Пастка для рэха

— Стойце! Стойце! Малады чалавек, ваш пропуск!

Запавольваю хаду і міліцыянер падлятае да мяне ўсутыч. Яго вочы мітусяцца: на мяне, на Маленькага Чалавека. «Які пропуск? — хочацца абурыцца мне. — Я ж не прышлы, я свой!..»

Міліцыянер пазнае мяне, яшчэ б яму не пазнаць мяне, кожны панядзелак па два разы на дзень мы сустракаемся з ім ля ўваходу, калі я іду на планёрку да Фантамаса. Але сёння яму трэба «прагнуцца». І я разумею яго, яму трэба карміць дзетак…

Рукі паволі сунуцца да кішэняў. Дастаю засаленую чырвоную кніжку-пропуск і моўчкі працягваю яе паставому. Той нервова перакладвае яе з далоні на далонь, нібы гарачы аладак, і праз хвіліну вяртае назад. Пасля, нібыта пакорлівае шчанё, угодліва зіркае на Маленькага Чалавека, але той ужо не звяртае на яго ўвагі, ён адчыняе дзверы, а я тым часам выклікаю ліфт. Перад тым, як зайсці ў кабінку, азіраюся. Маленькі Чалавек таксама. Нашы позіркі на нейкі момант перасякаюцца. Мы разумеем адзін аднаго. Мы баімся адзін аднаго. Але страх гэты ў кожнага з нас свой, разуменне страху — таксама. Надыдзе час — і Маленькі Чалавек расквітаецца са мною гэтак жа бязлітасна, як сёння расквітаўся з ім я. Гэта і будзе той помстай за боль, які я прычыніў яму хвіліну таму. Такое не даруецца нікому...

Божа, чаму я іх ненавіджу?.. За што?.. Адчуваю сябе ахвярай сваіх пачуццяў, але чым мацней імкнуся вызваліцца ад гэтай залежнасці, тым мацней яна сціскае мяне ў сваіх кіпцюрах. Жыццё не пазбаўлена сэнсу, не... Сэнсу не існуе аб’ектыўна. Ёсць хвілінная нязручнасць, ёсць надуманая незадаволенасць сабой і я перамагу свае слабасці. Я пачну ўсё спачатку!

Адрываюся ад успамінаў. Маленькі Чалавек тасуе калоду карт: валет, дама, кароль, туз… Туз?.. Што яшчэ за туз? Туз у калодзе адзін — казырны. Усё прадумана, усё пад кантролем: знізу і даверху, кіравалі і будзем кіраваць…

— Бу-бу-бу…

Перастань ныць. Твая слабасць — іх моц… Твой боль — іх абыякавасць Не агаляй сваю душу перад імі — растопчуць…

Уздымаю вочы і зіркаю праз калег у глыбіню зацемненага зала. Маленькі Чалавек развітваецца. На такіх мерапрыемствах ён доўга не заседжваецца — так было і так будзе заўсёды.

— Бу-бу-бу… — далдоніць ён нешта на развітанне.

— Ха-ха-ха… — давяцца смехам «манекены».

Твары скажоныя. Твары-маскі… Усё пад кантролем…

— Падымаючыся па службовай лесвіцы, не забудзьцеся павітацца з тымі, хто спускаецца па ёй, бо, магчыма, заўтра ўжо вам таксама давядзецца па ёй спускацца! — прамаўляе з іроніяй Шатун.

Яго тост просты і да месца, хоць я і перакананы, што Шатун проста лепіць гарбатага. Ён весела пазірае на мяне і нават незаўважна падміргвае. «Не сумуй, — гаворыць мне яго позірк. — Іхняе яшчэ наперадзе…»

— І каго, калі не сакрэт, на тваё месца прарочаць? — дастае мяне сусед, што справа. Верагодна, Шатун прагаварыўся і цяпер ад пытанняў такога кшталту не адбіцца. Спрабую нешта тлумачыць, аднак ён згубіў да мяне цікавасць. Ён заняты нечым больш значным і больш не слухае мяне…

— З правінцыі, гаворыш? — здзіўляецца сусед, той, што ад мяне злева. — Хіба ў нашым горадзе мала спецыялістаў?

— Спецыялістаў хапае, а пляменнікаў — не, — выскаляецца Шатун.

Я не слухаю іх. Мае думкі па-за межамі сапраўднасці. «Асобы не ўжываюцца ў натоўпе, — пераконваю я сябе. — Яны альбо разбіваюцца, альбо, ачуняўшы, зноў карабкаюцца наверх. У кожнага з нас сваё разуменне Вяршыні…»

Я памыляюся. Вяршыні заўжды бязлюдныя. На іх свежае паветра, але моцны вецер. Вяршыні — месцы, з якіх некалі пачынаюцца нашы падзенні...

3

Ноччу мне мрояцца Піраміды — заснежаныя і непраўдападобныя. Чорны прарэх акна, задымленыя ліхтары і ў глыбіні ледзяной абалонкі — выразна акрэсленыя формы дасканаласці…

Прачынаюся ад тэлефоннага званка. Тэлефануе тая, якую баюся страціць. Тэлефануе тая, якую даўно ўжо страціў. Спадзяюся, што і ёй зараз не мёд. Але каму мёд? Трымайся, дзяўчынка, усё вырашыцца!..

