Аўтамат з газіроўкай з сіропам і без

Ён азірнуўся наўкол, нібы шукаючы некага, хто б з ім пагадзіўся: “Ну, так… Кінула бацьку…” Але ні я, ні Воран з ім не пагадзіліся, а болей не было каму. Ніхто не пачуў Гурыка — не зварухнуўся ні пад шасціканечнымі крыжамі, ні пад шасцікутнымі зоркамі.

— Вернецца, — сказаў я. — Вунь месца сабе каля бацькі адгарадзіла.

Гурык нахіліўся, вырваў пук пустазелля.

— Тут маё месца.

Я паспрабаваў не здзівіцца, але мне гэта не ўдалося, як і Ворану, які, глянуўшы на Гурыка, прысвіснуў.

— Запомніце: маё! — Гурык дастаў з кішэні і сунуў мне ў рукі канверт. — Ты маладзейшы, нас усіх перажывеш. І тут мяне пахаваеш. Абяцаеш?

Я не ведаў, што адказаць. Не знаходзіў, куды падзець канверт, і глядзеў на Ворана. Той пацепнуў плячыма.

— Вось і дамовіліся, — не стаў чакаць майго адказу Гурык. — А за гэта я скажу Ворану, чаму ты пахаваеш мяне побач з Саламонам Майсеевічам…

Ён раптам страшным мне здаўся. Такім, як тады, калі дапытваў мяне і расказаў, як Саламона Майсеевіча не стала, і я, як і тады, папрасіў:

— Гурык, не трэба…

Ён зноў нахіліўся, каб вырваць пустазелле, але не стаў рваць, выцер далонь аб далонь.

— Бо я кончыў яго. Не ў патыліцу з пісталета, — выпрастаўся ён, убачыўшы, як напружыўся Воран. — На допыце яму стала кепска, відаць было, што сэрца, а я не паспяшаўся паклікаць доктара. Паклікаў ужо тады, калі…

Ён дагаварыць не паспеў — Косця на яго кінуўся:

— Сука!

Гурык ухіліўся, зрабіў падсечку і зваліў Ворана на магілу. Скочыў на яго, заламаў руку. Павярнуўся да мяне — страшны, злы:

— Ты хіба не казаў яму?

— Не…

— Чаму?

— Бо гэта ўсіх…

— Што ўсіх?..

— Нічога! Ты не казаў мне казаць…

— Сука! — вырываўся Косця, Гурык прыціснуў яму шыю каленам.

— Ты б чуў, што ён мне крычаў! Што я г…но, і ён не дазволіць мне смярдзець каля Асі! Што гэтага не будзе, пакуль ён жывы!

— Сука! — вывернуўся з-пад Гурыка Косця, і яны пачалі, качаючыся на магіле, біцца. Гэтаксама, як некалі ў рэстаране “Лета”. — Ты ж казаў, што яго ратаваў! Ася замуж за цябе… праз гэта…

— А ты хацеў, каб за цябе! Ты ўсё жыццё мне…

— За такога смердзюка… поскудзь…

— Праз каханне!.. Чуеш?.. Ты!.. Яна кахала мяне! Не цябе!

— Кахала?.. Ге-не-ра-ла! Чаму ж кінула?..

— Бо я сказаў ёй!

Косця ўдала патрапіў Гурыку ў сківіцу, замахнуўся яшчэ раз — і раптам апусціў кулак.

— Што ты ёй сказаў?..

Гурык сеў, памацаў пашчэнкі.

— Тое самае, што й табе. — Ён кіўнуў на мяне. — Што й яму некалі… І Асі нядаўна… Яна таксама біцца кінулася. Потым з’ехала ў Ізраіль. А я пакаяцца хацеў…

Косця сплюнуў — Гурык яму губу разбіў.

— Табе пакаяцца, як мне плюнуць.

Гурык падаў яму насоўку — Косця не ўзяў…

Дзіўнае яны жыццё пражылі. Не любячы, нават ледзь трываючы адзін аднаго, пражылі яго разам. І Ася, не кахаючы Гурыка, з ім жыццё пражыла…

Як мы ўсе жывём?

— Можаш пляваць, колькі хочаш… — схаваў насоўку ў кішэнь Гурык. — Распляваўся… Я што: павінен быў аддаць табе Асю? Ты б мне аддаў?.. І Саламон Майсеевіч аддаваць не хацеў. “Ася не будзе тваёй!..” І да мяне раптам дайшло, што так! Што не будзе!.. Ён упарты быў, Саламон. Сказаць, за што мы яго ўзялі? Вы думаеце: за байкі пра Леніна? Ха! Няхай бы баіў… Памятаеце, Ася ў Вену ездзіла? Чаго? Па кока-колу, якую яна пасмакаваць вам прывезла?.. Па сваіх справах яе Саламон паслаў! Яго самога мы не выпусцілі. Ён уваходзіў у міжнародную сіянісцкую арганіцыю з цэнтрам у Вене. Быў у Мінску яе прадстаўніком. За гэта сядзеў бы да смерці, калі б не памёр…

Гурык гарадзіў абы-што, я спытаў:

— У якую арганізацыю?

— У сіянісцкую, — адказаў за Гурыка Косця. — Як мы з табой у антысавецкую. — І зноў сплюнуў, у яго ўсё цякла кроў з губы. — Дык выходзіць, ты яго ўратаваў? А то ён сядзеў бы да смерці? Не ляжаў бы тут, дзе так хораша ляжыць… Скажы мне, Гурык: як ты ўсё гэта змог? І цяпер, пасля ўсяго, ты яшчэ хочаш легчы з ім побач?..

