Пастка для рэха

Вуліца сыходзіць у неба. Галіце галовы! Крычыце: Vivat! Крычыце: Viсtоriа! Гэта мая вуліца! Я — Гаспадар Становішча! І ніхто мяне не пазбавіць гэтага тытулу ніколі. Маё дыханне назаўсёды змешанае з гэтым смуродам выхлапных газаў. Часцінка маёй душы ў гэтых каменных пабудовах, у гэтым брудзе, у якім хочацца паваляцца. І тая статная, прыгожая дзяўчына, якая зараз павольна плыве праз натоўп наперадзе, нават і не здагадваецца, што я сам сабе выцер слёзы, што цяпер не вуліца падпарадкоўвае мяне пад свае рытмы, а я падпарадкоўваю вуліцу пад свае жаданні. Цікава, ці ведаеш ты, мая любая, што за табою сочаць пільныя вочы Гаспадара Становішча? Вядома, што ты не ведаеш гэтага, ды і навошта. Ты ўсяго толькі плод маіх ілюзій, плод нязбыўных маіх мар. Аднак, калі я гляджу табе ўслед, ты ўсё ж адчуваеш гэты мой пранізліва-дапытлівы позірк і азіраешся. Ты шукаеш мяне вачыма ў натоўпе, і ліслівая ўсмешка паўзе па тваім твары. Мяне няма сярод гэтай вірлівай грамады. Я недасягальны для твайго позірку. Я — Чалавек-Невідзімка.

— Лена!.. Ленка!.. — спыняе цябе голас з супрацьлеглага боку вуліцы. Насустрач табе спяшаецца невысокі ачкарык. І правільна… Ты задаволена ўсміхаешся яму і больш не шукаеш мяне ў натоўпе. Хруст «касцей» — і плямістыя гіены ружовага горада глытаюць вашыя даверлівыя, безабаронныя істоты, аднак вы пра тое нават і не здагадваецеся …

Трапецыі, паралелепіпеды… Шкарлупіна трэснутая… Голад гоніць людзей на вуліцу. Голад вымушае іх дзейнічаць. Вось яны — статуі нашых Багоў. Толькі чаму мы спакушаемся нейкай задрыпанаю вядомасцю? Чаму молімся гэтым каменным Стодзівам? Чаму прыпадабняемся да іх? Мноства «чаму», і ўсе без адказаў. Хлусня! Не верце!.. Мы баімся прызнацца, што пад гэтай каменнай шкарлупінай тоіцца часцінка нашай з вамі душы. Мы — творцы таго, што налеплена тут. І гэтае маўклівае каменне натолена нашай энергетыкай. Верагодна, менавіта таму нам хочацца паваляцца ў гэтым брудзе. А боль… Боль не зусім і боль, калі страчанаму ёсць належная замена…

«Кантора па вывазу смецця» — месца маёй новай працы.

Прабіраюся праз замызганы дворык, шчыльна застаўлены жоўтымі скрынямі для збору смецця, да адчыненых дзвярэй службовага памяшкання. Тлустая жанчына ва ўзросце паказвае мне вачыма на кабінет начальніка і нешта доўга тлумачыць. Пакорліва выслухваю яе і накіроўваюся да «офіса». Тапчуся хвіліну-другую ў чаканні і адчыняю дзверы.

— Добры дзень! Я ад Івана Міхайлавіча, — вымаўляю завучанае прозвішча свайго «шчодрага» апекуна, які парэкамендаваў мяне на гэтую працу. Голас дрыжыць ад хвалявання і напружання.

— Ад Івана Міхайлавіча, гаворыш? — перапытвае чалавек за сталом і ўважліва вывучае мяне позіркам. — Што ж… — гаворыць ён недаверліва пасля непрацяглай паўзы, — праходзь… Значыць, ад Івана Міхайлавіча…

У кабінеце душна. Паветра перанасычанае пахамі гнілой бульбы, прэлага лісця і цыгарэтнага чаду. Чалавек за сталом задае пытанні і гартае маю працоўную кніжку. Чалавек за сталом — начальнік участка, і з гэтай хвіліны я павінен яму падпарадкоўвацца.

— Праца адказная… — папярэджвае мяне чалавек за сталом — чырванашчокі, з круглым ацёчным тварам, з кранутымі сівізной валасамі. — Гэта толькі дурні лічаць, што «сякеру пад лаўкай» знайшлі, — загадкава ўсміхаецца ён, і яго пальцы пачынаюць нервова выстукваць: «Тра-та-та-та… Тра-та-та-та… Тра-та-та-та…»

— А ці ведаеш ты, скуль бярэцца тое смецце?

«Сіньёр-Памідор», — паспяваю я надзяліць гэтага чырванашчокага чалавека трапнай, як мне здаецца, мянушкай. Што за дурная звычка, абражаць людзей за іх знешні выгляд?

— Смецце — гэта часцінка нас з табою, калега, — заўзята тлумачыць Сіньёр-Памідор. — Мы топчымся па тым, без чаго яшчэ ўчора наша існаванне здавалася нам немагчымым. Мы зачытваліся гэтымі тоўстымі, з каляровымі малюнкамі кніжкамі, мы апраналіся ў гэтую шыкоўную імпартную вопратку, мы пілі гаючы «Фрост» з гэтага пластыку, мы галіліся гэтымі супербрытвамі, мы чысцілі зубы гэтымі супершчоткамі. І ўсё гэта было не далей як учора. А сёння гэтыя рэчы для нас — непатрэбшчына, куча дзярма, выкінутыя на вецер грошы… Сумна, ці не праўда?.. Ты не згодны?.. Правільна, я таксама не згодны. Людзі, калега, топчуць нашу з табой памяць, сваю дзейнасць, — не сунімаецца начальнік участка. — Топчуць часцінку нашай душы… І таму мы з табою павінны быць архіварыусамі. Бо гэтая сметніца — накапляльнік інфармацыі. А, разграбаючы яе, мы датыкаемся кожны дзень да часцінкі нечай душы… Датыкаемся гэтымі вось рукамі. Не кожнаму дадзены такі гонар. Гэтага заслужыць трэба. Ты — майстра!.. Цяміш?.. Ты павінен кіраваць працэсамі накаплення адпрацаванай інфармацыі, а значыць, і нашай памяці. Толькі ўсяму свой час і сваё месца. Нічога не знікае бясследна. І рычагоў у цябе для кіравання гэтымі працэсамі болей, чым у любога трактарыста.

