семафора, і калі загарыцца зялёны, ніхто не ведае.

Котаў хуткім крокам вяртаецца да машыны. Дзверы ў царкве прыадчыненыя. І карціць паглядзець, што там, за тымі жалезнымі дзвярыма. І нікому не спыніць Котава, бо жаданне мацнейшае за ўсё астатняе.

У царкве паўзмрок. Над дзіравым дахам крычыць як ашалелае вараннё. Гулка, нібыта ў парожняй бочцы, адклікаюцца цяжкія крокі.

Ад сцяны аддзяляецца цень. Котаў нерухомее ў нямым здзіўленні і робіць крок назад.

— Стаяць, гад! Куды?.. — голас хрыпаты, нібыта з магілы. Котаў узіраецца ў цемру. У незнаёмца ў руках нож і, мусіць, ягоны лёс. І здаецца, ніколі не скончыцца гэтае зацягнутае да бясконцасці імгненне…

— Гэць! Гэць, ваўчынае мяса…

10

Дарога!.. Ты належыш усім і нікому. Мы мітусімся, блукаем па тваіх расхлістаных, засаленых машынным маслам лацканах, бо рух — гэта наша жыццё.

Дарога!.. Колькі бачыла ты на сваім вяку адзінокіх, абяздоленых вандроўнікаў? Я адзін з тых найшчаслівейшых мінакоў, якія прасуюць твой няроўны, ухабісты покрыў. Я адзін з тых найшчаслівейшых мінакоў, якія атрымліваюць ад гэтай ухабістасці і пакручастасці асалоду.

Дарога!.. Я буду бязмежна шчаслівы, калі мяне пахаваюць некалі ля тваёй запыленай, зарослай быльнягом і асотам абочыны…

Цягнік манатонна пагруквае коламі. Цягнік набліжае мяне да маёй маленькай радзімы. Недзе за тым вось ружовым даляглядам мяне чакаюць не дачакаюцца цётка Зіна і бацька, якога я пахаваў для сябе шмат гадоў таму, яшчэ ў далёкіх васьмідзесятых.

Бяжыць час… Нясецца… І хіба для яго тэрмін — пятнаццаць гадоў? Гэта для нас, часовых, — працяглы адрэзак. Гэта для нас, смяротных, — сівізна і лядашчасць. А для гісторыі — імгненне. Ці пазнаем мы адзін аднаго пасля столькіх гадоў расстання? Якія словы скажам адзін аднаму пры сустрэчы?..

...Аперацыя па знішчэнні чыгуначнага моста адкладвалася. Прычыны пераносу залежалі не столькі ад пытання, узрываць ці не (большасць членаў камісіі схілялася да прапановы — узрываць), колькі ад пытання: як узрываць? Жалезабетонныя канструкцыі маглі вытрымаць выбух вялікай магутнасці, здзейсніць які было б небяспечна, бо побач з чыгуначнай станцыяй размяшчалася ракетная база. Падрыўнікі не гарантавалі, што выбух не нанясе шкоды. Рызыка была вялікая — пяцьдзесят на пяцьдзесят. І браць адказнасць на сябе члены камісіі не хацелі. Тады і было прынята імі рашэнне запрасіць у якасці кансультанта галоўнага праектанта і кіраўніка мантажу канструкцый. Дакладней гаворачы, той, хто будаваў, павінен быў і знішчыць пабудаванае.