Фаўст

Мефістофель

Чаго ж цярпець? Каланізуй — Тубыльцаў тых перасялі.

Фаўст

Ідзі ж і ўсё арганізуй! Я ўдосыць дам старым зямлі.

Мефістофель

Я не забаўлюся, ў хвіліну Перасялю і перакіну. У новай хаце спакваля Забудзецца прымус пасля.

(Залівіста свішча.)

Уваходзяць Трое Дужых.

Хадзем, яшчэ адзін наказ — На брагу заўтра будзе час.

Трое

Мы заслужылі выпівон, Ды стрэў няласкава патрон.

Мефістофель (ad spectatores)

Так ёсць і так было раней — Меў добры сад і Навуфей^{248}. (Кн. царстваў, ІІІ, 21.)

Глыбокая ноч

Дазорца Лінкей (спявае на варце)

Стаю на дазоры, Гляджу я ў бязмеж І свету прасторы Аглядваю з веж: Мільгаюць, калесяць І далеч, і блізь, І зоры, і месяц, І долы, і высь. Панаднасці свету Адвечны, як свет, Прыгожасць паэту Пракладвае след. Шчаслівыя вочы: Пабачаць красу. Праз дні і праз ночы Яе пранясу.

Паўза.

З вежы ўсё вачам адкрыта, І — не толькі пекната. Стала жудасна, нібыта Страхам зеўрыць цемната. Іскры сыплюцца, і хіжа У суседавым двары Злы агніска стрэхі ліжа І віхурыцца ўгары. Ах, пажар у беднай хатцы,— Загарэлася ўначы. Трэба бегчы, паспяшацца, Толькі ўжо не памагчы. Дзе ж на старасці прыткнуцца? Дзе цяпер знайсці цяпла? Хто ў бядзе пасобіць людцам? — Ах, згарыць усё датла. Не, агонь не дасць патолі — Бурыць столь і рушыць сцены. Дзе ж старыя? Ці на волі? Ці ўцяклі яны з геены? Занялося лісце, голле, Жарам пыша ў наваколле. Па камлях угору жвава Зырка рвуцца языкі… І нашто мне тая слава! І нашто мне зрок такі! Аж ад самага карэння Жарам пышуць стаўбуры.

Доўгая паўза. Спеў.

Плён руплівага стварэння Гіне марна без пары.

Фаўст (на балконе супраць дзюны)

Хто там спявае так тужліва? Лінкея ўзрушыла жуда? Нашто рабіў так нецярпліва? — Самому ўжо цяпер шкада. Няхай жа пойдзе на вуголле Ліпняк і хатка, хай гараць; Адтуль бязмежнае раздолле Я з вежы буду сузіраць. Забудуць горыч і нястачу На новым месцы бедакі, Багаццем шчодра ім аддзячу — Хай радасць ім нясуць дзянькі.

Мефістофель і Трое Дужых (унізе)

Прабач! — благая навіна, Аж кроіць сэрца нам яна. Мы ў хатку грук, мы ў хатку бразь,— Замкнута! — хоць вужом падлазь. Мы далікатненька, з пляча, Шукаем рады без ключа. Мы просім іх учатырох — А тым — што аб сцяну гарох, Такія ўпартыя карчы, Што хоць ты там крычма крычы. Тады, каб часу не губляць — Давай сілком іх умаўляць! Ну, умаўлялі, умаўлялі — Аж тыя ў страху і сканалі. Там быў вандроўнік, кіем трос — Мы і яму падцерлі нос. Пакуль ішла там калатня,— Ад іскры нейкай парахня Ўзялася ўраз, і ў нейкі міг Агніска праглынуў усіх.

Фаўст

Ці вы маіх не чулі слоў, Хацеў я мены — не разбою. Я вас кляну за гвалт і кроў. Праклён дзяліце між сабою.

Хор

Старыя словы зноў збыліся: Вялікай сіле пакарыся, Калі ж ты з ёй ідзеш на бой, То домам рызыкні й сабой.

(Выходзяць.)

Фаўст (на балконе)

На небе блякне высеў зор, Агонь прытух, курыцца двор. Вятрэц дыхнуў, і ў ноздры мне Куродымам і чадам тхне. Мы ўсё зглумілі тым разбоем! Ах, што там мроіцца такое?..

Апоўначы

З’яўляюцца чатыры сівыя жанчыны.

Першая

Завуся Галечай.

Другая

Завуся Віной.

Трэцяя

Завуся Турботай.

Чацвёртая

Завуся Бядой.

Галеча, Віна, Бяда

Няма да багатага ў дом нам хады: Жыве без Галечы, Віны і Бяды.

Галеча

Зраблюся я ценем.

Віна

Нябачна прайду.

Бяда

Распешчаны пан праганяе Бяду.

Турбота

Вам, сёстры, дарогі ў багацце няма, Турбота ж і ў шчылінку ўлезе сама!

(Знікае.)

Галеча

Дык пойдзем, сястрыцы, адгэтуль далей!

Віна

Дзе ты, там і я, мне з табой весялей!

Бяда

А з вамі заўсёды Бядзе ў самы раз!

Утрох

Грувасцяцца хмары. Не свецяцца зоры, Глядзіце, глядзіце! З прасторы, з прасторы Сястра наша Смерць падлятае да нас.

Фаўст (у палацы)

Ці ўчатырох яны, ці ўтрох, Я з іхніх слоў пазнаць не змог. «Бяда» — пачуў мой слабы слых, І «смерць» — данёсся шэпат іх, Прыглушана, як голас духаў. А ў нас пакуль ніякіх зрухаў — Не ўмею змесці пыл з дарог Ні нават скінуць путы з ног. Калі не ведаў я ніякіх чар, Я жыў з прыродай твар у твар І чалавекам зваўся недарма, Дзе тая воля? Навакол — турма. Куды ні гляну — прывіды і здані, І сам заграз я ўжо ў балотнай твані. Бывае, дзень развее ўсё, змяце, А ноч ізноў кашмараў сець пляце. Іду на шпацыр я, а ўжо крумкач Мне прадракае новы круг няўдач. Так чалавек у прымхах скрозь заграз, Дабра агонь у ім даўно пагас — І вось стаю, стуліўшыся ў жудзе. Там дзверы скрыпнулі… Там нехта йдзе…