Мы размаўляем аб нечым пустым і нязначным. Мы спрачаемся, харахорымся, марым, выхваляемся. Быццам усё як заўжды, але паміж намі прабегла чорная кошка. І нашы словы не пацверджаныя ўчынкамі. Ад іх смуродзіць учарашнім днём. Мы гуляем у хованкі з самімі сабою, мы гуляем у закаханых, а кахання няма. Яно памерла ўчора, разам з маім недарэчным падзеннем, і ўсе гэтыя намаганні з нашага боку захаваць нейкую прыстойнасць — нішто іншае, як помнік нашым непрацяглым рамантычным пачуццям. Дом, у якім не жывуць, разбураецца…

— Пацярпі, ты ж — вязунчык, — пераконвае яна мяне і нават раіць: — Пераступі праз хвілінныя нягоды, будзь вышэй за іх, і ў цябе ўсё атрымаецца…

Што яна пляце?.. Прычым тут гэта? Я не з тых людзей, якім шчасце плыве прама ў рукі. Я не з тых людзей, якія здаюцца без бою. Але для таго каб усё зранейшылася, патрэбен час і падтрымка — яе жаночае паразуменне. Мы павінны разам перажыць з ёю гэтае «падзенне». Паўтараюся, перажыць, а не пераступіць праз яго. Бо, калі праз усіх і праз усё пераступаць, можна незаўважна пераступіць і праз сваё жыццё. Чаму яна тады адмяжоўваецца ад мяне гэтымі прыгожымі слоўцамі? Я ж не хачу быць для яе абузаю. Я сам сабе вытру слёзы. Чуеш, ты?! Я знайду ў сабе сілы падняцца…

Пазней, пры сустрэчы, калі мае справы значна палепшацца, я між іншым пацікаўлюся:

— Ведаеш, чаму мне шанцуе?

Яна памарудзіць з адказам, потым сумна ўздыхне:

— Таму, што ты ўсім хочаш быць добранькім.

— Ты так лічыш?

— Лічу… Такія, як ты, выклікаюць да сябе пачуццё спагады.

— Памыляешся, любінятка! Гэтага малавата для вязунчыка, — адкажу я, патакаючы ёй. — Проста, па магчымасці, я імкнуся быць справядлівым. А дабрыня — гэта толькі прыдатак справядлівасці. Зрэшты, я — гэта я! Я непаўторны!.. Пасля чалавека застаецца добрая памяць, пры ўмове, што ён заслугоўвае яе. І гэтая памяць — яго ўчынкі…

— Ты бескампрамісны!.. Я заўжды недаацэньвала цябе, — пашкадуе яна.

Я памыляюся. У яе голасе не шкадаванне, у яе голасе роспач… Ледзяная роспач расстання. Я кідаю слухаўку і збіраюся на працу. Пакой не праветрыўся, ён усё яшчэ напоўнены пахамі ўчарашняга дня. «Каханне нельга выпрасіць, — пераконваю я сябе. — Каханне — яно альбо ёсць, альбо яго няма. Каханне даецца нам за проста так, за дзякуй. Яно як глыток свежага паветра, як магчымасць назіраць за ўзыходам сонца. Яно як падарунак, якім трэба даражыць…» Не спадзяюся сустрэцца з ёй болей. І для таго каб лічыць так, у мяне ёсць шмат прычын…

Вуліца сыходзіць у неба. Час-пік. Прабіраюся праз натоўп, нібыта вуж праз разварушаны мурашнік. Роля суцяшальніка — не мая роля.

Горад у стане стрэсу. Горад трасе ад адбойных малаткоў і асфальтаўкладачных машын. Горад у гіпсе… Гораду наводзяць макіяж, знешне, нібыта нябожчыку. Палова сродкаў, выдзеленых для добраўпарадкавання, украдзена. «Усё для горада! — гарлапаняць з усіх кутоў хрыпатыя дынамікі. — Усё для гараджан! Год аб’яўлены Годам навядзення парадку на Зямлі», —а гэта значыць: чыноўнікам — раскошныя дарагія кватэры, а гораду — румянец ад тупейнага мастака…

Трапецыі, паралелепіпеды каменных забудоў — часовае прыстанішча для абяздоленых… Закатаныя ў асфальт чаравікі. Брыдота галечы і заняпаду. Цагляная шкарлупіна трэснута, і з яе, нібыта з раны гной, галасы абяздоленых… Ледзяная роспач расстання!.. Я чужынец у гэтым горадзе. Я ніхто для гэтай намакіяжанай тупейнымі мастакамі вуліцы...

Трапецыі, паралелепіпеды — плямістыя гіены ружовага горада. Запыленыя вачніцы зачыненых наглуха вокнаў. Куча камення, якое памятае сваіх нядбайных будаўнікоў. Бруд, у якім хочацца паваляцца. Цесната перамагае прастору, надзея — хваробу. Перастань румзаць! Насоўкі даўно ўжо раскупленыя прафесійнымі плаксунамі. І ім не да цябе. Калі б ты быў сляпцом, ты не змог бы парадавацца ўсяму гэтаму бруду, аб які мільёны мінакоў, кожны дзень спэцкваюць свае вопраткі. Калі б ты быў сляпым, ты не змог бы даведацца, што такое чысціня, і табе ніколі не давялося б паваляцца ў брудзе, бо ты не ведаў бы, што гэта такое.