Гурык маўчаў, пастукваючы наском чаравіка ў схіл грудка, Косця павярнуўся да мяне.

— Можа, ты мне растлумачыш? Ты зразумеў, чаго ён хоча?..

Мне здалося, што зразумеў… Гурык хацеў быць з Асяй, якая некалі вернецца да бацькі. Вось так ён яе кахаў і кахае. Наўрад ці так кахаў яе Косця. Але сказаў я іншае.

— Ён пакаяцца хоча.

— Гэта я чуў… Ну, кайся, — цвіркнуў Косця крывёй пад ногі Гурыку, а той сказаў раптам, развёўшы рукамі над зоркамі і крыжамі, нібы тых, хто ляжаў пад імі, клікаў у сведкі:

— А няма ў чым…

І рушыў з могілак.

— Вы хоць разумееце, што жыццё прайшло? — спытаў у былой кавярні “Вясна”, дзе мы сабраліся Палкоўніка памянуць, Віл, і ўсе паглядзелі адзін на аднаго, а Піля сказаў: “Жыццё прайшло, але мы яшчэ ходзім…” — і прапанаваў па “Брадвэі” прайсціся ў гонар Палкоўніка ды нашай маладосці.

— А праўда што! — першы падняўся Віл, і ўсе пачалі падымацца, а Воран раптам падсунуўся бліжэй да Гурыка на вызваленае месца:

— Ты што ўчора пра Асю плёў?

Не трэба было яму падсоўвацца.

Гурык зірнуў на Косцю, як мне здалося, грэбліва. Як моцны на слабога.

— Табе так трэба, каб я сказаў? Ты ж здагадаўся…

— Скажы.

— Не плёў… Як ты думаеш, Косця: калі ў той час дачку чалавека, які падазраваўся ў антысавецкай дзейнасці, выпускалі за мяжу — што гэта азначаць магло? Маўчыш? Маўчыш, бо ведаеш… Мне сказалі завербаваць яе. І я згадзіўся, бо падумаў: калі бацька пойдзе пад суд, які лёс чакае дачку? Мяне, калі я буду з ёй?.. Гэта ж не з канторы, не з партыі выганяць — выкінуць з жыцця!.. І калі Саламону на допыце стала кепска, я падумаў: няхай. Нябожчыкаў не судзяць… Чакай-чакай, — прыціснуў ён да стала кулакі Ворана. — Паспееш. Слухай, калі захацеў. Ася вербавалася пад Амерыканца. Гэта ўжо калі Марына пад яго падкруцілася, вырашылі, што так нават лепш. — І Гурык зняў рукі з кулакоў Ворана. — Вось цяпер біся…

Косця падняўся, апусціў кулакі, кіўнуў у той бок праспекта, дзе стаяла амаль насупраць кавярні будыніна КДБ.

— Не хадзі ты з намі. Ідзі да сваіх…

— З вамі не пайду, — наліў партвейну, які мы прынеслі с сабой, Гурык. — А сваіх у мяне няма.

Каля кавярні “Вясна” нас чакалі Эдзік Гарачы, Гарык Клябанаў, Віл, які сказаў: “Зараз астатнія падцягнуцца…” — і мы рушылі па нашым “Брадвэі”.

Якая кампанія!.. Я не сніў, не марыў!.. Як мы йшлі!.. Як стракатыя кашулі шапталіся ды скураныя шузы парыпвалі!.. “Брадвэй” рассцілаўся, расцякаўся перад намі, а мы па ім — культурненька, акуратненька. Не каля самых сценаў, але і не нахабна пасярод, каб не надта сучаснікам замінаць, суайчыннікаў не моцна раздражняць, бо яны не вінаватыя, што такія… І кожнаму, каго выпадкова зачэпім, нашае даруйце, прабачце, а вось жа ўсё адно ўслед нам: “Малпы! Дармаеды! Куды міліцыя глядзіць!..”

А вось яна, міліцыя, якраз на нас глядзіць… І ў скверы на вуліцы Камсамольскай, дзе помнік Дзяржынскаму, як стаяў, гэтак і стаіць, да нас падыходзіць. “Так… Вы сёння доўга тут?..” “А мы не ведаем! Сквер у колькі зачыняецца?” “Ты, Воран, глядзі! Дажартуешся!..” А што глядзець?” “А тое… Акуркі ў сметніцу кідаць!..” “Ёсць!” “Даказыраешся! Сустрэнемся яшчэ…”

Пагаварылі — і разышліся.

Нармальная міліцыя — гэта нармалёва. Горш — спецпадраздзяленні “Альфа” ці “Алмаз” з шокерамі. Ці АМАП, які налятае з дубінкамі. Вунь яны трох хлопцаў малоцяць, якія на спіне жалезнага Фелікса напісалі: КАТ. “Гэта ТАК напісана! — крычаць хлопцы, Кон, Грыц і Балік. — Вы не з таго канца прачыталі!..” Заблыталі амапаўцаў, якія прачытаць не могуць, КАТ ці ТАК? — і да нас. “Вы куды гэта, — пытаюць, — калі Саламон Майсеевіч каля яткі чакае? У яго сёння сіроп ананасны! Можна, мы з вамі?..”