— Трактарыста?.. Якога Трактарыста?..

— Я вобразна гавару, — усміхаецца Сіньёр-Памідор.

Не слухаю яго. Рана ўсё яшчэ крываточыць, і я зноў зацыкліваюся на сваіх незагоеных крыўдах.

Вогнішчы ўспамінаў разгараюцца, і перад вачыма паўстае постаць Маленькага Чалавека. Шоргат скураных падэшваў, хруст «касцей» — і пляваць, што ты недзе ля падножжа Піраміды Дасканаласці.

— Калега! Ка-ле-га! — вяртае мяне з забыцця хрыплы голас Сіньёра Памідора.

Я падымаю вочы. Твар у чалавека за сталом пакрыўджаны. Ён сіліцца нешта вымавіць, але ў дзверы стукаюцца.

— Ну вось… Гэта твой падначалены, — задумліва хмурыць ён лоб, паказваючы вачыма на мужчыну, які зазірае ў пакой. — Грузчык… Затаршчык смеццявозаў! — папраўляецца і хітра ўсміхаецца: — Вялікі ёлупень! Ці не праўду кажу я?..

— У кожнага з нас свая праўда, — незадаволена бубніць мужчына.

— Цяпер у цябе такіх ёлупняў аж дзесяць будзе, — усміхаецца чалавек за сталом, паказваючы жоўтыя рэдкія зубы. — А за імі, калега, патрэбен нагляд, інакш яны на галаву табе сядуць... І рычагоў для кіравання імі, паўтаруся, у цябе больш, чым у любога трактарыста.

Майго падначаленага завуць Азіят. Мянушка адпавядае знешняму выгляду. У хлопца прадаўгаваты, з цёмнай скурай твар, вузкагубы рот і маленькія шчыліны-вочкі. Азіят — брыгадзір, а ў маю адсутнасць — выконваючы абавязкі майстра. Мы ідзем з ім аглядаць участак: бытоўкі, інвентар і гэтак далей…

— Сцеражыся яго, хлопец, — папярэджвае мяне тлустая, ва ўзросце жанчына, тая, што хвіліну таму паказвала кабінет Сіньёра-Памідора. Яна добразычліва падміргвае, аднак, натыкнуўшыся на злосны пранізлівы позірк Азіята, напускае на твар абыякавасць і дэманстратыўна паварочваецца да нас спінаю.

Я плятуся за Азіятам. Дворык цесны, загрувашчаны хлудам. Мы кружляем сярод жоўтых скрыняў для накаплення смецця ў пошуках бог ведае чаго. Азіят па натуры маўчун, і гэта мяне раздражняе. За дзесяць хвілін нашага бессэнсоўнага блукання па смуродным лабірынце ён выціснуў з сябе толькі некалькі слоў — і то праз сілу, са шчырай сквапнасцю.

— Азіят, ты задаволены жыццём? — спытаюся я ў яго пазней, калі пазнаёмлюся з гэтым вечна незадаволеным чалавекам больш блізка. — Скажы, у чым ты бачыш сэнс свайго існавання?

— Што ты маеш на ўвазе? — зіркне ён на мяне спадылба.

— Ну, гэта калі… — пачну я няўпэўнена і, не дагаварыўшы, пацікаўлюся: — Азіят, ці імкнешся ты да нечага неспазнанага ў жыцці?..

— Да неспазнанага? — перапытае ён. — А нашто?

— Разумееш, людзі ставяць перад сабою пэўныя мэты, а потым імкнуцца дасягнуць іх. Шляхі, праўда, для гэтага выкарыстоўваюць не заўсёды прыстойныя. Але ў кожнага з нас свая Вяршыня. Мы караскаемся па яе стромкіх схілах, мы прычыняем боль і сабе, і тым, хто побач, хто дапамагае. І ўсё дзеля свайго задавальнення, дзеля падняволення гэтай праклятай Вяршыні...

— А-а-а…— зробіць разумны выгляд Азіят і катэгарычна адмовіць: — Не, мае справы цялячыя. Нашто мне лезці неведама куды… Каб зваліцца і пакалечыцца? Не… Дачакаюся вось выхадных, а там...

— Азіят, нашто табе выхадныя? — спыню яго я. — Хіба табе не ўсё роўна — субота сёння ці панядзелак? У цябе ж ні дома, ні сям’і… Па-мойму, ты і на працы асабліва не надрываешся…

— Не надрываюся… — з лёгкасцю пагодзіцца ён. — Я хачу працаваць на сябе, а не на барадатага дзядзьку…

Жоўтыя прамавугольныя ёмістасці нарэшце пералічаны. Мы выбіраемся з заблытанага смуроднага лабірынта і я, нібыта на гачку рыбіна, пажадліва хапаю свежае паветра. Я радуюся бог ведае чаму. З расчыненых дзвярэй службовага памяшкання насустрач нам выплывае размытая постаць Сіньёра-Памідора. Яго вусны вытужваюць скупую сумную ўсмешку.